اگزمای سرشتی يا آتوپيک

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

اصطلاحا اگزما را برای توصیف تمام انواع حالت های قرمزی، تاول، ترشح، پوسته پوسته شدن، تغییر رنگ مایل به قهوه ای، ضخیم شدن و خارش پوست به كار می برند.

اگزما انواع مختلفی دارد:

اگزمای تماسی آلرژیک، اگزمای شوره ای و اگزمای سكه ای. در این جا تنها به بررسی نوع شایعی از اگزما كه به نام درماتیت آتوپی یا اگزمای سرشتی مشهور است، می پردازیم.

لغت آتوپیک (atopic) گروهی از بیماری های آلرژیک یا توام با الرژیک را در بر می گیرد كه اغلب چند نفر از اعضای یک خانواده را مبتلا می نمایند. این خانواده ها ممكن است آلرژی هایی نظیر تب یونجه (حساسیت فصلی)، حساسیت به گرد گیاهان و آسم داشته باشند. علاوه بر آن، ضایعات پوستی كه به نام (درماتیت اتوپیک) خوانده می شوند نیز در آن ها وجود دارد.

در حالی كه در خانواده مبتلایان به درماتیت آتوپیک افرادی با مشكلات مشابه را می توان یافت، ولی در 20 درصد موارد نیز ممكن است تنها یک فرد در خانواده به این بیماری مبتلا باشد. درماتیت آتوپیک در تمام نقاط دنیا بسیار شایع است. متاسفانه آمار دقیقی از شیوع این بیماری در ایران در دسترس نیست اما در ایالت متحده آمریكا حدود 10 ـ 20 درصد بچه ها و 1 ـ 3 در صد بزرگسالان به این بیماری مبتلا هستند. اگرچه این بیماری در هر سنی ممكن است پدید آید ولی در نوزادان و بچه ها بسیار شایع تر است. ضایعه پوستی همراه با خارش و گاهی هم بد شكل و ناخوشایند است.

بیماری درماتیت آتوپیک معمولا در سنین كودكی و گاهی تا قبل از سن 25 سالگی خودبه خود بهبود می یابد. ولی بعضی بیماران در تمام عمر خود از این مسئله رنج می برند. در این گونه موارد معمولا هم بیماری و هم پزشک از تدوام درمان درمان و سماجت بیماری خسته و عاجز می شوند.

علائم اگزمای سرشتی چیست؟

زمانی كه بیماری در سنین شیرخوارگی بروز می كند، گاهی به نام (اگزمای شیرخواران) خوانده می شود. ضایعات خارش دار، ترشح دار و دلمه بسته، به خصوص در صورت (مخصوصا گونه ها) و سر شیرخوار پدید می آیند ولی این ضایعات در هر جای دیگر هم می توانند وجود داشته باشند. برای رهایی از احساس خارش، كودک ممكن است صورت، گونه ها و سایر مناطق مبتلا را با دست بخاراند و یا سر و صورتش را بالش یا هر چیزی كه در دسترس دارد بمالد. والدین باید بدانید كه اكثر نوزادان قبل از رسیدن به سن دو سالگی از این بیماری خلاصی می یابند. ولی درمان مناسب می تواند در كنترل بیماری بسیار سودمند بوده و تحمل آن را تا وقتی كه گذشت زمان مسئله را حل كند، راحت تر نماید. اگر بیماری ادامه یابد یا پس از سن نوزادی بروز نماید، قرمزی، تاول زدن، ترشح و دلمه بستن در پوست كم تر دیده می شود. در عوض، ضایعات به صورت خشک، قرمز متمایل به قهوه ای یا خاكستری در آمده و پوست حالت پوسته پوسته و ضخیم پیدا می كند. احساس خارش شدید و تقریبا غیرقابل تحمل نیز وجود دارد كه هنگام شب بدتر می شود. بعضی بیماران آن قدر پوست خود را می خارانند تا زخم شده و خون می افتد. در این حالت، سد دفاعی پوست خدشه دار شده و ممکن است به عفونت پوست منجر شود.

در نوجوانان و بالغین جوان، ضایعات به طور مشخص در نواحی خم آرنج و پشت زانو، قوزک و مچ پا و نیز بر روی صورت، گردن و نیز قسمت های بالایی قفسه سینه پدید می آیند. گردن و نیز قسمت های بالایی سینه پدید می آیند. اگرچه این نواحی كه نام بردیم شایع ترین نقاط هستند، ولی باید دانست هر جای دیگر بدن نیز ممكن است به بیماری مبتلا شود.

چگونه اگزمای سرشتی تشخیص داده می شود؟

یک ضایعه خارش دار با خصوصیات فوق الذكر، همراه با یک تاریخچه خانوادگی از آلرژی، می تواند نشانگر بیماری اگزمای سرشتی باشد. درمان مناسب، به موقع و مداوم توسط یک متخصص پوست می تواند موجب آسودگی بیماری شده و نیز شدت و دوره بیماری را كاهش دهد. بیماری همیشه از یک الگوی معین پیروی نمی كند. ضایعات ممكن است در كف و پشت دست ها، انگشتان و یا حتی روی پاها پدید آیند. در این مناطق، ضایعات ضخیم شده، دلمه بسته و ترشح دار ممكن است سال ها وجود داشته باشند.

چه عواملی می توانند باعث تشدید اگزمای سرشتی شوند؟

پوست بیماران مبتلا به اگزمای سرشتی نسبت به بسیاری از عوامل می تواند واكنش نشان دهد: تغییرات سریع دمای محیط (سرما و گرما)، خشكی هوا، ورزش سنگین، برخی غذا، سایش با لباس، عفونت ها ، آفتاب و استرس های عصبی از جمله این عوامل هستند. البته میزان حساسیت پوست نسبت به عوامل فوق در افراد مختلف متفاوت می باشد.

نقش غذاها در ایجاد بیماری چیست؟

الرژی غذایی در 10 درصد بیماران دیده می شود. اگرچه بعضی از غذاها (مانند تخم مرغ، شیر گاو، ماهی، آجیل، مواد افزودنی، سویا) موجب تشدید حملات این بیماری به خصوص در شیرخواران و كودكان می شوند، ولی حذف كامل این غذاها از رژیم غذایی مبتلایان، بندرت موجب كاهش علایم یا بهبودی خواهد شد. اگر روش های درمانی مختلف در بیماران بی نتیجه باشد، می توان به طور آزمایشی این مواد را از رژیم غذایی حداقل برای یكی دو هفته حذف كرد و نتیجه را مشاهده نمود.

همچنین از مصرف هر گونه غذایی كه بر اثر تجربه به بیمار یا والدین او ثابت شده است كه در ایجاد یا تشدید ضایعات موثرند، باید اجتناب شود. فاصله زمانی بین مصرف غذای الرژی زا و تشدید ضایعات معمولا 1 تا 2 ساعت می باشد. برخی متخصصین توصیه می كنند كه مادران شیرده و شیرخواران مبتلا به اگزمای سرشتی تا سن یک سالگی از این مواد غذایی استفاده نكنند.

آیا عوامل محیطی در ایجاد این بیماری نقشی دارند؟

اجتناب از تماس با بعضی از مواد موجود در هوا و نیز گرد و غبار می تواند به طور چشمگیری سبب ایجاد ارامش و تخفیف علایم شود. گرد و غبار و اشیایی كه گرد و غبار را در خود نگه می دارند (نظیر بالش پر، متكا، كوسن، پرده، فرش، روكش مبل، بعضی از اسباب بازی ها و پشم) می توانند سبب بدتر شدن بیماری شوند. لذا محل زندگی باید ساده و فاقد محل تجمع گرد و خاک باشد. از نگه داشتن گل و گیاه و حیوان باید اجتناب نمود. ملحفه ها باید مرتب شسته شده و محل های تجمع گرد و خاک گردگیری شوند. مواد آرایشی، عطریات، اسپری ها (حشره كش و خوشبوكننده) و دود سیگار می توانند باعث تشدید اگزما شوند و ازتماس با آن ها باید اجتناب شود.

آیا آزمایش های آلرژی برای پیدا كردن دلیل ایجاد اگزمای سرشتی ارزشی دارند؟

اگرچه آزمایش های خونی و پوستی گاهی در بررسی سایر آلرژی ها مثل آسم، حساسیت فصلی و حساسیت های غذایی نشان دهنده وجود آلرژی هستند، ولی معمولا در بررسی اگزمای سرشتی كمكی نمی كنند. این آزمایش ها همیشه باید فقط توسط افراد مجرب و آموزش دیده انجام گیرد. گاهی انجام این آزمایش ها خود باعث تشدید اگزما می گردد. تزریق واكسن های ضد حساسیت هم كمكی به این بیماران نمی كند.

برای درمان اگزمای سرشتی چه باید كرد؟

با پزشک خود در مورد كرم ها، لوسیون ها، شامپوها و سایر محصولات بهداشتی آرایشی كه استفاده می كنید مشورت كنید تا در صورتی كه مواد تحریک كننده ای در آن ها وجود دارد شما را از آن آگاه كند.
از پوشیدن لباس های خشن، تنگ، چسبان و پشمی خودداری كنید. لباس های نخی و كتانی در این میان بهتر هستند.
تغییرات ناگهانی دما و هر گونه فعالیتی كه موجب تعریق شدید شود، سبب بدتر شدن احساس خارش و اگزما می شوند.
از آن جا كه خاراندن پوست موجب آسیب بیشتر به آن و تشدید اگزما می شود، باید سعی شود به جای خاراندن، با فشار دادن پوست احساس خارش را كنترل نمود.
پزشكان متخصص پوست و مو بسته به حال بیمار و شدت بیماری معمولا از كرم ها و لوسیون های مرطوب كننده استفاده می كنند. گاهی نیز تركیبات حاوی كورتیكوستروئید یا كنترل كننده سیستم ایمنی برای بیماران تجویز می شود.
برای تخفیف علایم، داروهای خوراكی از قبیل آنتی هیستامین ها هم به بیمارداده می شوند.
آنتی بیوتیک های خوراكی تنها در صورتی باید مصرف شوند كه وجود عفونت در پوست برای پزشک محرز باشد.
در موارد خیلی مزمن، پزشک متخصص پوست و مو ممكن است دستور استفاده از نور ماورا بنفش را برای بیمار صادر كند.
از مصرف داروهای كورتیكوستروئید خوراكی تا آنجا كه ممكن است باید خود داری كرد. ولی اگر همه روش های درمانی دیگر بی نتیجه بودند، پزشک ممكن است از كورتیكوستروئید خوراكی هم برای درمان بیماری استفاده كند. همان گونه كه مصرف بی رویه این دارو مضر می باشد، ترس از آن و عدم مصرف آن علی رغم تجویز پزشک هم اشتباه است.
خشكی پوست یكی از مشكلات شایع بیماران بوده و زمینه ساز بروز ضایعات اگزمایی نیز می تواند باشد. برای كنترل خشكی پوست می توان از یک دستگاه بخور (ترجیحا بخور سرد) استفاده نمود. در صورت عدم دسترسی به آن، می توان یک ظرف دهان گشاد آب را روی بخاری یا شوفاژ قرار داد.
استحمام باید به حداقل دفعات لازم و به مدت كوتاه صورت گیرد و از استفاده از آب داغ اكیدا خودداری گردد.
از كاربرد كیسه حمام و صابون های معمولی باید اجتناب كرد.
حداكثر تا 3 دقیقه پس از استحمام، باید كل پوست توسط محصولات مرطوب كننده چرب شود تا از تبخیر آب پوست جلوگیری گردد.
هنگام خشک كردن بدن، حوله را نباید روی پوست مالید بلكه باید با گذاشتن حوله روی پوست، آب آن گرفته شود.