شاخص های تصویر بدنی در جامعه مدرن

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

تصویر بدنی مثبت اثر بسیار زیادی بر سلامت و رشد فیزیکی و روانی فرد دارد. این تاثیرات در همه حیطه های زندگی خود را نشان می دهند. افراد با تصویر بدنی مثبت از خود عزت نفس، پذیرش خود و رویکرد مثبت و سالم نسبت به غذا و خوردن دارند.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دکتر ملکی به نقل از پایگاه خبری، تحلیلی زنان و خانواده، تصویر بدنی از خود به معنای احساسات فرد درباره جذابیت های زیبایی ظاهری و جنسی خود است. به عبارت روشن تر به این معناست که فرد بدن خود را چگونه می بیند و چه احساسی درباره آن دارد و نیز فکر می کند دیگران بدن او را چگونه می بینند. این اصطلاح نخستین بار توسط عصب شناس و روانکاو استرالیایی پل شیلدر در کتابش به نام تصویر و ظاهر بدنی انسانی به کار رفت. اگر چه این اصطلاح در رشته های مختلف مثل پزشکی، روان شناسی، روان پزشکی، روانکاوی، فلسفه، مطالعات فرهنگی و مطالعات فمینیستی وجود دارد اما معنای ثابت و اجماعی در همه این رشته ها ندارد.
جامعه انسانی همواره ارزش بسیاری برای زیبایی بدن انسانی قائل بوده است. اما این زیبایی در همه فرهنگ ها و در سراسر تاریخ تعریف واحدی نداشته است. تصویر بدنی از خود تا حدودی نتیجه تجربیات شخصی، شخصیت و عوامل متنوع اجتماعی و فرهنگی از جمله تعریف زیبایی است. احساس فرد نسبت به ظاهر فیزیکی وی در چشم دیگران یا ایده آل های فرهنگی که در آن می زید تصویر بدنی او را از خودش شکل می دهد. مهم است بدانیم که درک فرد از ظاهر خود می تواند از درک دیگران از ظاهر او یا ازاستانداردهای اجتماعی متفاوت باشد. هم چنین تصویر بدنی از خود، طیف وسیعی از تأثیرات روانی و فیزیکی را بر فرد می گذارد.

تصویر بدنی جنبه های مختلفی دارد:
1- آنگونه که فرد خود را می بیند (جنبه مفهومی)؛ تصویر ما از بدنمان همیشه آن طوری نیست که واقعا بدنمان هست. برای مثال بسیاری بدن خود را چاق تر یا لاغر تر یا بزرگ تر از آن که هست می بینند.
2- احساسی که فرد درباره بدن خود دارد (جنبه احساسی)؛ هرکدام ما احساس خاصی نسبت به ظاهر بدن خود داریم. تصویر احساسی از بدن به میزان رضایت و یا عدم رضایت فرد از ظاهر عمومی، وزن، فرم ویا حتی قسمت های خاصی از بدن وی بر می گردد.
3- تفکرات و باورهایی که فرد درباره بدنش دارد (جنبه شناختی)؛ احساسی که ما درباره بدنمان داریم غالبا با باورها و افکار خاصی همراه هستند. ما وقتی درباره بدن خودمان ناراضی هستیم که فکر می کنیم شکل، رنگ یا سایز خوب و متوازن و زیبایی ندارد. یعنی تعریف و باور خاصی نسبت به درست، خوب، زیبا، متناسب و جذاب بودن بدن یک دختر یا پسر و یا یک زن و یا مرد در سن خودمان داریم.
4- کارهایی که فرد به دلیل تصور بدنی ای که از خود دارد انجام می دهد یا نمی دهد (جنبه رفتاری)؛ غالبا احساسات منفی و نارضایتی نسبت به بدنمان می تواند باعث شود که ما از برخی کارها و فعالیت ها کناره بگیریم مثل ورزش کردن یا شنا کردن با دیگران و یا حتی انجام کارها و فعالیت هایی که در آن ها خوبیم چون ما را در مرکزنگاه و توجه دیگران قرار می دهد.
آن چه درباره تصویر بدنی مهم است این است که چگونگی آن یک امر حتمی و غیر قابل تغییر نیست بلکه تحت تاثیر دنیای پیرامونی ما در معرض تغییر است. یعنی ممکن است که تصویر بدنی خودمان را بهبود ببخشیم یا از طریق ایجاد تغییر در آن چه می بینیم، تماشا می کنیم، می خوانیم ، می شنویم و گوش می کنیم ویا از تغییر رویکرد خودمان نسبت به آن چه می بینیم، تماشا می کنیم، می خوانیم ، می شنویم و گوش می کنیم.

عوامل موثر در شکل گیری تصویر بدنی از خود
مردم تحت فشار عوامل متعددی هستند تا ظاهر خود را با آن چه ایده آل جامعه است تطبیق دهند. ایده ها و باورها در مورد بدن ایده آل درطول تاریخ تغییر کرده است. برای مثال در قرون وسطی بدن تپل و برجسته زنان بشدت جذاب تلقی می شد چون نشانه ثروت و توانایی بارداری دانسته می شد. در حالی که در فرهنگ غالب این دوران بدن باریک برای زنان و عضلانی برای مردان جذاب تلقی می شود.
این که فرد فکر می کند که ظاهر او چگونه باید باشد را دوستان و خانواده ، اطلاعاتی که در رسانه ها در اختیار گذاشته می شود و ویژگی های شخصیتی فرد شکل می دهند.
تصویر فرد از بدن خود به نحو عمده ای به وسیله ی تاثیرات اجتماعی ایجاد می شود. پیام های اجتماعی که توسط والدین، خواهران و برادران، دوستان، همسالان و معلمان به فرد داده می شود تاثیر مثبت و یا منفی زیادی بر فرد دارد. به طور خاص والدین تاثیر شگرفی بر تصویر بدنی فرد از خود دارند. زیر نظر گرفتن بدن دیگران و صحبت در باره انواع رژیم ها و کاهش وزن نیز تاثیر جدی بر این موضوع دارد.تصویری که بدین ترتیب فرد از بدن خود می سازد اغلب غیر صحیح است. برای مثال فرد فکر می کند که چاق است در حالی که با احتساب سن و قدش کاملا اندازه است.
ایده آل های موجود غالبا غیر واقع بینانه و غیر قابل دسترس هستند و فقط با مراقبت های شدید و دقیق قابل کسب هستند. آن ها برای سلامت فیزیکی و روانی مردم و بخصوص نوجوانان مضرند. این ایده آل ها از طریق انتشار تصاویر متعدد ی که بسیاریشان به نحو تصنعی و با استفاده از انواع متدها و نرم افزارها ساخته و پرداخته شده اند تا کالاهای خاصی را به فروش برسانند در رسانه های جمعی در معرض دید زنان و مردان قرار می گیرند.
افزون بر این موارد، ویژگی های شخصیتی نیز از عوامل موثر درشکل گیری و رشد تصویر بدنی مثبت یا منفی هستند. برای نمونه افراد کمال گرا، بشدت اثر پذیر، مقایسه کننده و کسانی که به نظر دیگران اهمیت زیادی می دهند بیشتر در معرض یافتن تصویر بدنی منفی هستند. سن، جنسیت و عوامل فرهنگی نیز از دیگر عوامل تاثیرگذارند.

تأثیر جنسیت بر تصویر بدنی از خود
اختلاف جنسیتی در تصویر بدنی از خود در میان زنان و مردان دیده می شود. در مجموع زنان در طول زندگی بیشتر از مردان از تصویر بدنی خود ناراضی هستند. با این وجود به نظر می رسد که مردانی که از این حیث ناراضی اند آسیب پذیری بیشتری دارند اگر چه زنان نارضایتی خود را بیشتر بروز می دهند. شاید دلیل این امر این باشد که مردان این روزها بیشتر توسط رسانه ها مورد توجه و داوری قرار می گیرند. درست است که زنان برای زمانی طولانی از این حیث مرکز توجه بوده اند اما شاید همین امر حساسیت آنان را نسبت به موضوع و آسیب پذیریشان را کم تر کرده است.
تحقیقات جدید نشان می دهد که بسیاری از مردان علاقه مندند که بدنی عضلانی تر از آنچه هستند داشته باشند. رویای مردان آسیایی افزایش تراکم وزن تا 12 کیلو و مردان آمریکایی تا 14 کیلو به دلیل عضلانی شدن است. این به دلیل مفهومی است که آنان از مردانگی دارند. تحقیقات نشان داده اند که ایده آل ها و ویژگی هایی که به نحو سنتی مردانه تلقی می شوند موجب می شود تا مردان بدن عضلانی تری را طلب کنند. ارتباط میان مردانگی و بدنی عضلانی بر اساس شخصیت های قدرتمند با بدن های عضلانی در فیلم ها و کارتون های اکشن از سال های نخستین زندگی در پسران نهادینه می شود.
این در حالی است که زنان بیشتر به فرم بدن توجه دارند و ایده آل آن ها باریک بودن حتی در میانسالی است . البته تحقیقات نشان می دهد که تصویر بدنی زنان از خود با بالا رفتن سن آن ها اهمیت خود را از دست می دهد. بیشترین توجه به این مسأله در زنان در سن بلوغ و اوان جوانی است، زنان در سنین بالاتر بیشتر متوجه کارکرد بدن هستند اما مردان با بالا رفتن سن بیشتر از وضعیت خود ناخرسند می شوند . به نظر می رسد دلیل این باشد که با بالا رفتن سن زنان آن ها احساس فشارهای اجتماعی کمتری برای انطباق آن ها با بدن ایده آل می کنند اما مردان با کاهش توانایی جسمی و جنسی عدم رضایتشان بیشتر می شود .
از آن جا که زنان و مردان در سنین مختلف از این جهت احوال مختلفی دارند به نظر می رسد که بر اساس جنسیت و نه سن می توان نارضایتی از بدن و عوامل فرهنگی و اجتماعی وابسته به آن را توضیح داد .

تأثیررسانه ها بر تصویر بدنی از خود
بسیاری از دختران و پسران جوان جذابیت ظاهری خودشان را با مدل هایی که در مطبوعات و فیلم ها می بینند مقایسه می کنند. تحقیقات فرهنگی و اجتماعی و تاکید های رسانه ها و دنیای مد بر باریک بودن یا فرم بدنی خاصی را برای سلامت روانی زنان جوان به شدت مضر می دانند و تصویری که آنان از بدن خود در مقایسه با آنچه ایده آل و زیبا تلقی می شود پیدا می کنند باعث می شود تا به رژیم های غذایی و ورزش های شدید رو می کنند و یا اختلالات غذایی مثل انورکسیا و بولیمیا دچار می شوند. در تحقیق اخیری که در باره 989871 نفر سوئدی انجام شده معلوم شده که جنسیت، قومیت و وضعیت سیاسی و اجتماعی افراد بسیار با بروز این بیماری ها در آ ن ها مرتبط بوده است به طوری که زنان غیر اروپایی کمتر نشانه های این بیماری ها را داشته اند، در حالی که زنان ثروتمند و سوئدی اصیل بیشتر به این بیماری ها مبتلا بوده اند.
تصویری که از زن زیبا در رسانه ها ارائه می شود روز به روز مصداق زیبایی را محدودتر، خاص تر و غیر قابل دسترس تر می کند. استانداردهایی که ازاین طریق به جامعه تحمیل می شود عملا جامعه را با مشکلات بسیاری روبرو می کند. تحقیق انجام شده در سال 2010 نشان می دهد که مردم وقتی مدل های باریک را در تلویزیون می بینند احساس فشاراجتماعی بیشتری برای لاغر شدن می کنند تا وقتی که تلویزیون مدل های سایز بزرگ تر رانشان می دهد. بر اساس تحقیق انجام شده ای دانشجویان وقتی در معرض تصاویرزنان باریک قرار گرفتند رضایت درونی شان از خودشان کاهش یافت و بر عکس وقتی در معرض تصاویر زنان چاق یا سایز بالا قرار گرفتند این رضایت افزایش یافت.
اگرچه بیماری انورکسیا بیشتر با فرهنگ غربی همراه است اما با گسترش نفوذ فرهنگی غرب در سایر کشورها شمار مبتلایان به این بیماری در این کشورها نیز در حال افزایش است.

تأثیر تصویر بدنی مثبت از خود بر انسان
تصویر بدنی مثبت اثر بسیار زیادی بر سلامت و رشد فیزیکی و روانی فرد دارد. این تاثیرات در همه حیطه های زندگی خود را نشان می دهند. افراد با تصویر بدنی مثبت از خود عزت نفس، پذیرش خود و رویکرد مثبت و سالم نسبت به غذا و خوردن دارند.
تصویر بدنی از خود یکی از مقومات مهم در شکل گیری هویت فردی و مفهوم خود است. کسانی که تصویر بدنی مثبتی دارند بدن خود را چنانچه هست می پذیرند و دوست دارند و نسبت به فشارهایی که به نحو غیر واقع بینانه ای برای هر چه باریک تر بودن دختران و عضلانی بودن پسران وجود دارد را کم تر احساس می کنند و در مقابل آنها مقاوم ترند و در نتیجه کم تر دچار افسردگی می شوند.
با داشتن تصویر بدنی مثبت فرد بدن خود را آن گونه که هست می پذیرد و این اورا قادر می سازد تا ذهن و توان خود را معطوف رشد و گسترش جنبه های دیگر زندگی خود کند.

تأثیر تصویر بدنی منفی بر انسان
تصویر بدنی منفی وقتی اتفاق می افتد که ما افکار و احساسات ناخوشایندی درباره بدن خود داشته باشیم. این تصویر منفی ناشی از اختلاف میان آن گونه که ما فکر می کنیم باید به نظر برسیم یعنی بدن ایده آل ما و وآن چه که ما در واقع دیده می شویم می باشد. نارضایتی فرد از تصویر خود فقط شامل سایز یا فرم بدن نمی شود بلکه رنگ پوست ، قوت بدنی ، تناسب بدنی ، سلامت و یا معلولیت بدنی و تنوع قومی نیز می شود.
تصویر بدنی منفی می تواند بر زن و مرد ، کودک، نوجوان و یا فرد بالغ اثرات جدی داشته باشد. خصوصا جوانان تاثیر بیشتری می گیرند. تصویر فرد از بدن خود از حوادث مختلفی چون بلوغ جنسی، بارداری، معلولیت، بیماری و جراحی متاثر می شود.
تصویر بدنی منفی از خود باعث می شود که فرد عادات غذایی غیر سالمی را برگزیند. وقتی افراد مواد غذایی خود را محدود می کنند تا وزن خود را کاهش دهند غذا تبدیل به دشمن آن ها می شود و با خوردن غذا احساس گناه گریبانشان را می گیرد. در حالی که تصویر بدنی مثبت به فرد امکان آن را می دهد تا به راحتی و آزادی و بدون احساس گناه از غذای خود لذت ببرد.
تحقیقات نشان می دهد که تصویر بدنی منفی از خود در سلامت عمومی و عزت نفس انسان تاثیر مخربی دارد و موجب کاهش فعالیت و مشارکت اجتماعی و در نهایت افسردگی و انزوای اجتماعی می شود.
در کشور ما آمار بالای انواع جراحی های زیبایی شامل جراحی بینی، جوان سازی پوست، لیپوساکشن، لیپولیز، صاف کردن شکم ، انواع تزریقات زیبایی و... که در بسیاری موارد، دیگر اختصاص به خانم ها ندارد، توجه پسران جوان به تقویت عضلات بدن برای افزایش جذابیت جنسی، میزان بالای تولید، ورود و استفاده از لوازم آرایشی و پیروی از دنیای مد به روشنی از غلبه الگوهای تعریف شده غربی از زیبایی-که گاه با ویژگی های نژادی ما موافقت ندارد- و سطح پایین رضایت مردم از ظاهر و بدن آن ها خبر می دهد.

برای بهبود تصویر بدنی خود چه می توانید بکنید؟
1- خودتان را همانگونه که هستید بپذیرید و دوست بدارید. هر یک از ما زیبایی انحصاری خودش را دارد. بپذیرید که هر یک از ما در جای خود تک و منحصر به فرد است. تفاوت ها را با روی باز بپذیرید. از مقایسه بپرهیزید. تفاوت های ظاهری و بدنی هم تنها جلوه ای از تک بودن هر یک از ما است.
2- بر کلیت وجودتان تمرکز کنید به جای آن که بر ظاهرتان تمرکز کنید. ظاهر ما تنها یک جنبه از وجود ما است. وقت بگذارید و کارهایی را که دوست دارید انجام دهید و استعدادهای خاص خود را کشف و شکوفا کنید.
3- رویکرد جدیدی نسبت به سلامت و ظاهر خود پیدا کنید. به جای اینکه هدفتان را تغییر شکل ظاهری، کاهش وزن یا اصلاح جزئی از بدنتان قرار دهید به کسب سلامتی خود و ارتقای آن بیندیشید. سلامتی و داشتن حال خوش از درون باعث می شود تا از بیرون هم بدرخشید. زیبایی درون در بیرون انعکاس شگرفی دارد.
4- بکوشید تا مثبت بیندیشید.هر چه بیشتر چیزی را به خودتان بگویید بیشتر آن را باور می کنید. پس مثبت بیندیشید و سخنان خوب و زیبا در باره ی خودتان بگویید.
5- با یکدیگر مهربان باشید.از دادن نقطه نظرات ناخوشایند نسبت به دیگران خودداری کنید. نه فقط ممکن است شما به عزت نفس و تصویر بدنی آن ها از خودشان آسیب بزنید بلکه اهمیت دنباله روی از ایده آل های تعریف شده و یکنواخت را برای خودتان و دیگران نهادینه می کنید.
6- رسانه هایی را که ذهن و روح شما در معرض آن ها قرار می گیرد خودتان انتخاب کنید. خود را در معرض هر نوع تصویر و فیلم و تبلیغی قرار ندهید. منفعل نباشید و اختیار فکر خود را در دست بگیرید. به یاد داشته باشید که رسانه های جمعی چیزی را تبلیغ می کنند که یابرای بخش بزرگی از جامعه غیر قابل دستیابی است ویا اساسا واقعیت ندارد و با استفاده از انواع وسایل دیجیتال ساخته و پرداخته شده اند تا منافع گروه کوچکی را که صاحبان کالاهای گوناگون هستند تامین کنند.