داروهای مورد مصرف در نازایی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

داروهاي زيادي براي درمان ناباروري بكار مي روند كه باعث افزايش تعداد تخمك ها، آزاد سازي تخمك, آماده سازي آندومتر، تنظيم زمان آزاد سازي تخمك و حمايت رشد جنين مي گردند.
كلوميفن سيترات (كلوميد, سروفن)
متفورمين :
گونادوتروپين ها :
سوپرفاكت :
آنتاگون و ستروتايد :
HCG (پرگنيل , پروفازي )
پروژسترون:
استروژن ( استراديول والرات , استروژن كونژوگه )

كلوميفن سيترات (كلوميد, سروفن) براي نخستين بار در سال 1956 ساخته شده و براي انجام آزمايشات كلينيكي در سال 1960 مصرف گرديد. تا آن زمان ، اين دارو بطور گسترده اي بعنوان اولين دارو براي افزايش رشد فوليكول هاي تخمدان ("كيست هاي" كوچك در تخمدان يعني جايي كه تخمك ها در آن رشد مي كنند )مورد استفاده قرار مي گرفت.تجويز كلوميفن سيترات غالبا در روز 7-3 و يا 9-5 سيكل قاعدگي صورت مي گيرد. ( روز اول بعنوان اولين روز جريان خون قاعدگي تعريف شده است)
هورمون محرك فوليكول " FSH " رشد تخمك را در فوليكول تخمدان تحريك مي كند.براي رشد, رسيدن به بلوغ و آزاد سازي تخمك ها بايد FSH به ميزان كافي موجود باشد.

هورمون محرك فوليكول (FSH) توسط غده هيپوفيز و در اثر تحريك هورمونهاي آزاد كننده گونادوتروپين(مترشحه از هيپوتالاموس( ترشح مي شود. كلوميد در سطح هيپوتالاموس با گيرنده هاي استروژن در مغز پيوند مي شود. وقتي كه اين گيرنده ها بهم پيوند خوردند، مغز مبنا را بر اين مي گيرد كه ميزان استروژن خون خيلي پائين بوده و هورمون آزاد كننده گونادوتروپين بيشتري را ترشح مي كند. و اين امر سبب مي شود تا هيپوفيز FSH بيشتري را توليد كند تا موجب تحريك رشد فوليكول شود
قرص هاي كلوميفن بصورت خوراكي مصرف مي شوند و بهتر است كه اين قرصها در زمان معيني در هر روز مصرف گردند . زمان باروري يا زمان تخمك گذاري معمولا 8 5 روز پس از مصرف آخرين قرص كلوميفن مي باشد .

گاهي كلوميفن براي تحريك تخمك گذاري در سيكلهاي تلقيح اسپرم به داخل رحم IUI و معمولا به صورت تركيبي با هورمون محرك فوليكول تجويز مي گردد .
تعيين چگونگي كنترل سيكل هاي كلوميفن بعهده پزشك است . بنا به دلايل گوناگون ، ممكن است پزشك بخواهد مراحل سيكل را از نزديك تحت كنترل داشته باشد .
در مراحل ابتدائي درمان ، بهتراست بيماران به مدت 5 روز در ماه كلوميفن مصرف نمايند و اگر پس از گذشت 3 ماه ازمدت درمان حامله نشدند ،براي انجام معاينات پيگيري مراجعه نمايند.

كلوميفن سالهاي زيادي است كه مورد استفاده قرار گرفته و بعنوان يك داروي بي خطر محسوب مي گردد . با اين وجود ممكن است عوارض جانبي داشته باشد . بسياري از بيماران هيچگونه علائمي در زمان مصرف كلوميفن ندارند ولي ممكن است گاه و بي گاه عوارض جانبي مثل شكم درد يعني احساس پري و يا سوزش ، برافروختگي ، كج خلقي و يا اختلال بينايي نيز بروز نمايند . استامينوفن در صورت بروز اين عوارض مي تواند مفيد واقع گردد . در تعدادي از بيماران ، ممكن است كلوميفن موجب بزرگ شدن كيست تخمدان شود .

گاهي اين عوارض بدون هيچ اقدام خاصي برطرف مي شوند ، اما براي رعايت احتياط ، به بيماران توصيه مي شود طبق دستور پزشك خود معاينه شوند . ممكن است مشكلات بيشتري در اثر مصرف طولاني مدت كلوميفن براي بيماران ايجاد شود. در كل ، بيماران نبايد بيشتر از شش ماه كلوميد مصرف نمايند. اگر چه اين زمان با توجه به علل ناباروري متفاوت است.
كلوميفن در 10% موارد با چند قلوئي همراه است كه بيشتر دو قلويي مي باشد. هيچگونه خطري مبني بر تولد نوزاد ناقص الخلقه يا عوارض مشابه وجود ندارد. البته ، هيچكس قادر نيست كه نتايج يك حاملگي را تضمين نمايد.

متفورمين : درمان رايج "سندرم تخمدان پلي كيستيك"( PCOD)القاء تخمك گذاري است كه از كلوميفن سيترات به عنوان اولين داروي انتخابي استفاده مي شود. با توجه به ارتباط بين افزايش ميزان انسولين و مقاومت انسولين، استفاده از داروهاي حساس به انسولين مثل متفورمين براي وادار كردن تخمدان به تخمك گذاري اخيرا مورد بررسي قرار گرفته كه حاكي از نتايج مثبت است.
داروهاي كاهش دهنده انسولين براي القاء تخمك گذاري در زناني كه به تخمدان پلي كيستيك مبتلا هستند ، به دليل كم هزينه بودن، عوارض جانبي كمتر، و كمترين خطر چند قلويي در مقايسه با داروهاي ديگر، ارجح مي باشند.

گونادوتروپين ها (مترودين ، پرگونال، منوگان ، مريونال ، منوپور ، گونالF ) هورمون هاي محرك رشد فوليكول ( FSH ) حاوي تركيباتي هستند كه بطور مستقيم تخمدان ها را تحريك مي كنند تا چند تخمك توليد نمايند. اين داروها بايد فقط توسط متخصصيني كه در اين زمينه تخصص كامل داشته و آموزش كافي ديده اند، تجويز گردند.
هورمون محرك رشد فوليكول ( FSH) تقريبا در همه سيكل هاي تكنولوژي توليد مثل كمكي براي رشد تعداد زياد تخمك ها مورد استفاده قرار مي گيرد .
دوزاژ هورمون محرك رشد فوليكول ( FSH) تا حد زيادي به پاسخ هر بيمار بستگي دارد و غالبا در حين سيكل دستخوش تغيير مي گردد . رشد فوليكول بصورت دوره اي از طريق اولترا سوند و اندازه گيري سطوح استراديول تحت كنترل قرار مي گيرد .تعداد و اندازه فوليكولها از طريق اولتراسوند قابل مشاهده مي باشند و افزايش ميزان استروژن حاكي از رشد طبيعي فوليكول ميباشد. استروژن به نسبت افزايش تعداد و اندازه فوليكول ها افزايش پيدا مي كند و اندازه گيري آن ما را قادر مي سازد تا بتوانيم به دوزاژ مطلوب براي هر بيمار دست يابيم.
دوزاژ دارو وپاسخ بيمار بايد در جهت كاهش احتمال عوارض جانبي ، مثل تحريك بيش از حد و حصول اطمينان از رشد كافي فوليكول ، توسط يك نفر متخصص بيماريهاي زنان مورد ارزيابي قرار گيرد .

سوپرفاكت :يك داروي آگونيست هورمون آزاد كننده گونادو تروپين(GNRH)مي باشد كه اغلب در اواخر سيكل قاعدگي قبل از تحريك تخمدان تجويز مي گردد . سوپر فاكت , سيستم توليد مثل بيماررا " غير فعال " مي كند ، به اين صورت كه آنرا قادر مي سازد كه به داروهاي توليد مثل مثل FSH اگزوژن پاسخ مثبت نشان مي دهد . سوپرفاكت بصورت تزريق زير جلدي يا اسپري داخل بيني عرضه شده است .
سوپر فاكت ترشح زودرس هورمون "LH " را نيز كاهش مي دهد ، اين امر يك رويداد هورموني است كه حاكي از تخمك گذاري زودرس مي باشد و اغلب باعث كنسل شدن سيكل درماني مي شود . در موارد انتخابي, سوپر فاكت به مقدار كم قبل از سيكل تجويز مي گردد ( روش ميكروفلير )تا اينكه به بيمار در توليد تخمك كمك نمايد . با مصرف سوپرفاكت ,متخصصين كنترل بيشتري بر (( فعاليت هاي اندو كرين ))كه در زمان سيكل تحريك تخمدان صورت مي گيرند دارند ، بنابراين شانس موفقيت تخمك گذاري و نهايتا حاملگي افزايش پيدا مي كند .جالب است بدانيم كه ، كاربرد اوليه سوپر فاكت در درمان آندومتريوز مي باشد ، بطوري كه اين دارو ميزان گردش استروژن را كاهش مي دهد و اين عمل براي مهار رشد بافت اندومتر مورد نياز مي باشد .
آنتاگون و ستروتايد :دو آنتا گونيست جديد هورمون آزاد كننده گونادو تروپين مي باشند . اين دو دارو اخيرا در ايالات متحده معرفي شده اند . آنتا گون / ستروتايد در واقع ترشح هورمون آزاد كننده فوليكول" LH " را در عرض پنج روز كاهش مي دهد در حالي كه سوپر فاكت نياز به 22 روز زمان دارد . در حال حاضر در مورد نقش مناسب كلينيكي آنتاگون / ستروتايد اختلاف نظر وجود دارد . كاهش كامل LH ممكن است نياز به اين داشته باشد كهFSH بيشتري تجويز گردد ، بنابراين هزينه درمان افزايش پيدا خواهد كرد . برخي از دست اندركاران نيز براين باور هستند كه ميزان كمي از LH براي رشد كامل اووسيت مورد نياز مي باشد .
HCG (پرگنيل , پروفازي ) گونادو تروپين كور يونيك انساني براي القاء تخمك گذاري پس از تجويز گونادوتروپين ها در سيكل هاي تحريك تخمك گذاري مورد استفاده قرار مي گيرد . اين داروها تخمدان را دقيقا 36 ساعت پس از تجويز وادار به تخمك گذاري مي نمايند . به دليل اين پديده ، بين 35 34 ساعت پس از تجويز HCG تخمك گذاري انجام مي شود . تلقيح داخل رحمي اسپرم ( IUI (نيز طبق زمان بندي معيني همزمان با تخمك گذاري انجام مي گيرد .

پروژسترون:در تكميل سيكل هاي درماني جهت فراهم نمودن هورمون پروژسترون بيشتر براي تقويت رشد رويان در درون رحم و پس از تخمك گذاري تجويز مي شود. پزشك ممكن است پروژسترون را براي حصول اطمينان از رشد كافي پوشش داخلي رحم تجويز نمايد . پروژسترون هورموني است كه به صورت طبيعي توسط جسم زرد توليد و ترشح مي شود . جسم زرد هورمون پروژسترون و استروژن را توليد نموده ، اين هورمونها مخاط رحم را براي پذيرش تخمك بارور شده آماده مي سازند . كمبود پروژسترون ممكن است پس از تخمك گذاري ايجاد گردد ، كه به آن نقص فاز لوتئال مي گويند و مي تواند موجب عدم موفقيت حاملگي شود .
وجود جسم زرد براي استمرار حاملگي حياتي است و تا هفته دهم پروژسترون ترشح مي كند . پس از هفته دهم ، جفت مي تواند پروژسترون كافي توليد نمايد. امروزه پروژسترون بصورت شياف واژينال يا تزريقات عضلاني مورد استفاده قرارمي گيرد .
آمپولهاي پروژسترون به صورت 50 و 25 ميلي گرمي در دسترس مي باشد كه معمولا با دوز 50 ميلي گرمي يا 100 ميلي گرمي در روز بنا به توصيه مشاورين بصورت عضلاني تزريق مي شود . شياف ها بايد در يخچال نگهداري شوند ، هر شب يك عدد شياف ، درست قبل از خواب بايد در واژن قرار داده شود . در صورتي كه قرار باشد فعاليت جنسي در شب انجام شود ، لازم است شياف پس از انجام فعاليت جنسي در واژن قرارداده شود.
مشاورين درماني مركز اطلاعات بيشتري در مورد چگونگي قرار دادن شياف در داخل واژن ارائه خواهند نمود . مصرف شياف ها را نبايد قطع نمود مگر اينكه توسط مشاورين درماني توصيه شود . البته اين در صورتي است كه بيمار خونريزي ، لكه هاي خوني يا شكم درد نداشته باشد . چنانچه هر كدام از موارد فوق در بيمار ملاحظه شد حتما بايد گزارش شود .
استروژن ( استراديول والرات , استروژن كونژوگه )براي آماده سازي آندومتر در سيكل هاي انتقال رويان هاي منجمد شده و نيز در زماني كه تخمك هاي اهدايي انتقال داده شدند ، مورد استفاده قرار مي گيرد .