تغذیه و رژیم غذایی در افزایش چربی های خون و بیماریهای قلبی عروقی

شهزاد محمدیان [ متخصص تغذیه ورزشی از استرالیا ]آدرس وب سایت : www.armitaclinic.ir
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم تلفن مطب : 22366770 - 021

تغذیه و رژیم غذایی در افزایش چربی های خون و بیماریهای قلبی عروقی
بیماریهای قلبی عروقی علت اصلی مرگ و میر در اکثر کشورها در حال توسعه و توسعه یافته است. در کشور ایران نیز حدود 40 درصد مرگ و میرها مربوط به بیماریهای قلبی عروقی می باشد. رابطه مثبت بین چربی رژیم غذایی بویژه مصرف چربی اشباع شده (جامد) و خطر بروز بیماری قلبی عروقی امری انکار ناپذیر است و فرض براین است که این رابطه ناشی از افزایش کلسترول خون در اثر مصرف چربی های اشباع شده (جامد) می باشد. بیماریهای قلبی عروقی در کشور آمریکا 327 میلیارد دلار در سال 2000 هزینه و خسارت وارد کرده است. اگرچه بیشتر مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی عروقی در افراد 65 سال و بالاتر رخ داده است اما یک سوم مرگ و میرها در سنین جوانی و میانسالی است. افزایش دریافت چربی غذایی از علل مهم بیماریهای قلبی عروقی هستند.

هیپرلیپیدمی یا افزایش چربی های خون چیست ؟
اصطلاح بالینی است که برای توضیح افزایش کلسترول یا تری گلیسیرید خون مورد استفاده قرار می گیرد.

کلسترول خون چیست ؟
مجموعه ای از LDL کلسترول (کلسترول بد)،HDL کلسترول (کلسترول خوب) و VLDL کلسترول (که نقش ضعیفی در ایجاد بیماریهای قلبی عروقی در مقایسه با LDL کلسترول دارد) می باشد. کاهش کلسترول و LDL کلسترول می تواند خطر بیماریهای قلبی عروقی را کاهش دهد و افزایش HDL کلسترول می تواند اثر حمایتی در پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی داشته باشد.

تری گلیسرید چیست ؟
تری گلیسرید خون عمدتا در ذراتی بنام کیلومیکرون وجود دارند که بخصوص بعد از مصرف غذای پرچرب در داخل خون افزایش می یابد. نتایج تحقیقات نشان داده است که کاهش کلسترول خون تعداد حملات قلبی وعروقی و مرگ ناشی از بیماریهای قلبی عروقی در بیماران مبتلا به هیپرلیپیدمی (یا افزایش چربی های خون) را کاهش می دهد. سهم عمده اثر تغذیه بر افزایش کلسترول LDL شامل مصرف زیاد چربی بویژه چربی اشباع و چاقی حاصل از عدم تعادل بین کالری دریافتی و انرژی مصرفی در بدن می باشند.

چربی های رژیم غذایی :
بیشتر چربی ها از اتصال اسیدهای چرب به مولکول گلیسرول تشکیل می شوند. تمام چربی ها ترکیبی از اسیدهای چرب اشباع و غیر اشباع هستند. چربی ماده مغذی است که از نظر تولید انرژی بیشترین چگالی را دارا می باشد. بطوری که هر گرم از آن 9 کیلو کالری انرژی تولید خواهد نمود. بنابراین رژیم های پرچربی همیشه پرانرژی نیز می باشند.

چربی های اشباع :
چربی های اشباع از اسیدهای چربی تشکیل شده اند که پیوند دوگانه ندارند، چربی های اشباع به استثناء روغن نخل و نارگیل، بقیه در دمای اطاق به صورت جامد هستند و اصولا از منابع حیوانی حاصل می شوند. غذاهایی که چربی اشباع فراوان دارند عبارتند از کره، سوسیس، بیشتر پنیرها و شیر کامل و روغن جامد. مصرف چربی های اشباع باعث افزایش کلسترول LDL (کلسترول بد خون) می گردد.

چربی های غیر اشباع :
چربی های غیر اشباع به دو گروه غیر اشباع با یک پیوند دو گانه و غیر اشباع با چند پیوند دوگانه تقسیم می شوند. این نوع چربی در ماهی و منابع غذایی گیاهی یافت می شوند و در دمای اطاق بصورت مایع هستند. هنگامی که این چربی ها در رژیم غذایی جانشین چربی های اشباع می شوند کلسترول LDL را کاهش خواهند داد.

چربی های غیر اشباع با چند پیوند دوگانه :
دو گروه عمده چربیهای غیر اشباع با چند پیوند دوگانه شامل اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 می باشند. روغن های گیاهی مثل روغن ذرت، روغن آفتابگردان و روغن سویا حاوی اسیدهای چرب امگا 6 هستند. یکی از مهمترین اسیدهای چرب غیر اشباع با چند پیوند دوگانه و از نوع امگا 6 اسید چرب لینولئیک می باشد که میزان نیاز آن در رژیم غذایی 2 تا 3 درصد کل انرژی یا تقریبا روزانه 5 گرم است. روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا 3 می باشد که مصرف آنها سبب کاهش میزان تری گلیسیرید و فشار خون و جلوگیری از ایجاد لخته های عروقی، افزایش سیالیت خون و افزایش زمان انعقاد خون می گردد. بیمارانی که در هفته یک وعده ماهی غنی از اسیدهای چرب امگا 3 مصرف کرده اند بروز سکته قلبی در آنها کمتر بوده است.انواع ماهی که بالاترین مقدار اسیدهای چرب امگا 3 را دارا می باشند عبارتند از:
ماهی تن، ماهی آزاد، ساردین، شاه ماهی و اره ماهی
توصیه: به کلیه افراد و بخصوص بیماران دچار افزایش چربی های خون باید توصیه شود که در طول هفته حداقل یک بار ماهی مصرف کنند. علاوه بر این، کپسول های روغن ماهی یا اسیدهای چرب امگا 3 بعنوان درمان کمکی در بیماران مبتلا به افزایش شدید تری گلیسیرید (بیش از 1000 میلی گرم) مصرف می شود.

چربی های غیراشباع با یک پیوند دوگانه :
اطلاعات علمی بیانگر این است که رژیم مدیترانه ای که غنی از چربی غیر اشباع با یک پیوند دوگانه است با کاهش بیماری قلبی عروقی ارتباط دارد. روغن کلزا و روغن زیتون حاوی بالاترین درصد این چربی ها هستند. اسید چرب اولئیک، اسید چرب عمده این روغن هاست. چون رژیم غذایی کم چرب، اغلب میزان کلسترول HDL را کاهش می دهند، با جایگزین کردن چربی های غیراشباع با یک پیوند دوگانه به جای چربی های با چند پیوند دوگانه میزان کلسترول HDL محفوظ باقی می ماند.

اسیدهای چرب ترانس :
اسیدهای چرب ترانس که در روغن های جامد کره و مارگارین وجود دارد باعث افزایش کلسترول LDL می گردد و به همین دلیل می توانند در ایجاد بیماریهای قلبی عروقی نقش داشته باشند. این نوع اسیدهای چرب در مارگارین و روغن نباتی جامد به مقدار زیاد وجود دارد.

تغذیه درمانی :
هدف از درمان بیمار مبتلا به هیپرلیپیدمی، کاهش میزان کلسترول و یا تری گلیسیرید، همراه با ارائه رژیم غذایی متعادل می باشد
این هدف از طریق اجرای موارد زیر بدست می آید :
1- کاهش مصرف کلی چربی، چربی اشباع و کلسترول
2- افزایش مصرف کربوهیدرات های پیچیده
3- افزایش مصرف غذاهای پرفیبر
مقدار کلی مصرف چربی، چربی اشباع و کلسترول را کاهش دهید

چگونه ؟
مقدار کل چربی رژیمی باید کمتر از 30 درصد کل انرژی مصرف روزانه باشد.
مقدار چربی اشباع کمتر از 8 درصد کل انرژی مصرفی روزانه باشد.
مقدار چربی غیر اشباع با یک پیوند دوگانه (مانند روغن زیتون یا روغن کلزا) تا 15 درصد کل انرژی مصرفی روزانه باشد.
مقدار چربی غیر اشباع با چند پیوند دوگانه (مانند روغن ذرت، آفتابگردان، سویا، هسته انگور، بادام زمینی) تا 10 درصد کل انرژی مصرفی روزانه باشد.
کلسترول دریافتی که عمدتا از طریق تخم مرغ ، مغز گوسفند، گوشت های قرمز پرچرب می باشد به کمتر از 300 میلی گرم در روز محدود می شود طوری که مصرف تخم مرغ به حداکثر چهار عدد در هفته محدود گردد.
میزان کربوهیدرات دریافتی 50 تا 60 درصد کل انرژی مصرفی روزانه، پروتئین 10 تا 15 درصد کل انرژی مصرفی روزانه باشد و میزان انرژی دریافتی از طریق غذا طوری باشد که باعث رسیدن به وزن مطلوب و حفظ وزن مطلوب گردد.