سونوگرافی یک روش تشخیصی در پزشکی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می کند که به آن امواج فراصوت نیز می گویند. به طوری که می تواند ساختار بدن را نشان دهد و یا از آن عکس تهیه کند. در اتاق سونوگرافی یک کامپیوتر قرار دارد که این امواج فراصوت را به صورت تصویر ترجمه و تفسیر می کند و تکنسین می تواند ساختار را شناسایی کند و اندازه آن را ببیند و سپس متخصص، عکس ها را می خواند و تشخیص و شرایط فرد را اعلام می کند.

اهداف این تست، تهیه تصویر سونوگرافی است که می تواند سایز، شکل و ساختار خوب و بد اعضای بدن را نشان دهد. سونوگرافی یک روش کاربردی برای ارزیابی سایز، شکل و چگالی بافت های بدن می باشد که به تشخیص در وضعیت های پزشکی کمک بسیار زیادی می کند و امواج فراصوت و تصاویری که از آن ها به دست می آید، یک راه عالی برای تشخیص بیماری ها است.

نحوه انجام سونوگرافی

برای انجام این اسکن بیمار باید بر روی یک تخت دراز کشیده و شکم خود را در معرض دید سونوگرافیست قرار دهد. سونوگرافیست کمی ژل التراسونیک را روی پوست شکم ریخته و مبدل کوچک سونوگرافی که دارای فرکانس کمتر اما عمق نفوذ بیشتری است را بر روی شکم حرکت می دهد تا تصاویری از اندام های داخلی فرد بر روی مانیتور رایانه ظاهر شود. پس از انجام این اسکن می توانید ژل را از روی شکم پاک نموده و در همان روز جواب سونوگرافی خود را دریافت کنید.

مزایای سونوگرافی

• بیشتر سونوگرافی ها غیرتهاجمی و امن هستند (سوزن یا تزریقی نیاز نیست).
• سونوگرافی ممکن است به صورت موقت، دردآور باشد؛ اما در بیشتر موارد بیمار دردی را احساس نمی کند.
• سونوگرافی به طور گسترده در اختیار افراد قرار می گیرد، کاربرد آن آسان است و نسبت به سایر روش های تصویر داری کم هزینه تر است.
• سونوگرافی بسیار امن است و از تابش های یونیزه شده استفاده نمی کند.
• این بررسی ها تصویر واضح و روشنی از بافت های نرم ایجاد می کند که از طریق اشعه ایکس قابل نمایش نیست.
• سونوگرافی برای تشخیص و بررسی زنان باردار نسبت به سایر روش ها ارجح تر است.
• سونوگرافی، تصاویر زمان واقعی را فراهم می کند و یک ابزار خوب برای فرایندهای کم تهاجمی همچون بیوپسی سوزنی و آسپیراسیون مایع است.

انواع مختلف سونوگرافی

۱- سونوگرافی ترانس واژینال: جهت تولید تصاویر سونوگرافی در داخل واژن مورد استفاده قرار می گیرند که ترانس واژینال اغلب در دوران اولیه بارداری استفاده می شود.

۲- سونوگرافی معمولی: معاینه ای که از یک مبدل استفاده می شود و در نواحی مختلف بدن مانند شکم برای تولید تصاویر دوبعدی از جنین در حال رشد صورت می گیرد.

۳- سونوگرافی تخصصی: این معاینه شبیه سونوگرافی معمولی است؛ اما این نوع معاینه یک مشکل مشکوک را هدف قرار می دهد و از تجهیزات پیچیده تر استفاده می شود.

۴- تصویربرداری رنگی یا کالر داپلر : این روش تصویربرداری تغییرات جزئی در فرکانس امواج فراصوتی را اندازه گیری می کند؛ زیرا آنها از اجسام متحرک مانند سلول های خونی تصویربرداری می کنند.

۵- سونوگرافی سه بعدی: با استفاده از prob های مخصوص از قبل طراحی شده و نرم افزارهای تخصصی مثلاً برای تولید تصاویر سه بعدی از جنین در حال رشد است.

۶- سونوگرافی ۴ بعدی یا ۳ بعدی داینامیک: با استفاده از اسکنرهای مخصوص طراحی شده و به عنوان مثال برای نگاه کردن به صورت و حرکات کودک قبل از زایمان استفاده می شود.

۷- اکوکاردیوگرافی جنینی: استفاده از امواج اولتراسوند برای ارزیابی آناتومی و عملکرد قلب کودک است. این گزارش برای کمک به ارزیابی مشکلات نقص قلب مادرزادی مورداستفاده قرار می گیرد.

به طورکلی سونوگرافی های جنرال شامل موارد زیر می شود :

- سونوگرفی شکم

- سونوگرافی لگن (رحم و تخمدان)

- شکم و لگن

- بارداری روتین

- سونوگرافی غربالگری (هفته 11 تا 13) بارداری

- سونوگرافی ناهنجاری های مادرزادی (هفته 22 تا 28) بارداری

- سونوگرافی بیوفیزیکال

- سونوگرافی کلیه ها و مجاری ادراری و مثانه

- سونوگرافی کلیه ها و مثانه و مجاری ادرار و پروستات

- سونوگرافی ترانس واژینال

- سونوگرافی ترانس رکتال

- سونوگرافی تیروئید

- سونوگرافی نسج نرم سطحی و عمقی

- سونوگرافی کبد و کیسه صفرا

سونوگرافی های اختصاصی شامل :

- سونوگرافی های پستان

- بیوپسی از پستان زیر گاید سونوگرافی

- سونوگرافی سه بعدی و سونگرافی چهاربعدی جنین

- سونوگرافی کالر داپلر عروق

اقدامات قبل از انجام سونوگرافی

روش سونوگرافی یکی از روش های تشخیصی مهم می باشد، لذا جهت انجام صحیح آن و کسب نتیجه مناسب تر آمادگی های خاصی برای انجام هر سونوگرافی وجود دارد که در صورتی که مراجعه کنندگان محترم از آن اطلاع داشته باشند و آنها را رعایت کنند هم از اتلاف وقت پیشگیری می شود و هم نتیجه مناسب تری در جهت تشخیص مشکل آنان به دست خواهد آمد.

مثانه باید پر از آب باشد، زیرا مثانه پر همانند یک ذره بین برای بررسی رحم و تخمدان ها در سونوگرافی عمل نموده و موجب شفافیت تصویر می شود. به علاوه مثانه پر، گازهای روده را که مزاحم سونوگرافی هستند به بالا رانده و آنها را از صحنه تصویربرداری دور می سازد.

۲- نوشیدن آب، چای، آب میوه و دیگر مایعات برای پر شدن مثانه کافی است. لذا هیچ گاه از داروهای ادرارآور، خصوصاً بدون توصیه پزشک استفاده نکنید.

۳- در سونوگرافی از زنان باردار تا هفته دوازدهم حاملگی، مثانه باید کاملاً پر باشد؛ ولی برای ماه های بالاتر، نیازی به پر بودن مثانه نیست.

۴- برای انجام سونوگرافی از داخل واژن، مثانه نیمه پر کافی است. در این حالت مثانه خیلی پر ایجاد مزاحمت می کند؛ بنابراین اگر در مواردی قرار باشد سونوگرافی از روی شکم انجام گیرد، ابتدا با مثانه پر مراجعه نمایید. سپس کمی از ادرار داخل مثانه در صورت لزوم تخلیه شده و سونوگرافی داخل واژن انجام می شود.

۵- سونوگرافی باید از روی پوست و با ژل مناسب انجام شود.

۶- وجود موی اندک در ناحیه سونوگرافی مزاحمتی ایجاد نمی کند، ولی در مواردی که موی بیش ازحد در محل وجود دارد، باید قبل از انجام سونوگرافی نسبت به تراشیدن آن اقدام نمود.

۷- هنگام داشتن زخم باز نمی توان سونوگرافی انجام داد؛ زیرا ژل سونوگرافی موجب تحریک زخم یا آلودگی بیشتر آن می شود.

۸- همیشه قبل از انجام سونوگرافی، پزشک خود را از سابقه عمل های جراحی قبلی خود مطلع نمایید.

۹- انجام سونوگرافی داخل واژن در ماه های پایین حاملگی اشکالی ندارد و در ماه های بالاتر نیازی به انجام این روش نیست.

عوارض سونوگرافی

اگر سونوگرافی به دست پزشکان توانمند و با سواد و با فن های معقول و دفعات مناسب انجام گیرد فاقد هرگونه ضرری خواهد بود. هیچ گونه گزارشی دال بر عوارض بالینی سونوگرافی گزارش نشده و استفاده از سونوگرافی طبق نظر پزشک معالج با رعایت حدّ اعتدال کاملاً بی ضرر است.

---