خوابگردی شامل یک سری رفتارهای پیچیده ای است که در ثلث اول شب و در خلال خواب عمیق شروع می شوند که معمولاً منجر به ترک بستر و راه رفتن می شود و فرد خاطره بعدی از این دوره ندارد. فرد می نشیند و گاهی اعمال حرکتی تکراری مثل راه رفتن، لباس پوشیدن، دستشویی رفتن، صحبت کردن، فریاد کشیدن و حتی رانندگی کردن انجام می دهد. اما در حین این کارها چهره ای ناقد احساس و چشمهایی خیره دارد و نسبت به اقدام دیگران برای ارتباط با او واکنشی نشان نمی دهد و به دشواری می توان او را بیدار کرد. اغلب شخص به رختخواب برمی گردد و صبح روز بعد چیزی از خوابگردی به یاد ندارد.
خوابگردی معمولاً بین سنین 4 تا 8 سالگی شروع می شود. اوج شیوع آن در حدود 12 سالگی است. این اختلال در پسرها شایعتر از دخترها است و حدود 15% کودکان گاهگاهی دچار خوابگردی می شوند.
این اختلال یک زمینه خانوادگی دارد و احتمالاً یک ناهنجاری عصبی خفیف در پیدایش آن نقش دارد.
فرد مبتلا در صورت خستگی یا محرومیت قبلی از خواب و همچنین در دوره های پر استرس حملاتش تشدید می شود.
گاهی اوقات این اختلال به علت احتمال تصادم حالت خطرناکی پیدا می کند. بنابراین باید اقدامات پیشگیری از آسیب انجام شود. داروهایی که سبب وقفه در مرحله عمیق خواب می شوند کمک کننده می باشند.
فرد خوابگرد را می توان در طول دوره بیدار کرد بدون آن که اثر زیانباری داشته باشد.