ستون فقرات از نواحی آسیب پذیر و بسیار مهم بدن بوده که می تواند موجب حرکت دست، پا، کمر ، گردن وغیره شود. این ناحیه به دلایل مختلف و در سنین مختلف آسیب دیده و موجب اختلال در کلیه فعالیت های بدن می شود. از عوارض مربوط به این ناحیه می توان به اسکولیوزیس (Scoliosis) یا همان کجی ستون فقرات اشاره کرد. اسکولیوزیس از عوارض مربوط به شکل گیری ستون فقرات بوده که با کجی و انحراف ستون فقرات همراه می باشد. این تغییر شکل در زوایای مختلف و به صورت غیرعادی می تواند در کودکان و بزرگ سالان و در سنین مختلف ایجاد شود و موجب ناراحتی های روحی، جسمی، عاطفی و همچنین عملکردی فرد شوند.

در بیماری اسکولیوز اگر به فرد از روبه رو یا از پشت سر نگاه کنیم؛ ستون فقرات او به جای اینکه مستقیم باشد به شکل حرف C یا S انگلیسی است و چون استخوان ستون مهره ها در بیماری اسکولیوز می چرخند بنابراین کمر، لگن و شانه های بیمار غیر قرینه می شوند؛ به عبارت دیگر لگن یا شانه ی یک طرف بالاتر از طرف مقابل است که این موارد از علائم اسکولیوز به شمار می رود.

علل اسکولیوز

در اکثر موارد، علت خاصی برای اسکولیوز نمی توان یافت و به همین جهت به آن ایدیوپاتیک گفته می شود. تنها در ۲۰ درصد موارد علت اسکولیوز مشخص می باشد که این دلایل عبارت اند از:

• زمینه های مادرزادی
• اختلالات عصبی
• حمل اجسام سنگین
• فعالیت های ورزشی
• وضعیت بد خوابیدن و ایستادن
• کوتاهی یک پا

علائم بروز عارضه اسکولیوزیس

اسکولیوزیس یا همان انحنای بیش از حد ستون فقرات در اکثر موارد علامت خاصی ندارد، اما گاهی در شرایطی که وضعیت حاد باشد، نیز با نشانه ها و علائمی همراه می باشد. رایج ترین علائم اسکولیوزیس عبارت اند از:

1. قرار نداشتن سر و بدن در یک راستا
2. نمایان بودن انحراف ستون فقرات از ناحیه پشت بدن
3. عدم هم ترازی و هم ارتفاع بودن مفصل ران ها
4. جلوتر قرار گرفتن مفصل ران از مفاصل دیگر بدن
5. عدم هم ترازی و هم ارتفاع بودن شانه ها
6. برجستگی دنده ها در یک سمت بدن
7. خم بودن بدن بیمار به یک سمت
8. کوتاه بودن یک پا نسبت به پای دیگر
9. انحراف و کج شدن خط دید
10. برجستگی یک سمت باسن نسبت به سمت دیگر
11. قرارگیری سر در وضعیت نامناسب (سر جلوتر از بدن قرار می گیرد.)
12. درصورتی که میزان انحراف ستون فقرات بیش از ده درجه باشد، علائمی ازجمله درد، مشکلات تنفسی، محدودیت های حرکتی، کاهش عملکرد، افسردگی و... نیز در بیمار بروز خواهد یافت.

تشخیص عارضه اسکولیوزیس

بعد از اینکه فرد دچار ناراحتی و علائمی در ستون فقرات و دیگر نواحی مرتبط با آن شد، به متخصص ارتوپدی و متخصص در زمینه ستون فقرات مراجعه کرده و پزشک نیز با انجام آزمایش و بررسی های لازم، بهترین و سریع ترین راه درمانی را برای بیمار تجویز کرده و درمان را آغاز می کند. این آزمایش ها و بررسی ها شامل موارد زیر می شوند:

۱. ارزیابی اولیه : ارزیابی اولیه شامل شرح حال معاینات عصبی معاینه فیزیکی و رادیوگرافی ستون فقرات است. معاینات عصبی مخصوصاً برای پی بردن ضایعات داخل کانال نخاعی و یا بیماری های اولیه عصبی که باعث اسکولیوز می شوند؛ ضروری می باشند.

۲. ارزیابی رادیوگرافی : در رادیوگرافی این بیماران باید لگن و گردن بیمار ملاحظه شود. اسکولیوز علاوه بر کج شدن ستون مهره ها همراه با چرخش مهره ها می باشد. پدیکول جایی است که زوائد عرضی مهره یا زوائد پشتی مهره به آن می چسبند. در اسکولیوز به دلیل چرخش مهره در نمای رادیوگرافی که از پشت سر به بیمار نگاه می کنیم پدیکولها دیگر به طور قرینه قرار نگرفته اند، بلکه یکی از آن ها به خط وسط نزدیک و یکی از آن ها دیده نمی شود.
در انسان استخوان ها ابتدا از غضروف تشکیل شدند و با افزایش سن مراکز استخوان سازی در داخل غضروف ها به وجود می آید و این مراکز به تدریج رشد می کنند و به هم می پیوندند و تا دورانی که فرد به بلوغ می رسد استخوان کامل تشکیل می شود. برای ارزیابی میزان بالغ شدن فرد از رادیوگرافی لگن یا مچ دست استفاده می کنیم. به عبارت دیگر سن استخوانی فرد را با کمک رادیولوژی می توانیم مشخص کنیم. در ارزیابی اسکولیوز علاوه بر رادیوگرافی ستون فقرات رادیوگرافی لگن نیز گرفته می شود.

۳. ارزیابی بالینی : اگر فرد بالغ باشد و درجه انحنای او کمتر از 20 درجه باشد نیازی به رادیوگرافی مجدد نیست اما در کودکان هر شش تا 12 ماه و در جوانان که در مرحله بلوغ هستند هر چهار ماه معاینه و رادیوگرافی لازم است. هر انحنایی که در طی شش ماه بیش از پنج درجه پیشرفت کند خطرناک بوده و درمان با بریس توصیه می شود.

نسخه اصلی مطلب تشخیص بیماری اسکولیوزیس با رادیوگرافی را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---