در مواردی که باروری با روش طبیعی صورت نمی گیرد، خواه علت آن شناخته شده یا ناشناخته باشد روشهای کمک باروری برای افزایش قدرت باروری زوج به کمک خواهند آمد. در مورد تصمیم گیری برای اینکه از کدام روش در درمان استفاده شود فاکتورهای گوناگونی مانند طول مدت ناباروری، سن زوجین، آزمایش اسپرموگرام مرد، وضعیت تخمک گذاری و شرایط رحم، بیماری های زمینه ای زن و شوهر، هزینه های درمان و ... نقش دارند.

1) تلقیح داخل رحمی (IUI (Intrauterine insemination :

آی یو آی ساده ترین و معمولاً اولین روشی است که به کار می رود. این روش معمولاً در مواردی کاربرد دارد که تعداد اسپرم یا حرکت آنها کم باشد یا حجم مایع منی کم است یا مرد به علت نداشتن میل جنسی یا توانایی نزدیکی یا اشکال ساختاری مجرا (قرار نداشتن مجرا در محل نرمال= هیپوسپادیاس ) قادر به انتقال مناسب مایع منی به داخل واژن همسر خود نباشد.

همچنین در مواردی که در زن مشکلات دهانه رحم (مانند اختلال در ترشحات دهانه رحم) یا اختلالات ایمنی گردن رحم وجود داشته باشد یا زن به هر علتی توانایی نزدیکی طبیعی را نداشته باشد، این روش توصیه می شود. از نظر فاکتور مردانه بهتر است حداقل تعداد ده میلیون اسپرم دارای حرکت مناسب وجود داشته باشد.

این روش به صورت سرپایی قابل انجام است. پس از آنکه همسر نمونه اسپرم را به آزمایشگاه تحویل داد پردازش روی آن انجام می شود واسپرم های با کیفیت بهتر و حرکت بیشتر توسط یک کاتتر(لوله باریک) توسط پزشک به درون رحم زن منتقل می شوند. معمولاً این کار بدون درد انجام می شود.
مدت کوتاهی پس از انجام تزریق، خانم مرخص می گردد و نیازی به استراحت مطلق وجود ندارد. حدود دو هفته بعد تست بارداری چک می گردد.

این عمل را می توان چندین بار تکرار نمود. البته در طول یک دوره از عادت ماهیانه یک بار این کار انجام می شود و زمان آن نیز توسط پزشک و با در نظر گرفتن شرایط خانم و انجام سونوگرافی و اطمینان از داشتن تخمک کافی انجام می گردد. در برخی موارد نیاز به تجویز داروهای خوراکی یا تزریقی برای افزایش شانس بارداری وجود دارد. امکان انجام تعیین جنسیت البته نه با دقت صد درصد، با روش آی یوآی وجود دارد.

2) لقاح خارج رحمی (IVF (In vitro Fertilization :

در مواردی که در رحم زن اسپرم امکان رسیدن به تخمک را نداشته باشند مانند تعداد کم اسپرم ها و حرکت ضعیف آنها یا انسداد لوله های رحمی در زن یا چسبندگی های حفره لگنی از این روش استفاده می شود.

در این روش ابتدا تخمدان های زن با تجویز داروهای تحریک کننده تخمک گذاری تحریک شده و در روز مشخص با بیهوشی خفیف و با کمک سوزن مخصوص توسط متخصص زنان با هدایت سونوگرافی از راه واژن تخمک های آزاد شده، کشیده می شوند (به این کار پونکسیون یا پانکچر گفته می شود). از سوی دیگر مرد نیز نمونه مایع منی را تحویل آزمایشگاه می دهد.

در آزمایشگاه جنین شناسی اسپرم ها پس از پردازش در محیط کشت مناسب در مجاورت تخمک ها قرار می گیرند تا به آنها وارد و آنها را بارور سازند. در صورت بارور شدن تخمک ها جنین تشکیل می شود که این جنین (ها) حدود 48 تا 72 ساعت پس از تشکیل با کاتتر (لوله باریک) بدون نیاز به بیهوشی به داخل رحم زن انتقال می یابند.

معمولاً در هر بار انتقال با صلاحدید پزشک تعداد حداکثر 2 تا 3 جنین منتقل می شوند و جنین های باقیمانده در صورت داشتن کیفیت مناسب فریز می گردند تا درآینده در صورت نیاز انتقال یابند.

حدود 2 ساعت پس از انتقال جنین خانم مرخص می گردد و به مدت 3 تا 5 روز نیاز به استراحت نسبی دارد و از انجام فعالیت های سنگین باید پرهیز نماید و 10 تا 14 روز بعد تست بارداری انجام دهد.

3) میکرو اینجکشن یا تزریق اسپرم داخل تخمک (Micro Injection or ICSI (Intra-cytoplasmic sperm injection:

در مواردی که اسپرم ها تعداد کم یا شکل غیرطبیعی یا حرکت ضعیف یا مجموعی از همه اینها را دارند یا تعداد اسپرم فرد در آزمایش صفر می باشد و در اصطلاح آزوسپرمی است، و با روش نمونه برداری (میکروتسه) با عمل جراحی و یا باسوزن از داخل بیضه ها اسپرم به دست آمده باشد یا هنگامی که تمامی روشهای کمک باروری قبلی با شکست مواجه شده اند از این روش استفاده می شود.

در این روش نیز مانند روش آی وی اف ابتدا تخمدان های زن با تجویز داروهای تحریک کننده تخمک گذاری تحریک شده و در روز مشخص با بیهوشی خفیف و با کمک سوزن مخصوص توسط متخصص زنان با هدایت سونوگرافی از راه واژن تخمک های آزاد شده کشیده می شوند (پونکسیون).

از سوی دیگر مرد نیز در صورتی که در آزمایش منی خود اسپرم دارد نمونه مایع منی را تحویل آزمایشگاه می دهد در صورت صفر بودن تعداد اسپرم ها (آزوسپرمی) از داخل بیضه با روش نمونه برداری (بیوپسی) یا با سوزن مخصوص توسط متخصص اورولوژی اسپرم گرفته می شود و به آزمایشگاه جنین شناسی منتقل می شود.

سپس متخصص جنین شناسی در آزمایشگاه با انتخاب یک اسپرم مناسب آن را با سوزن مخصوص و با بزرگنمایی میکروسکوپیک به درون تخمک تزریق می نماید تا جنین تشکیل گردد. معمولاً جنین (ها) 48 تا 72 ساعت پس از تشکیل با کاتتر (لوله باریک) بدون نیاز به بیهوشی به داخل رحم زن انتقال می یابند.

معمولاً در هر بار انتقال با صلاحدید پزشک تعداد حداکثر 2 تا 3 جنین منتقل می شوند و جنین های باقیمانده در صورت داشتن کیفیت مناسب فریز می گردند تا درآینده در صورت نیاز انتقال یابند. حدود 2 ساعت پس از انتقال جنین خانم مرخص می گردد و به مدت 3 تا 5 روز نیاز به استراحت نسبی دارد و از انجام فعالیت های سنگین باید پرهیز نماید و 10 تا 14 روز بعد تست بارداری انجام دهد.

نسخه اصلی مطلب روشهای کمک باروری را در سایت دکتر پیمان صالحی بخوانید.

---