شب ادراري در کودکان - قسمت اول - علل و تشخیص

دکتر محمد رضا قرائتی [ متخصص کلیه و مجاری ادراری ]آدرس وب سایت : www.drgharaati.ir
آدرس مطب : اصفهان،خیابان آمادگاه،کنارمبل آبنوس،ساختمان آژند،بلوک اداری،طبقه سوم،واحد32 تلفن مطب : 32240906 - 031

شب ادراري يكي از مسائل مهم و شايع كودكان ميباشد. گرچه عارضه وخيمي نيست اما ميتواند نظم خانواده را بر هم زده و باعث نگراني والدين گردد. شب ادراری معمولاً در بچه هاي زير چهار سال امري طبيعي است ولي بخصوص اگر تا سن مدرسه قطع نشود بعنوان بيماري تلقي ميشود.

99% بچه ها در سن 15 سالگي شبها خشك ميخوابند و فقط 1% بچه های طبیعی در این سن (15 سالگی) هنوز شب ادراری دارند. شب ادراری در پسربچه ها به میزان دو برابر دختربچه ها دیده می شود. دو نوع شب ادراري وجود دارد. يك نوع اوليه است كه از زمان تولد وجود داشته و قطع نشده است، و نوع ثانويه که در آن پس از اينكه تا مدتي بيمار كنترل كامل ادرار را بدست آورد مجدداً دچار شب ادراري ميشود. (علل این دو نوع شب ادراری با هم متفاوتند).

ظرفيت مثانه در نوزادي حدود 40 ميلي ليتر است كه با افزایش سن به تدریج بر آن افزوده ميشود. اسفنكتر ارادي مجرا نيز بتدريج به كنترل واراده كودك درمي آيد و در سه سالگي به حد كامل كنترل ارادي ميرسد. هر دو این عوامل باعث می شوند که تا این سن در اکثر بچه ها کنترل ادرار به دست آید.
باید دانست که شب ادراري يك بيماري نبوده بلكه يك علامت است و عوامل متعددي به تنهايي يا با هم ميتوانند علت شب ادراري باشند.

عده اي مسئله تاخیر در بلوغ و تکامل دستگاه عصبي را به عنوان علت شب ادراری مطرح کرده و عده اي دیگر كاهش ظرفيت مثانه راو عده ای اختلال در ترشح هورمون ADH ( که موجب بازجذب آب در کلیه ها می شود ) را به عنوان عامل، پيشنهاد ميكنند.
برخی نیز ژنتیک و توارث را به عنوان علت شب ادراری ذکر می کنند چون معمولاً يك رابطه فاميلي در مبتلايان به شب ادراري وجود دارد بدین صورت که اگرهر دوی والدین سابقه شب ادراری داشته باشند 77% بچه ها و اگر یکی سابقه شب ادراری داشته باشند 43% بچه ها به شب ادراری مبتلا خواهند بود.

عده ای نیز در مطالعات خود نشان داده اند که بچه های مبتلا به شب ادراری اختلال در بیدار شدن دارند و به دلیل خواب سنگین ،در خواب ایمپالسهای ارسالی از مثانه به مراکز مغزی که پر شدن مثانه و نیاز به تخلیه را گزارش می کنند ،موجب بیدار شدن بچه نشده و در نتیجه در رختخواب ادرار می کند و علت شیوع بیشتر شب ادراری در بچه های شلوغ و پر تحرک و بچه های بیش فعال که طی روز خیلی فعالیت کرده و در شب به خوابهای عمیق می روند همین اختلال در بیدار شدن است.

اضطراب و استرس روحی بچه نیز در ایجاد شب ادرای دخیل است و به همین دلیل است که گاه با به دنیا امدن بچه دوم خانواده، بچه اول که نیازمند توجه والدین است دچار شب ادراری می شود و باز به همین دلیل است که تحت فشار گذاشتن بچه ودعوا کردن او نه تنها باعث بهبود شب ادراری نمی شود بلکه ممکن است آن را بدتر نیز بکند.
اثبات شده که مجموعه ای از همۀ این عوامل در ایجاد شب ادرای موثرند.

در اغلب موارد ،تشخيص علت شب ادراري بسيار مشكل است و در اكثر موارد هيچ علت واضحي براي آن پيدا نميشود. معمولاً يك معاينه كامل و يك آزمايش ساده ادرار از نظر تشخيصي كافي است و گاهی سونوگرافی سیستم ادراری هم لازم است مگر اينكه اين معاينات، ما را به وجود مسائلي راهنمائي كند كه براي تشخيص آنها آزمايشهای بيشتري لازم باشد. اين كودكان نبايد تحت آزمايشهای تشخیصی یا اقدامات درمانی غیر ضروری قرار بگيرند، مگر شرح حال و معاينات و آزمايش ادرار دليلي واضح براي انجام اين اعمال را نشان دهد.

در قسمت دوم مقاله به روشهای درمانی شب ادراری کودکان خواهم پرداخت.