روماتیسم مفصلی (rheumatoid arthritis) یا آرتریت روماتوئید به عنوان یک بیماری خود ایمنی شناخته می شود؛ یعنی سیستم ایمنی که سیستم دفاعی طبیعی بدن است، به اشتباه به بافت های سالم بدن حمله می کند و باعث التهاب و دیگر علائم می شود. علت روماتیسم مفصلی مشخص نیست. این علت به ترکیبی از عامل های هورمونی یا محیطی و ارثی یا ژنتیک مربوط می شود. از هر صد نفر یک نفر در طول عمرش به نوعی به این بیماری مبتلا می شود. روماتیسم مفصلی و به خصوص روماتیسم زانو در زنان درصد شیوع بالاتری دارد و زنان سه برابر بیش از مردان به این بیماری مبتلا می شوند. این عارضه برای هر کسی در هر سنی می تواند رخ دهد و به سرعت پیشرفت داشته باشد، بنابراین تشخیص زودهنگام بیماری و شروع درمان اهمیت دارد. هر چه درمان را زودتر شروع کنید مؤثرتر است.

علل و عوامل خطر روماتیسم مفصلی

عامل های خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی به شرح زیر است:

• ژنتیک یا سابقه خانوادگی: آرتریت (بیماری های التهابی مفصل) می تواند ارثی باشد، بنابراین اگر والدین یا خواهر و برادرتان مبتلا به این اختلال است، احتمال این که شما نیز دچار روماتیسم مفصلی شوید، بیشتر می شود. به علاوه ژن ها ما را در برابر عامل های خارجی محیطی محرک شروع آرتریت آسیب پذیرتر می کنند.
• جنسیت: زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند، حال آن که اکثر بیماران مبتلا به نقرس (نوع دیگری از آرتریت) مرد هستند.
• سابقه آسیب دیدگی مفصل: بیمارانی که مفاصل ران یا زانویشان آسیب دیده یا جراحی بر روی این مفصل ها انجام داده اند، احتمال این که در این مفصل ها مبتلا به آرتریت روماتوئید بشوند، بیشتر است. به همین دلیل درمان های جایگزین جراحی زانو، هیپ یا شانه برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه توصیه می شود.
• چاقی/ وزن بدن: جابجا کردن وزن اضافی فشار روی مفصل هایی مانند زانو، ستون فقرات یا هیپ را افزایش می دهد، بنابراین افراد دارای اضافه وزن به موازات بالاتر رفتن سن بیشتر در معرض خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی قرار می گیرند.
• سن: خطر ابتلا به بسیاری از انواع بیماری های التهابی مفصل همگام با افزایش سن بیشتر می شود.

علائم و نشانه های روماتیسم مفصلی

علائم متعددی نشان دهنده ابتلا به روماتیسم مفصلی است. علائم تمام بیماران یکسان نیست و به شدت پیشرفت بیماری بستگی دارد. شایع ترین علائم روماتیسم مفصلی عبارت است از:

1. درد، ورم و خشکی مفصلی معمولاً مچ دستها، انگشتان دست و پای هر دو طرف را درگیر می کند. البته احتمال درگیر شدن مفصلهای دیگری مانند شانه، آرنج، زانو، مچ پا و گردن نیز وجود دارد.
2. درد مربوط به آرتریت روماتوئید معمولاً صبح ها و پس از استراحت کردن شدیدتر است.
3. خشکی مفصلی پس از استراحت کردن و خشکی صبحگاهی که بیشتر از 30 دقیقه ادامه دارد.
4. احساس کسالت عمومی و کاهش وزن
5. کاهش توانایی برای انجام دادن کارهای روزمره مهم مانند وظایف شغلی، امور خانه و تفریحات مورد علاقه
6. ایجاد توده (ندول) پوستی، خشکی یا قرمزی چشم
7. خستگی مزمن نیز یکی از علائم شایع روماتیسم مفصلی است و بیمار متوجه می شود که بیشتر استراحت کردن کمکی به رفع خستگی نمی کند.

تشخیص روماتیسم مفصلی

روماتیسم مفصلی به کمک بررسی سوابق پزشکی فرد و همچنین معاینه ی فیزیکی او، تشخیص داده می شود. برخی از علائمی که پزشک در فرد به دنبال آنها خواهد بود عبارت اند از تورم و گرم بودن مفاصل، حرکت همراه با درد، توده های زیر پوستی، بدشکلی در مفاصل و انقباض مفصل ها (عدم توانایی در خم و راست کردن کامل یک مفصل). آزمایش خون نیز می تواند یک پادتن به نام عامل روماتوئید را شناسایی کند که نشان دهنده ی وجود بیماری آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی در فرد می باشد. عکس برداری با اشعه ی ایکس نیز می تواند میزان پیشرفت بیماری در فرد را مشخص کند.

روشهای درمان روماتیسم مفصلی

روشی برای درمان روماتیسم مفصلی وجود نداشته و هدف روش های درمانی، کاهش علائم بیماری و بهبود عملکرد فرد می باشد. پزشکان فرایند درمان را هر چه زودتر و قبل از این که آسیب دائمی به مفاصل وارد شود شروع می کنند.

استراحت

افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، نیاز به یک برنامه ی متعادل از ورزش و استراحت دارند، به طوری که در زمان فعال بودن بیماری استراحت بیشتر و در زمان غیرفعال بودن آن ورزش بیشتری در برنامه ی آنها گنجانده شده باشد. استراحت به کاهش درد و التهاب فعال مفاصل کمک کرده و از خستگی مفرط مفاصل جلوگیری می کند.

درمان دارویی

نوع داروی تجویزشده از طرف پزشک، به شدت علائم و مدت زمان ابتلا به آرتریت روماتوئید بستگی دارد.

• NSAIDs: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) می توانند درد را تسکین داده و موجب کاهش التهاب شوند. از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی بدون نیاز به نسخه می توان به ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم اشاره کرد. انواع قوی تر این داروها به نسخه ی پزشک نیاز دارند.
• داروهای ضد روماتیسمی و اصلاح کننده ی بیماری (DMARDs): این داروها می توانند روند آرتریت روماتوئید را کند کرده و از آسیب دائمی به مفاصل و دیگر بافت ها جلوگیری کنند. ازجمله داروهای رایج در این دسته می توان به متوترکسات، لفلونامید، هیدروکسی کلروکین و سولفاسالازین اشاره کرد.
• عوامل بیولوژیکی: که با نام اصلاح کننده های پاسخ بیولوژیکی نیز شناخته می شوند، نسل جدید داروهای DMARDs می باشند. این داروها می توانند بخش هایی از دستگاه ایمنی که التهاب را ایجاد کرده و موجب آسیب به مفصل و بافت ها می شود را هدف قرار دهد. این نوع داروها خطر ایجاد عفونت را افزایش می دهند.

تزریق کوتیکواستروئید

داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون، التهاب و درد را کاهش داده و باعث کند شدن فرایند آسیب به مفصل می شوند.

فیزیوتراپی

ممکن است پزشک شما را به یک فیزیوتراپیست یا متخصص کاردرمانی معرفی کند. این افراد می توانند به شما تمریناتی را آموزش دهند تا به کمک آنها انعطاف مفاصل خود را حفظ کنید. ماساژ درمانی، طب سوزنی، الکتروتراپی، اولتراسوند، تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست (TENS) و یونتوفورز.

پی آر پی برای درمان روماتیسم مفصلی

پی آر پی یا درمان با پلاسمای غنی از پلاکت درمانی است که بر قابلیت التیام بخشی خود بدن متکی است. درمان پی آر پی با گرفتن نمونه خون از بیمار شروع می شود. خون در سانتریفیوژ چرخانده می شود تا محلول پلاکتی به دست بیاید که غلظت بالایی از پروتئین های فاکتورهای رشد در آن وجود دارد. فواید این پروتئین ها عبارت است از:

• کاهش درد
• تسریع و تسهیل دوران التیام آسیب ها
• بازسازی و ترمیم بافت های نرم بدن
• بهره گیری از PRP برای درمان این نوع آرتریت، التیام بخشی طبیعی بدن را تسهیل می کند. البته PRP مزایای دیگری نیز برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی دارد؛ چون در پی آر پی از خون خود بیمار استفاده می شود، خطر عفونت وجود ندارد. به علاوه پی آر پی زمان التیام را نسبت به درمان های دیگر کمتر می کند.

ورزش درمانی

ورزش برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی مفید است و اکثر بیماران از این موضوع آگاهی دارند؛ اما یافتن وقت، انرژی و انگیزه لازم برای ورزش کردن دشوار است. ورزش کردن به ویژه در صورت تحمل درد برای بیمار سخت تر می شود؛ اما پژوهش ها نشان داده است، بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئیدی که ورزش می کنند، درد کمتری نسبت به بقیه بیماران تحمل می کنند. به علاوه ورزش موجب تقویت روحیه و بهبود عملکرد مفصل می شود و از ضعیف شدن و تحلیل رفتن عضلات جلوگیری می کند. در ادامه ورزش های مناسب برای بیماران دچار روماتیسم مفصلی را معرفی می کنیم.

• ورزش در آب

آب درمانی، ورزش کردن در آب گرم، بیشتر از دیگر روش های ورزش درمانی به بهبودی بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی کمک می کند. مطالعات نشان داده است که درد و حساسیت مفاصل بیماران دچار آرتریت روماتوئید پس از شرکت کردن در جلسات آب درمانی کمتر می شود. به علاوه هیدروتراپی برای بهبود روحیه و سلامتی عمومی بیماران نیز مفید است. ورزش های مبتنی بر آب، مانند شنا و ایروبیک آبی، استفاده از مفاصل درگیر را برای بیماران آسان تر می کند و دردشان را تاحدی تسکین می دهد.

• تای چی

تای چی یا مدیتیشن در حال حرکت یکی از هنرهای رزمی سنتی چین است که حرکات آهسته و آرام را با تمرکز ذهنی ترکیب می کند. تای چی عملکرد عضلات را بهبود می دهد و خشکی مفصل، درد و استرس بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید را کمتر می کند.

• دوچرخه سواری

تقویت پمپاژ قلب یکی از بخش های ضروری درمان روماتیسم مفصلی است، چون بیماران مبتلا به این عارضه بیشتر مستعد ابتلا به بیماری ها و عارضه های قلبی ـ عروقی هستند. دوچرخه سواری یک ورزش کم برخورد عالی است که به اندازه ورزش ایروبیک به مفصل ها فشار نمی آورد. دوچرخه سواری برای حفظ سلامت قلبی ـ عروقی، تقویت پاها و کاهش خشکی صبحگاهی مفصل مفید است. می توانید در فضای باز دوچرخه سواری کنید، به یک گروه دوچرخه سواری ملحق شوید یا با دوچرخه ثابت در خانه یا باشگاه تمرین کنید.

• پیاده روی

پیاده روی ، علی رغم ساده به نظر رسیدن، یکی از آسان ترین و راحت ترین ورزش ها است. پیاده روی علاوه بر افزایش ضربان قلب، مفصل ها را شل می کند و درد را تسکین می دهد. پژوهش ها نشان داده است که سی دقیقه پیاده روی در روز روحیه بیماران را نیز بهتر می کند.

• یوگا

یوگا ترکیبی از وضعیت های اندامی با تمرین های تنفسی و تن آرامی است که علائم روماتیسم مفصلی را بهبود می دهد. درد و وضعیت روحی بیماران جوانتر مبتلا به آرتریت روماتوئید با تمرین کردن یوگا بهبود می یابد.

• تمرین های تقویتی

روماتیسم مفصلی عضلات را ضعیف می کند که به نوبه خود تشدید درد مفصلی را در پی دارد. تمرین های تقویتی درد را کمتر و عضلات را قوی تر می کند. عضلات قوی تر بهتر از مفاصل حمایت می کنند و در نتیجه انجام فعالیت های روزمره برای بیمار آسان تر می شود. تمرین های وزنه ب رداری را دو یا سه بار در هفته انجام دهید. همچنین اگر مچ دستها و انگشتهایتان در وضعیت خوبی است، می توانید با کش های مقاومتی تمرین کنید. درباره تمرین های مناسب با پزشک معالجتان مشورت کنید .

عوارض ناشی از روماتیسم مفصلی

در صورت ابتلا به آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به موارد زیر در شما افزایش می یابد:

• پوکی استخوان: روماتیسم مفصلی همراه با برخی داروهایی که برای درمان آن استفاده می شود، می توانند منجر به بروز پوکی استخوان شوند. پوکی استخوان وضعیتی است که باعث می شود استخوان ها ضعیف و مستعد شکستگی شوند.
• برآمدگی های روماتوئید: بر آمدگی روماتوئید، برجستگی های بافتی سفتی هستند که معمولاً در اطراف نقاط فشار مثل آرنج به وجود می آیند. ممکن است این برجستگی ها در اندام هایی مثل قلب و ریه هم ایجاد شوند.
• خشکی چشم و دهان: افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، بسیار بیشتر از سایر افراد شانس ابتلا به سندرم شوگرن را دارند، اختلالی که میزان رطوبت چشم و دهان را کاهش می دهد.
• عفونت: روماتیسم و بسیاری از داروهایی که برای درمان آن استفاده می شوند، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کنند و منجر به افزایش عفونت ها در بدن می شوند.
• سندرم تونل کارپال: اگر آرتریت روماتوئید مچ دست شما را تحت تأثیر قرار دهد، التهاب می تواند عصبی را که از تونل کارپال در مچ دست عبور می کند، تحت فشار قرار دهد. به این وضعیت سندرم تونل کارپال می گویند.
• مشکلات قلبی: آرتریت روماتوئید می تواند خطر سفت شدن، انسداد شریان ها و همچنین التهاب کیسه ای که قلب را در برمی گیرد، افزایش دهد.
• مشکلات ریوی: افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی در معرض افزایش خطر التهاب و اسکار بافت های ریه هستند که می تواند منجر به تنگی نفس پیشرونده شود.

نسخه اصلی مطلب درمان روماتیسم مفصلی با کاهش درد و تورم مفاصل را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---