سیستم عصبی انسان شامل مغز و نخاع و رشته های عصبی که در سرتاسر بدن کشیده شده و کار هدایت پیام های عصبی را به عهده دارند می شود. مغز و نخاع، این اعضای حیاتی، برای جلوگیری از آسیب دیدن درون حفاظی به نام جمجمه و ستون فقرات قرار گرفته اند. دراطراف مغز و نخاع برای محافظت بیشتر در برابر آسیب ها، مایعی به نام مایع مغزی نخاعی همانند ضربه گیر عمل کرده و مانع از آسیب به آنها می شود؛ زیرا مغز عضوی بسیار پیچیده است که علاوه بر هدایت و کنترل بدن در تکلم، تفکر و ادراک نقش دارد.

هر آسیبی به مغز می تواند باعث اختلال در بخشی از اعمال حسی یا حرکتی شود و از طرفی آسیب به نورونها یا همان سلول های عصبی به دلیل سرعت تقسیم بسیار پایین این سلولها غیر قابل جبران است. به همین دلیل ضایعات نخاعی در بیشتر موارد غیر قابل برگشت می باشند. بیماریهای نورولوژیک اگر تحت درمان قرار نگیرند می توانند باعث ناتوانی های شدید و کاهش کیفیت زندگی شوند. طب فیزیکی به عنوان پزشکی فیزیوتراپی و یا توانبخشی شناخته می شود و هدف آن ارتقاء و بازگرداندن توانایی عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلالات فیزیکی یا ناتوانی های مغزی، نخاع و اعصاب است.

متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی با طراحی یک برنامه درمانی مشخص به عنوان یک مشاور عمل می کنند و توصیه ها و روش های درمانی را به بیمار آموزش می دهند و در صورت لزوم داروها و روش های درمانی مکمل مثل طب سوزنی و… تجویز می کنند، همچنین این متخصصان تزریقات لازم برای کاهش درد را می توانند انجام دهند و به وسیله فیزیوتراپی می توانند درد را مدیریت کنند و توانایی های از دست رفته را در بدن فرد به وجود آورند.

علت بیماریهای نورولوژیک مغز

هم مغز و هم نخاع با غشاهای متعددی احاطه شده اند که ممکن است بر آنها نیرو یا فشار وارد شود. عصب های محیطی در عمق پوست قرار داشته و مستعد آسیب دیدگی هستند. اختلالات نورولوژیکی ممکن است بر همه مسیرهای نورولوژیکی یا یک نورون تنها آسیب وارد کنند. حتی یک اختلال کوچک در مسیر ساختاری نورون ممکن است باعث ایجاد اختلال شود. در نتیجه ممکن است بیماری های نورولوژیکی به دلایل متعددی ایجاد شوند که برخی از این دلایل عبارتند از:

• عوامل مرتبط با سبک زندگی
• عفونت ها
• عوامل ژنتیکی
• عوامل مرتبط با تغذیه
• تأثیرات محیطی
• آسیب دیدگی های فیزیکی

عوامل مستعد کننده بیماریهای نورولوژیک مغز

اختلالات مغزی می تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد. عوامل خطر برای انواع مختلف اختلالات مغزی متفاوت هستند. آسیب مغزی در کودکان زیر 4 سال، جوانان بین 15 تا 25 ساله و بزرگسالان 65 ساله بیشتر است. تومورهای مغزی می توانند در هر سنی افراد را تحت تأثیر قرار دهند. سابقه خانوادگی مهم ترین عوامل خطر برای بیماری های نوروژنتیک است. اختلالات روانی بسیار شایع است. اگر شما یکی از اعمال زیر را انجام می دهید ممکن است خطر ابتلا به اختلالات روانی در شما بالاتر باشد:

1. سابقه خانوادگی بیماری روحی
2. تجربیات زندگی زناشویی یا استرس زا
3. سابقه مصرف الکل یا مواد مخدر
4. آسیب مغزی

علائم بیماریهای نورولوژیک مغز

علائم عاطفی بیماری های نورولوژیکی

در حالی که بسیاری از افراد غالباً در وهله اول به دنبال علائم فیزیکی این اختلالات هستند؛ اما باید نسبت به علائم عاطفی این بیماری نیز آگاه بود. برای مثال، ممکن است شما دچار نوسانات خلقی شده یا به طور ناگهانی تغییر حال بدهید. افراد مبتلا به بیماری های نورولوژی ممکن است احساس افسردگی یا توهم نیز داشته باشند. این نکته باید درک شود که این علائم ممکن است نشان دهنده ابتلا به بیماری ها و مشکلات دیگر نیز باشند.

علائم فیزیکی بیماری های نورولوژیکی

• فلج موضعی یا کلی
• ضعف عضلانی
• فقدان احساس موضعی یا کلی
• تشنج
• ناتوانی در خواندن و نوشتن
• ضعف در توانایی های شناختی
• درد بدون دلیل
• کاهش هوشیاری

اختلالات و بیماریهای نورولوژیکی مغز شامل چه مواردی می شوند؟

• بیماری صرع:

بیماری دستگاه عصبی مرکزی است که به موجب اختلال در فعالیت های مغزی بروز می یابد و باعث ایجاد حملات تشنجی در فرد می شود.

• ام اس:

این نوع بیماری در اثر آسیب به غلاف سلول های عصبی در مغز و نخاع ایجاد می شود که باعث بروز علائمی از قبیل بیحسی ، اختلالات گفتاری و ناهماهنگی عضلانی می شود.

• بیماری پارکینسون:

بیماری پارکینسون در اثر آسیب به دستگاه عصبی مرکزی رخ می دهد و بر سیستم حرکتی فرد مبتلا نیز تأثیر می گذارد.

• میگرن:

بیماری میگرن نوعی سردرد است که عموماً بر نیمی از مغز اثر گذاشته و از مهم ترین نشانه آن میتوان به ضرباندار بودن این سردردها اشاره کرد.

• بیماری آلزایمر:

این نوع بیماری سبب مرگ سلول های مغزی شده و فرد مبتلا با گذشت زمان حافظه خود را از دست داده و قوه شناختی او کاهش می یابد.

• سکته مغزی:

شایع ترین نوع اختلال نورولوژیکی است که در اثر اختلال در خونرسانی به بخشی از مغز به علت انسداد با لخته خون اتفاق می افتد. نرسیدن خون و اکسیژن به قسمتی از مغز باعث مرگ سلولهای مغزی و در نهایت از کار افتادن اندام هایی می شود که تحت کنترل آن قسمت از مغز قرار دارند. سکته مغزی تحت تأثیر عوامل بسیاری قرار دارد از جمله تجمع چربی و کلسیم در عروق خونی، فشار خون بالا که مهمترین نقش را دارد، اضافه وزن، سیگار کشیدن، استرس، بیماری های قلبی و عروقی و دیابت.

تشخیص بیماریهای نورولوژیک مغز

مهم ترین تست های تشخیصی برای بیماری های مربوط به مغز و اعصاب عبارت اند از:

• سی تی اسکن
• نوار مغزی (EEG)
• اسکن ام آر آی (MRI)
• تست های تشخیصی عملکرد الکتریکی (الکترودیاگنوزیس)
• اسکن پت یا توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
• آنژیوگرافی
• آزمایش مایع مغزی نخاعی
• اولتراسوند (همان سونوگرافی)
• نوروسونوگرافی
• سی تی اسکن

زمان مراجعه به پزشک

بیماری های مغز و اعصاب در صورت عدم درمان به موقع قابل پیشرفت هستند و ممکن است باعث عوارض جبران ناپذیری مانند فلج بدن یا بی حسی کامل شوند. بنابراین با مشاهده علائم ذکر شده در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید. در برخی موارد، علائم عصبی مانند موارد زیر ممکن است تهدیدکننده زندگی باشند و باید بلافاصله به عنوان شرایط اضطراری ارزیابی شوند:

• تغییر در سطح هوشیاری مانند از دست دادن قدرت پاسخگویی
• مشکل در بلعیدن
• سرگیجه
• گفتار مبهم
• از دست دادن هماهنگی عضلات
• مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس
• خفگی
• تشنج
• فلج ناگهانی یا ناتوانی در حرکت بخشی از بدن

مزایای درمان بیماریهای نورولوژیک مغز با طب فیزیکی و توانبخشی

• توانبخشی و بازتوانی در افراد مبتلا
• کاهش ضعف حرکتی
• افزایش قدرت بدنی و عضلات
• کاهش سرعت از کار افتادگی اعضا
• بهبود سرعت رشد در کودکان معلول

روشهای درمان بیماریهای نورولوژیک مغز توسط متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی

روش های درمانی بسته به نوع اختلال و نشانه های ایجاد کننده متفاوت می باشد و روش های درمانی به دو صورت درمان های طبی و درمان های روانی صورت می گیرد که درمان های طبی شامل :

• دارو درمانی :

معمولاً اقدامات درمانی با مصرف دارو برای اغلب بیماران مبتلا به اختلالات نورولوژیکی آغاز می شود و پزشک متخصص با ارزیابی بیماری بهترین و مناسبترین دارو را برای درمان آن تجویز می کند.

• فیزیوتراپی :

در صورتی که بیمار به فلج یا ناتوانایی های حرکتی مبتلا شوید ممکن است حرکات معمول دست ها یا پاها به دلیل گرفتگی ها یا ضعف های عضلانی تحت تأثیر قرار گیرند.با کمک حرکات ورزشی میتوان افزایش تدریجی توانایی های عملکردی فردی را تا حدود زیادی افزایش داد.

• گفتار درمانی :

در افراد که دچار اختلالات تکلمی می باشند همچون بیماران پارکینسونی، بهترین گزینه کمک گرفتن از یک متخصص گفتاردرمان است.

• درمان های روانی:

به کمک روان درمانی و مراجعه به روانپزشک میتوان اختلالات از قبیل اضطراب، افسردگی یا مشکلات و بیمارهای روانی ایجاد شده برای فرد را کاهش داد و به کمک این روش میتوان علائم اختلالات نورلوژیکی تا حدودی کاهش داد و از بروز عوارض شدیدتر پیشگیری کرد

نسخه اصلی مطلب اختلالات و بیماریهای نورولوژیکی مغز شامل چه مواردی می شوند؟ را در سایت دکتر علی فرخانی بخوانید.

---