ستون فقرات بدن در حالت طبیعی به صورت صاف و میله ای نیست، بلکه انحناهایی در مسیر خود دارد که به آن شکل S می دهد. این انحناها به ستون فقرات در حفظ ساختار بدن، تحمل وزن سر، خنثی کردن ضربه هایی که به کمر وارد می شود و انعطاف در حرکت و خم شدن کمک می کند. گاهی به دلایل مختلف، ستون فقرات از شکل منظم S مانند خود خارج شده و انحنای قوس پایینی یا بالایی بیشتر از حالت طبیعی می شود. خارج شدن از شکل طبیعی، باعث مشکلاتی مثل گودی کم، قوز کمر (کیفوز) و … در ستون فقرات می شود و می تواند علت درد در گودی کمر باشد. اگر انحنای قوس پایینی از حالت طبیعی بیشتر شود این حالت را گودی کمر، قوس کمر، لوردوز (Lordosis) یا کاوپشتی می گویند. انحنای کمر یکی از دلایل کمر درد است که باعث مشکل در حرکت خواهد شد.

علل گودی کمر

• آکندروپلازی: اختلالی ارثی که به رشد غیرطبیعی غضروف ها و کوتاه قدی مادرزادی منجر می شود.
• اسپوندیلولیستزی ( سر خوردن مهره ): جابجا شدن مهره های ستون فقرات
• اختلال های عصبی ـ عضلانی مانند دیستروفی عضلانی یا فلج مغزی
• ناهنجاری های مادرزادی ستون فقرات
• جراحی کمر و پشت بدن
• اختلال های مفصل ران و لگن
• وضعیت اندامی نامناسب
• غیرطبیعی بودن جسم مهره ها: این مشکل بیشتر در میان کودکان با قوس کمر زیاد وجود دارد.
• گوژپشتی یا کیفوز: افزایش تحدب (انحنا رو به بیرون) مهره های صدری
• پوکی استخوان
• عارضه های مربوط به دیسک
• چاقی

علائم گودی بیش از حد کمر

زیاد بودن انحنای ناحیه پایین کمر در افراد مبتلا به گودی کمر قابل مشاهده است و باسن این افراد نیز حالت برجسته تری دارد. زمانی که شخص روی یک سطح سفت به پشت می خوابد، بین کمر او و سطح زمین فاصله ی بسیار زیادی وجود دارد. قوس و گودی زیاد کمر گاهی موجب درد کمر می شود به نحوی که دامنه حرکتی شخص را محدود کرده و حرکت پذیری او را دچار اختلال می کند. سایر علائم لوردوز بسته به این که علت اصلی بروز لوردوز چه بوده است، می توانند متفاوت باشند. برخی از علائم لوردوز عبارتند از:

1. درد پایین کمر
2. درد لگن
3. وجود انحنای بزرگ و غیرطبیعی در پایین کمر
4. مشکل در حرکت کردن و محدود شدن دامنه حرکتی
5. درد و گرفتگی عضلات کمر (گاهی اسپاسم عضلانی)

عوارض گودی کمر

گودی یا گودی کمر در صورت عدم درمان و مراقبت صحیح می تواند منجر به موارد زیر شود:

• فتق دیسک کمر: که در آن مرکز نرم یک دیسک غضروفی با فشار خود را از طریق محوطه بیرونی سخت تر جلو می کشد و باعث درد می شود.
• دژنراسیون یا تحلیل دیسک: دیسک بین مهره ها، خون رسانی ندارند و عصب های بسیار کمی دارد، بنابراین صدمه به آنها تا زمانی که آسیب دیدگی قابل توجهی ایجاد نشده تشخیص داده نمی شود؛ زیرا خونرسانی به آنها وجود ندارد تا بتوانند بهبودی یابند.
• سیاتیک: سیاتیک با دردی که معمولاً در یک پا احساس می شود و از پشت زانو مشخص می شود. فرد به جای درد شدید، یک احساس سوزش یا سوزن سوزن شدید دارد. این درد بعد از نشستن به مدت طولانی بسیار زیاد احساس می شود و در حین پیاده روی یا تحرک داشتن تا حدودی تسکین می یابد.

مشکلاتی در تحرک داشتن یا درد در هنگام نشستن به دلیل التهاب کمر یا آسیب دیدگی ناشی از تراز نادرست.

انواع گودی کمر

گودی کمر هم سالمندان و هم جوانان را درگیر می کند، به دلایل متفاوت بروز می یابد و بر هر بیمار تأثیری متفاوت دارد. گودی کمر پنج گونه اصلی دارد:

1. گودی کمر وضعیتی: این نوع از عارضه غالباً پیامد اضافه وزن و ضعف عضله های شکم و کمر است. اضافه وزن مفرط در ناحیه جلوی بدن (شکم) کمر را رو به جلو می کشد. عضله های کمر و شکم، در صورت ضعیف بودن، نمی توانند ستون فقرات را حمایت کنند و کشش ناشی از وزن موجب انحنای رو به جلوی ستون فقرات می شود.
2. گودی کمر مادرزادی یا ناشی از ضربه: ضربه یا صدمه دیدن رابط های اتصال دهنده ستون فقرات باعث شکستگی آنها و در نتیجه بروز درد در قسمت پایین ستون فقرات می شود. کودکان غالباً هنگام ورزش کردن، تصادف با خودرو یا سقوط از بلندی آسیب می بینند. علاوه بر این ممکن است در شیوه شکل گیری و رشد این رابط ها نقصی وجود داشته باشد و باعث ضعف و بدشکلی آنها شود. این رابط های ضعیف گاهی در نتیجه تکرار فعالیت های وارد کننده ی فشار بر آنها دچار اسپوندیلولیزیس (شکستگی اتصال استخوانی) می شوند. التیام این شکستگی به هر دلیل که رخ دهد نیازمند استراحت و محدودیت حرکت است، در غیر این صورت مهره ها (بلوک های ستون فقرات) به مرور زمان به جلو می لغزند و به اعصاب ستون فقرات فشار می آورند که درد، کرختی، گزگز کردن، ضعف و اختلال در عملکرد پاها پیامد آن است.
3. گودی کمر پس از جراحی لامینکتومی: لامینکتومی عملی جراحی است که در آن بخش هایی از مهره ها (استخوان های ستون فقرات) جهت دسترسی به نخاع یا ریشه های عصب برداشته می شود. انجام این عمل در سطوح متعدد ستون فقرات موجب ناپایداری آن و افزایش گودی کمر طبیعی می شود. البته این نوع قوس کمر رواج چندانی میان بزرگسالان ندارد و بیشتر در بین کودکانی متداول است که برای خارج کردن تومور نخاع تحت عمل جراحی قرار گرفته اند.
4. گودی کمر عصبی ـ عضلانی: این گروه طیف وسیعی از عارضه ها یا اختلال هایی را شامل می شود که به بسیاری از گونه های متفاوت مشکلات انحنای ستون فقرات می انجامند.
5. گودی کمر در نتیجه انقباض عضله خم کننده مفصل ران: در این مورد نادر، انقباض مفصل های ران باعث به هم خوردن نظم ستون فقرات می شود. این انقباض در دلایل متعددی چون عفونت، صدمه دیدن یا مشکلات عدم تعادل عضلانی ناشی از اختلال های متفاوت گوناگون ریشه دارد.

چه زمان باید برای درمان گودی کمر به پزشک مراجعه کرد؟

چنانچه گودی کمر شدید باشد به صورتی که افراد، به ویژه کودکان، نتوانند به دلیل بروز درد در فعالیت های مورد علاقه خود شرکت کنند، باید برای ارزیابی مشکل به پزشک مراجعه نمود. هر گاه کودک پیش از درمان، طی آن یا پس از اتمام دوره درمان در راه رفتن، ایستادن یا کنترل حرکت های مثانه و روده با مشکل مواجه شد، بی درنگ با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید. اگر کودک در حدود دو هفته یا بیشتر است که از درد مبهم و خفیف کمر رنج می برد و علائم آن با استراحت کردن، داروهای غیرتجویزی، کمپرس گرم و یا سرد و کاهش فعالیت تسکین نیافته اند، بهتر است در اولین فرصت پزشک، کودک را معاینه کند. در بزرگسالان اگر احساس درد دارند یا وضعیت گودی کمر حاد شده است، به ملاقات پزشک بروند تا دلیل این درد تشخیص داده شود.

تشخیص گودی کمر

پزشک در ابتدا سابقه پزشکی و علائم بیمار را بررسی می کند، سپس معاینه کاملی را انجام می دهد و در طول معاینه از بیمار می خواهد تا خم شود و حرکت های مختلفی را انجام دهد تا گودی کمر مشخص شود. بعضی آزمایش ها جهت تشخیص افتراقی و رد یا تأیید احتمال ابتلا به بیماری های به وجود آورنده این بدشکلی انجام می شود. پزشک دستور آزمایش های تصویربرداری می دهد تا بتواند انحنا ستون فقرات و ساختارهای پیرامون آن را ببیند. روش های مورد استفاده عبارت اند از:

• رادیوگرافی
• ام آر آی
• سی تی اسکن
• اسکن سه بعدی: روش اسکن جدیدی که در آن از تصویرهای گرفته شده از قسمت های گوناگون بدن از زوایای مختلف برای ارزیابی وضعیت ستون فقرات استفاده می شود.

درمان گودی کمر

پزشک متخصص شما بر اساس عوامل زیر، روش درمانی خاصی را برای رفع گودی کمر توصیه می کند:

• سن، وضعیت سلامت عمومی و سوابق پزشکی شما
• عامل ایجاد کننده گودی کمر در شما
• شدت قوس کمر
• میزان تحمل شما نسبت به داروها، عمل ها یا درمان های خاص
• انتظارات شما در مورد طول دوره درمان
• نظرات و ترجیحات شما
• بریس ها

اگر گودی کمر توسط پزشک متخصص در شما تشخیص داده شد، استفاده از وسایل حمایت کننده خارجی می تواند به رفع و درمان آن کمک کند. پزشک شما ممکن است که استفاده از بریس را توصیه کند. بریس ها یک روش کاملاً ایمن و غیر تهاجمی برای کمک به بهبود وضعیت فعلی ستون فقرات و جلوگیری از بروز عوارض شدیدتر در آینده می باشد. استفاده از بریس، یک روش درمانی کاملاً متداول و شناخته شده است. بریس ها به عنوان ابزارهای کارآمدی برای درمان بیماری های ستون فقرات شناخته می شوند.

• تزریق اپیدورال

تزریق اپیدورال داروهای استروئیدی به عنوان یک روش مؤثر و کارآمد برای درمان گودی کمر شناخته شده است. تحقیقات نشان داده است که تزریق اپیدورال می تواند کمر درد را به طور مؤثری کاهش داده و حتی در بسیاری از موارد، آن را به طور کامل برطرف نماید. علاوه بر آن، نتایج تحقیقات انجام شده نشان می دهد که برای بیمارانی که با یک بار تزریق اپیدورال احساس تسکین درد کمر را ندارند، تکرار چند باره این تزریقات به صورت دوره ای می تواند درد آنان را برطرف کرده و تأثیری تقریباً یکسان با سایر بیماران داشته باشد.

• تزریق اوزون

اوزون درمانی شامل استفاده از اوزون دارای گرید پزشکی برای القای یک پاسخ درمانی در خود بدن می باشد. اوزون یک فرم بسیار واکنش دهنده از مولکول اکسیژن خالص می باشد. بدن انسان این قابلیت را دارد که آسیب دیدگی های خود را درمان و بازسازی نماید. بیمار شدن ما نیز نتیجه ای از اختلال در این قابلیت بدن است. خواص واکنش پذیری شدید اوزون باعث القای سلول های ناحیه ستون فقرات می شود و آنها را وادار می کند تا سلول های ضعیف و ناقصی که باعث به وجود آمدن گودی کمر شده اند را حذف کنند. به این ترتیب بدن می تواند کار ترمیم و بهبودی خود را به شکل بهتری انجام دهد.

• ترکشن

علاوه بر ورزش های کششی و تابش های مادون قرمز، کشش مفاصل لومبار با استفاده از ترکشن نیز روش دیگری است که باعث بهبود توازن شکل ستون فقرات و کاهش درد و ناتوانی حرکتی ناشی از گودی کمر می شود.

• الکتروتراپی

الکتروتراپی عبارت است از استفاده از روش های درمانی رایج الکترومکانیکی از قبیل اولتراسوند، تی ان اس و لیزر درمانی با شدت پایین برای تسکین دردهای ستون فقرات که از گودی کمر ناشی شده است.

• کایروپرکتیک (درمان دستی)

روش های سنتی شامل حرکات دستی هم می تواند در درمان عوارضی از قبیل اسکولیوز آیدیوپاتیک، قوز کمر و گودی کمر تأثیر داشته باشد. در روش کایروپرکتیک یا درمان های دستی، از حرکات انگشت های مصنوعی برای تحریک واکنش هایی در ناحیه ستون فقرات استفاده می شود. این واکنش ها باعث می شوند که ستون فقرات به صورت اتوماتیک و با دقت بسیار بالایی اقدام به ترمیم و درمان خود نماید. با استفاده همزمان از حرکات دستی و روش های رفلکس می توان تقریباً هر نوع عارضه مربوط به ستون فقرات را درمان کرده و کارآیی مکانیکی را به آن باز گرداند.

• ورزش و حرکات اصلاحی

گودی کمر ناشی از عدم تعادل عضلانی، چهار گروه از عضله ها را درگیر می کند که دو گروه از آنها بسیار سفت و دو گروه ضعیف هستند و باید سفت شوند، عضله های بازکننده بالاتنه و خم کننده مفصل ران (به ویژه عضله های ایلیوپسواس) به کشش و عضله های شکمی و باز کننده مفصل ران (مهم تر از همه عضله های همسترینگ و سرینی بزرگ) به تقویت نیاز دارند. ورزش برای گودی کمر یکی از راه های مؤثر درمانی می باشد. نرمش های زیر به کشش یا تقویت گروه های عضلانی مناسب کمک می کنند:

1. کشش عضله های خم کننده مفصل ران: به گونه ای زانو بزنید که مفصل های ران بالای زانوی روی کف زمین قرار بگیرند و پای دیگر مقابل بدن قرار گیرد. سپس مفصل های ران را به آهستگی رو به جلو حرکت دهید تا جایی که کشش گسترش یافته از مفصل ران داخلی تا ران را احساس کنید. این حالت را 30 ثانیه حفظ کنید و سه تا پنج بار تکرار کنید. این حرکت کششی را با قرار دادن پای دیگر روی زمین نیز انجام دهید.
2. کشش کمر: به پشت دراز بکشید و زانوها را تا قفسه سینه بالا بیاورید. بازوها را اطراف زانوها حلقه کنید و آنها را تا جایی که می توانید به سمت داخل و رو به کمر بکشید. این حالت را 30 ثانیه حفظ کنید و حرکت را سه تا پنج بار تکرار کنید، این حرکت یکی از مؤثرترین حرکات اصلاحی برای رفع و درمان گودی کمر با ورزش می باشد.
3. تقویت عضله های شکم: برای انجام نرمش های کرانچ شکم، روی زمین دراز بکشید، زانوها را خم کنید و پاها را صاف روی کف قرار دهید. سپس سر و قسمت بالایی شانه ها را به آرامی، حین گذاشتن دست ها روی ران، بند کنید. این حرکت را هر چند بار که می توانید، به شرط بدون درد بودن، تکرار کنید، یک دقیقه استراحت کنید و سپس این حرکت را با تعداد یکسان در دو نوبت دیگر تکرار کنید. (برای مثال سه نوبت 10 مرتبه ای)
4. تقویت عضله های سرینی بزرگ: به پشت روی زمین دراز بکشید، کف پاها را صاف روی زمین قرار دهید و دست ها را به طرف پا بکشید. مفصل های ران را به تدریج بلند کنید تا جایی که خط بین زانوها و شانه ها صاف شود. این حالت را 10 ثانیه حفظ کنید و این حرکت را 10 بار تکرار کنید. تقویت این عضلات کمک زیادی به رفع گودی کمر می کند.

• جراحی

در صورت موفقیت آمیز نبودن دیگر روش های درمان قوس کمر، پیشرونده یا شدید بودن گودی کمر به ناچار به جراحی روی آورده می شود. هدف این عمل جراحی اصلاح انحنای بیش از اندازه است که با قرار دادن میله فلزی، قلاب ها یا پیچ هایی در ستون فقرات انجام می شود. جراحان همچنین از پیوند یا گرافت استخوانی برای یاری رساندن به رشد سلول های استخوانی جدید و پایداری بهره می گیرند.

پیشگیری از قوس بیش از حد کمر

1. هنگامی که نشسته اید، کف پاهای خود را کاملاً روی زمین بگذارید.
2. در هنگام ایستادن، یک پای خود را در ارتفاع بالاتر یا روی یک پله بالاتر قرار دهید تا حمایت بیشتری از کمر شما به عمل آيد.
3. در هنگام ایستادن، زانوهای خود را صاف نگه ندارید.
4. اگر عادت دارید که بر روی شکم بخوابید، یک بالش صاف در زیر شکم (ناف و ناحیه کمربند) خود قرار دهید.
5. کفش پاشنه بلند نپوشید.
6. ورزش کنید و عضلات باسن و شکم خود را قوی و محکم نگه دارید.

نسخه اصلی مطلب چه زمان باید برای درمان گودی کمر به پزشک مراجعه کرد؟ را در سایت دکتر احمد شکرچی زاده بخوانید.

---