یکی از مفاصل مهم بدن مفصل گیجگاهی فکی و یا تمپور و مندیبولار میباشد. با توجه به اهمیت این مفصل در زندگی انسان، سلامتی مفصل از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مفصل تمپور و مندیبولار (TMJ) استخوان فک، تحت عنوان مندیبل را به استخوان جمجمه در هر طرف سر در جلوی گوش متصل می کند. این مفصل به همراه عضلات سر و گردن کار می کند تا جویدن، صحبت کردن و بلعیدن را برای فرد آسان تر کند. مفصل TMJ زمانی که سالم باشد، به شکل روان، بی صدا و منعطف حرکت می کند. زمانی که اشکالی در باز شدن و بسته شدن این مفصل به وجود بیاید، بیمار دچار درد و ناراحتی می شود. علل بالقوه درد فک چندگانه هستند. یکی از علل آن می تواند اختلال مفصل گیجگاهی فکی باشد. این اختلال در زنان بیشتر از مردان گزارش می شود و می تواند به صورت یک طرفه یا دو طرفه حس شود. برای تشخیص صحیح اختلال مفصل گیجگاهی فکی لازم است که دندانپزشک از مفصل فک و ساختارهای اطراف آن عکس رادیوگرافی تهیه کند.

علل ابتلا به اختلال در مفصل تمپور و مندیبولر

برخی از علل ابتلا به اختلال مفصل گیجگاهی فکی عبارتند از التهاب آرتروز و آرتریت روماتوئید، فشار بیش از حد به فک ناشی از فقدان دندان های دائمی، درد مزمن در اثر دندان قروچه در هنگام خواب شبانه، سابقه وارد شدن آسیب به فک و برخی از بیماری های پیشرونده گوش میانی و استخوان فک. مشکل اصلی در بسیاری از موارد اختلال مفصل گیجگاهی فکی به عضلات و خود مفصل مربوط می شود. این عارضه می تواند در هر بیمار، تظاهرات متفاوتی داشته باشد.

علائم اختلال در مفصل تمپور و مندیبولر

به غیر از درد در ناحیه خود مفصل، علائم اختلال مفصل گیجگاهی فکی عبارتند از سردرد، شنیدن صدای تق تق در یک طرف یا هر دو طرف فک، گوش درد، احساس سفتی، گرفتگی و درد در گردن. این علائم می توانند شدید باشند و ناشی از یکی از علل درد فک باشند. این درد می تواند در پی باز ماندن بیش از حد و طولانی مدت دهان بیمار در زمان درمان های دندانپزشکی رخ دهد. در برخی موارد، درد مزمن می تواند در اثر تغییرات در استخوان فک رخ دهد.

کاربرد رادیوگرافی مفصل تمپور و مندیبولر

رادیوگرافی مفصل تمپور و مندیبولار در مواردی نظیر مشاهده کندیل، گردن کندیل، فضای مفصلی در حالت دهان باز و بسته، میزان تحرک کندیل، موارد وجود درد و یا صدای مفصل مورد استفاده قرار می گیرد. پس از معاینه کلینیکی، رادیوگرافی TMJ با دهان باز و بسته روشی مناسب برای ارزیابی کندیل ها و میزان تحرک آنها حین باز شدن دهان می باشد.

آمادگی جهت انجام رادیوگرافی

اشیاء فلزی از جمله جواهرات، عینک، دندان مصنوعی و سنجاق سر را باید قبل از انجام تصویربرداری از خود دور کنید؛ زیرا این وسایل ممکن است تصاویر حاصل را تحت تأثیر قرار دهند. در صورت وجود احتمال بارداری باید قبل از انجام اسکن، پزشک و تکنسین را مطلع کنید.

نحوه رادیوگرافی مفصل تمپور و مندیبولر

ایکس ری یک نوع اشعه تابشی مثل امواج رادیویی یا نور می باشد. زمانی که روی بخشی از بدن به دقت تنظیم شده است، این اشعه ها با تولید امواج از بدن عبور می کنند و سپس تصاویری را تولید می کنند. در طی تصویربرداری، لوله اشعه ایکس در یک نیمکره ای اطراف سر بیمار می چرخد، سپس در کناره های فک و انتهای کناره ها، تصویربرداری را انجام می دهد. به جای اینکه فیلم در درون دهان قرار گیرد، یک ماشین ایکس ری پانورامیک، پرتوی نوری را بروی فیلم یا دیتکتور چرخشی که برخلاف لوله ایکس می چرخد، می تاباند و اینگونه تصویربرداری از فک صورت انجام می شود.

عوارض رادیوگرافی مفصل تمپور و مندیبولر

اشعه ای که در طی روش رادیوگرافی استفاده می شود بسیار ناچیز است و البته قابل چشم پوشی. با این حال لازم است قبل از رادیوگرافی از محافظ برای حفاظت بیشتر استفاده کنیم. بیشتر از این محافظ ها برای زنان بارداری و یا کودکان استفاده می شود. بهتر است قبل از اقدام به رادیوگرافی در رابطه با وضعیت خود با پزشک خود صحبت کنید.

نسخه اصلی مطلب رادیولوژی تخصصی فک، دهان و صورت در تهران را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---