ستون فقرات یکی از اعضای مهم و تأثیرگذار در تعادل، نشستن و ایستادن افراد است. در فرد سالم ، ستون فقرات مستقیم از وسط بدن عبور می کند. در صورت کجی و انحراف ستون فقرات، یک انحنای مشخصی در ستون فقرات ایجاد می شود. اسکولیوز ممکن است در افراد، متفاوت باشد. اگر منحنی به وجود آمده، بیشتر از 10 درجه از حد نرمال منحرف شده باشد یا منحنی ایجاد شده به شکل C یا S تغییر شکل داده باشد، بنابراین می توان گفت فرد دچار انحراف ستون فقرات شده است. انحراف ستون فقرات بعد از مدتی باعث ایجاد کمردرد شدید و فشار بر مهره های ستون فقرات و شاخه های عصبی می گردد. متخصص با انجام معاینات و بررسی دقیق تصویربرداری و رادیولوژی انجام شده ، میزان و زاویه کجی ستون فقرات یا اسکولیوز را اندازه گیری می کند. بر این اساس می تواند یکی از روش های درمان انحراف ستون فقرات را برای بیمار تعیین کند. روش درمان اسکولیوز بر اساس شدت منحنی و احتمال بدتر شدن آن تعیین می شود. در صورتی که اسکولیوز کمتر از 40 درجه باشد، می توان روش های درمان انحراف ستون فقرات بدون جراحی را انتخاب نمود.

علت اسکولیوز

دلایل انحراف ستون فقرات، می تواند متنوع باشد. علت هایی که می توانند باعث ایجاد انحراف ستون فقرات شوند شامل موارد زیر هستند:

• خوابیدن در جهت نامناسب: اگر به خوبی در جای خود دراز نکشید و ستون فقرات را خم کنید، ممکن است که آسیب جدی به ستون فقرات وارد شود. مخصوصاً که برای مدت طولانی در یک حالت می خوابید. این تداوم در خوابیدن اشتباه می تواند آسیب های جبران ناپذیری به بدن وارد کند.
• رشد استخوان ها در جهت نامناسب: گاهی ممکن است که استخوان های شما به علت ساییدگی روی هم رشد کنند. هنگامی که استخوان ها رشد می کنند ممکن است که بیشتر از حد طبیعی این اتفاق بیفتد و باعث دفرمه شدن استخوان شود. دفرمه شدن استخوان می تواند انحراف در ستون فقرات ایجاد کند.
• تکرار حرکات نامناسب: اگر حرکات مکرر اشتباه داشته باشید ممکن است که ستون فقرات شما دچار انحراف شود.
• رژیم غذایی نامناسب: این مورد به خصوص در کودکان می تواند تاثیرگذار باشد. اگر رژیم غذایی مناسبی نداشته باشید و سوء تغذیه بگیرید، استخوان های شما دفرمه می شود و این مسئله می تواند باعث انحراف در ستون فقرات باشد. توجه داشته باشید که استخوان ها باید محکم باشند و مانند ستون بدن رفتار کنند. اگر استخوان نرم باشد می تواند حالت خمیری پیدا کند و تغییر ساختار دهد.
• استرس و اضطراب: اضطراب و استرس حتی می تواند در انحراف ستون فقرات هم موثر باشد. یکی از علائمی که بیماری های روانی دارند، فیزیکی است. کورتیزول هورمونی است که در مواقع استرس ترشح می شود. این هورمون می تواند سیستم ایمنی بدن را به مرور زمان ضعیف کند.

عوامل خطر اسکولیوز

برخی از عواملی که در ابتلا به انحراف ستون فقرات موثر است، شامل موارد زیر است:

1. شکستگی در استخوان ها
2. بد نشستن
3. کارها و شغل هایی که برای مدت زیاد نشستن و یا ایستادن را شامل می شوند.
4. بیماری ها و مشکلات تنفسی
5. درد سیاتیک

علائم اسکولیوز

از علائم این بیماری می توان به چنین مواردی اشاره کرد:

1. شانه های ناهموار
2. برجستگی یک طرف تیغه شانه نسبت به قسمت دیگر
3. حالت کمر ناهموار
4. یک لگن بالاتر از قسمت دیگر
5. رو به جلو بودن یک طرف قفسه سینه
6. برجستگی در یک طرف کمر هنگام خم شدن
7. متفاوت بودن طول پاها

برخی از انواع این موارد ذکر شده می تواند منجر به کمردرد شود؛ اما معمولاً شرایط دردناکی نیست. این نشانه بیشتر در افراد مسن مشاهده می شود.

درمان اسکولیوز

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی در درمان انحراف ستون فقرات به اشکال مختلفی وجود دارند. این موارد عبارتند از:

• استفاده از گرما و کمپرس آب گرم. گرما باعث می شود تا گردش خون موضعی تقویت شده و گرفتگی و اسپاسم عضلانی کاهش پیدا کند.
• استفاده از سرما و کمپرس سرد. سرما و یخ می تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
• تحریک الکتریکی. الکتروتراپی با روش هایی مانند تحریک الکتریکی عصبی عضلانی از راه پوست (TENS)، ممکن است به تسکین درد ناشی از اسکولیوز کمک کند.
• اولتراسوند. استفاده از امواج فراصوت، می تواند باعث افزایش حرارت عمقی بافت ها شده و با بهبود گردش خون، به تسکین درد کمک کند.
• نواردرمانی کشی (نوار کنزیوتیپ). نوار کینزیوتیپ با ایجاد کشش ملایم در عضلاتی که دچار اسپاسم و گرفتگی هستند، به افزایش دامنه حرکت و تسکین درد کمک می کند.
• ماساژ درمانی. ماساژ می تواند به کاهش درد و اسپاسم عضلات کمک کند.

تزریق

1. تزریق استروئید اپیدورال (ESI) (Epidural steroid injection) : این روش کم تهاجمی شامل تزریق کورتیکواستروئید و داروی بی حسی به فضای اپیدورال ستون فقرات و کاهش تورم اعصاب نخاعی است. با وجود اینکه نتایج موقت هستند، بسیاری از بیماران تسکینی بعد از ESI تجربه می نمایند.
2. تزریق فاست (Facet injection): این روش کم تهاجمی شامل تزریق کورتیکواستروئید و بی حسی به درون مفاصل فاست رنجور می باشد.

ورزش

تمرین و تقویت عناصری کلیدی در درمان شما است و باید به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شود. فیزیوتراپ ها می توانند دستورالعملهای انجام درست تکنیک های پیاده روی و بلند کردن اجسام را آموزش داده و با شما تا تقویت عضلات کمر، پا و شکم همراهی خواهند نمود. آنها همچنین شما را به کشش و افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات و پاهایتان تشویق می نمایند.

تمرین کشش توسط توپ

روی تشک تمرینی بر روی زانوهایتان قرار بگیرید. توپ تمرینی بزرگی را در کنار لگنتان و در سمت مقابل انحرافتان قرار دهید. خود را روی توپ بیاندازید به شکلی کاملاً روی آن قرار بگیرید و توپ در میان لگن و پایین قفسه دنده تان قرار بگیرد. با پاها و دست پایینی تان تعادل خود را به هنگام کشش دست بالایی حفظ نمایید تا کشش بیشتری بتوانید ایجاد نمایید. همین حالت را 20 تا ثانیه حفظ کنید و دو تا سه بار در روز تکرار نمایید. این عمل را به صورت روزانه می توانید انجام دهید.

کشیدگی توسط حوله

یک حوله را به دور یک غلتک پلاستیکی بپیچانید و آن را عمود بر تشک تمرین قرار دهید. به نحوی بر روی آن دراز بکشید که عمود بر محور بدنتان قرار بگیرد. باید در فضایی مابین لگن و پایین قفسه دنده قرار بگیرد. پای بالایی باید صاف باشد و پای پایینی باید از زانو خم و به سمت پشت قرار بگیرد. دست بالاییتان را تا جایی بکشید که زمین را لمس کند. به همین حالت به مدت 20 تا 30 ثانیه باقی بمانید و این حرکت را 2 الی 3 بار تکرار نمایید. می توانید این حرکت را به صورت روزانه تکرار نمایید.

استفاده از بریس

در اسکولیوز برای جلوگیری از پیشرفت انحنای ۲۰ تا ۲۵ درجه در ستون فقرات از بریس استفاده می شود. در این شرایط با توجه به فرم بدن و نوع بریسی که فیزیوتراپ پیشنهاد کرده، دو نوع از آن پیش رویتان قرار دارد:

1. نوع اول: در این نوع بریس، یک میله پهن مسطحی در جلو و دو میله کوچک در پشت قرار گرفته است که میله ها در یک حلقه در اطراف گردن، متصل شدند و دارای جایگاه استراحت برای چانه و پشت سر هستند. به این نوع بریس، بریس میلواکی گفته می شود. این نوع بریس را باید در ۲۳ ساعت از شبانه روز استفاده کنید و فقط حین انجام حرکات ورزشی یا حمام می توانید آن را دربیاورید.
2. نوع دوم: بریس ارتوزهای راکلومبار نامیده می شود که به صورت قالبی ساخته می شوند. این بریس ها زیر بغل بیمارقرار می گیرند و پوشیدن آن در زیر لباس، آن را نمایان نمی کند.

فیزیوتراپی

روش های مختلف فیزیوتراپی نیز توانسته برای درمان این عارضه، موفق عمل کند. فیزیوتراپی، در بدن بیمار باعث می شود تا ظاهر بد صاف تر و وضعیت تنفسی بهتری داشته باشید. در نهایت هدفی که از درمان فیزیوتراپی برای اسکولیوز استفاده می شود، شامل:

• کاهش یا توقف خمیدگی ایجاد شده در بدن
• درمان سندروم درد در ستون فقرات
• پیشگیری و درمان مشکلات تنفسی
• اصلاح وضعیت بدنی

علاوه بر بریس و انجام فیزیوتراپی روش های درمانی دیگری نیز وجود دارد که به کاهش انحنای ایجاد شده در ستون فقرات کمک می کند. از جمله این روش ها عبارت است از:

• ماساژ و درمان دستی
• گرما و سرما درمانی
• امواج فراصوت
• الکترو درمانی
• لیزر درمانی

ورزش و تمرینات اصلاحی انحراف ستون فقرات

نمی توان تأثیر فیزیوتراپی، توانبخشی و حرکات اصلاحی را در درمان و بهبود بیماری های ارتوپدی نادیده گرفت. با پیشرفت روش های ورزشی و اصلاحی مخصوص اسکولیوز، دریچه جدیدی در درمان به وجود آمده است. ورزش ها به هدف بهبود تقویت حرکت قفسه سینه، جلوگیری از کاهش عملکرد ریه، قدرت عضلاتی عضله شکم، انعطاف پذیری ستون فقرات، و فعالیت های روزانه می شود. از جمله تمرینات و حرکات ورزشی که برای درمان اسکولیوز توصیه می شود، حرکات زیر است:

• کشش پشت

به صورت چهار زانو بنشینید و سرتان را پایین آورده و سعی کنید به زمین برسید.

• کشش چرخشی

به صورت چهارزانو نشسته و دستتان را پشت سرتان قرار دهید و با آرنج زانو مخالف را لمس کنید.

• تقویت پشت

به صورت چهار زانو بنشینید و در حالی که پشت سرتان دیوار قرار دارد، تا جاییکه می توانید صاف بمانید. توپی بالای سرتان در نظر بگیرید و تا حد امکان آن را بالا ببرید. در نظر داشته باشید در طول تمرین بایستی آرنج ها به دیوار متصل باشند.

• کشیدن ستون فقرات در حالت خوابیده روی شکم

به حالت خوابیده روی شکم قرار گرفته دستانتان را در کنار بدن قرار دهید به طوری که کف دست ها روی زمین باشد. سپس استخوان کتف ها را به هم سمت هم نزدیک کرده و سر و شانه ها را حدود ۱۵ سانتی متر به سمت بالا بیاورید.

• حرکت تیلت لگنی

به صورتی که به پشت دراز کشیده و زانوی خود را خم کردید، کف پاهایتان بایستی روی زمین باشد. کمرتان را سفت کرده و عضلات شکم و باسن را روی زمین صاف کنید. سعی کنید به مدت ۵ ثانیه این وضعیت را حفظ کنید و سپس نفس بکشید. همین حرکت را به مدت ۱۰ بار انجام دهید.

• خم شدن به پهلو

دست چپ را روی دیوار قرار داده و لگن را به سمت چپ ببرید. همین حرکت را برای سمت راست هم تکرار کنید.

• حرکت گربه شتر

روی دست و زانو قرار بگیرید و شکم تان را سفت کنید. در این وضعیت، سر باید صاف و در یک راستا باشد. نفس عمیق بکشید و قسمت پایین را ستون فقرات را بند کنید به طوری که پشت تان خم شود (حرکت گربه) حالا همزمان با خارج کردن نفس از سینه، قسمت پایین ستون فقرات را به سمت پایین آورد و لگن را بیرون دهید(حرکت شتر) این وضعیت را ۱۰ بار انجام دهید.

جراحی انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز

جراحی انحراف ستون فقرات به عنوان آخرین راه درمانی در نظر گرفته می شود که برای اسکولیوزهای شدید کاربرد دارد. رایج ترین نوع عمل جراحی انحراف ستون فقرات، پیوند ستون مهره ها است. در این روش، یک یا چند استخوان از ستون فقرات را به هم وصل می کنند به طوری که دیگر مهره ها قادر نیستند به صورت مستقل حرکت کنند. قطعاتی از استخوان یا شبیه به استخوان در بین مهره ها قرار داده می شود که علاوه بر بی حرکت نگه داشتن آن قسمت، استخوان های جدید و قدیمی نیز جوش می خورند.
در صورتی که اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات، به سرعت رو به پیشرفت باشد، جراح، میله های فلزی داخل ستون مهره ها قرار می دهد که با طول رشد فرد (که اغلب کودک یا نوجوان است) این میله ها نیز با طول رشد او قابل تنظیم است. میله قابل تنظیم به بخش های بالایی و پایینی خمیدگی ستون مهره ها وصل می شود.

نسخه اصلی مطلب روشهای درمان غیرجراحی انحراف ستون فقرات را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---