مغز و قسمت عمده اعصاب مرکزى از شریان های گردنى شامل عروق کاروتید و ورتبرال خونرسانى مى شوند و توسط ورید ژوگولار خون برگشتى به قلب باز مى گردد.این شریانها مثل بقیه عروق بدن می توانند دستخوش تغییرات آرتروسکلروتیک قرار گیرد و جدار داخلی کلسیفیه و یا منجر به تشکیل پلاک گردد.وجود پلاک مى تواند منجر به عوارض گوناگونی از تنگی تا انسداد عروق و در نهایت با ممانعت در خونرسانی بافت مغز موجب بروز پروسه های ایسکمیک و سکته مغزى گردد که خود اگر منجر به مرگ نشود بر اساس محل درگیرى میتواند علت ناتوانی هاى متعددى در فرد گردد.

اهمیت سونوگرافى داپلر عروق گردنی

حال شاید بتوان راحت تر به ارزش یک بررسی دقیق سونوگرافى داپلر از عروق و شریان هاى گردنی شامل شریان کاروتید ، شریان ورتبرال و حتی ورید ژوگولر پى ببریم. یک سونوگرافى داپلر خوب و دقیق میتواند نقشه عروق گردنى و سرعت و میزان جریان خونرسانی را به ما نشان دهد ، همچنین تشکیل پلاک های کلسیفیه و غیر کلسیفیه و احیانا باریک شدگی عروق و درصد تنگی ایجاد شده و یا وجود انسداد را میتوان به صورت کامل ارزیابی کرد و متعاقبا با بهترین تصمیم در نحوه درمان از فجایعى غیر قابل جبران جلوگیری کنیم.

با یک بررسی داپلر خوب و دقیق عروق گردنی علاوه بر شریان های کاروتید و ورتبرال میتوان ورید ژوگولار را از نظر وجود ترومبوز و یا لخته خون ( DVT ) مورد ارزیابی قرار داد .بهترین سونوگرافى داپلر عروق در هر ارگانى شامل ، اندام تحتانى یا عروق پا ، کاروتید ورتبرال گردنی ، کلیه ها و بیضه ها و غیره ... به عوامل متعددی ارتباط دارد ازجمله مهمترین آنها دستگاه خوب سونوگرافى مجهز به کالر داپلر با تنظیمات دقیق ، پزشک مطلع و مجرب و قطعا اختصاص دادن زمان مناسب و کافی جهت انجام آن .

در حال حاضر درخواست سونوگرافى داپلر شریانهای کاروتید و ورتبرال توسط پزشک در زمینه وجود علائم بالینی مربوطه مثل سرگیجه و یا به جهت بررسی قبل از انجام جراحی عروق قلبی و یا همچنین به عنوان پایش یا چکاپ کامل صورت میگیرد.سونوگرافى داپلر شریان کاروتید ورتبرال گردن یک بررسى غیر تهاجمى و کاملا بدون عارضه است که میتواند برای بیمار حاوی اطلاعات دقیق و بسیار ارزشمندی در جهت حفظ سلامت و در نهایت منجر به ارتقا کیفیت زندگی افراد در معرض خطر باشد.

سونوگرافی داپلر کاروتید در چه مواردی انجام می شود؟

بر اساس نظریه آکادمی نورولوژی آمریکا انجام سونوگرافی داپلر مغز و کاروتید در موارد زیر توصیه میشود:

1- برای بررسی اختلالات عروقی مغز مثل تنگی یا گرفتگی رگهای مغز و کاروتید در افرادی که سابقه سکته مغزی و حوادث عروقی مغز داشته اند و یا در معرض خطر آن هستند مثل افراد مبتلا به

• دیابت
• فشار خون بالا
• چاقی
• چربی خون بالا

همچنین سونوگرافی داپلر مغز به عنوان تست غربالگری خونرسانی مغز توصیه می شود.

2- بررسی علت سرگیجه بخصوص در افراد مسنی که ممکن است سرگیجه ناشی از نارسایی جریان خون مغز باشد.

3- در بچه هایی که کم خونی سلول داسی شکل دارند جهت ارزیابی جریان خون مغز و کاهش ریسک سکته مغزی در اثر گرفتگی عروق مغز، سونوگرافی داپلر نقش بسزایی دارد.

4- در کسانی که دچار خونریزیهای ساب آراکنوئید مغزی شده اند جهت ارزیابی اسپاسم عروق مغز از سونوگرافی داپلر استفاده میشود.
علائم تنگی شریان کاروتید داخلی (ICA) شامل موارد زیر است:

TIA (Transient Ischemic Attack) حمله گذرای ایسکمیک یا مینی استروک که در واقع سکته مغزی است که سریعا و در کمتر از 24 ساعت برطرف می شود و در اثر تنگی شریانهای مغز و کاهش گذرای جریان خون مغز اتفاق می افتد. این نشانه ها اغلب اختلال بینایی هستند که شامل کوری ناگهانی یک طرفه چشم، اختلال تکلم یا ضعف ناگهانی صورت، دستها و یا پاها بصورت گذرا می باشد.

اگر هر کدام از نشانه های فوق را تجربه کردید در اسرع وقت جهت بررسی خونرسانی مغز توسط متخصص مغز و اعصاب به وسیله سونوگرافی داپلر عروق مغز و کاروتید (TCD & ECD) مراجعه کنید.

آمادگی قبل از انجام سونوگرافی داپلر کاروتید

برای انجام این سونوگرافی نیاز به آمادگی خاصی نیست و فقط توصیه میشود 2 ساعت قبل از انجام سونوگرافی داپلر از مصرف مواد حاوی نیکوتین مثل سیگار و قلیان خودداری شود، چون ممکن است باعث انقباض عروق خونی مغز شود و نتایج غیر مطلوبی نشان دهد.
برای انجام سونوگرافی داپلر مغز بیمار باید به پشت دراز بکشد و یا روی صندلی نشسته باشد و در تمام مدت انجام سونوگرافی داپلر باید آرام باشد و صحبت نکند.
مدت زمان انجام سونوگرافی داپلر کاروتید حدود 10 دقیقه است.

متخصص مغز و اعصاب با آنالیز و تفسیر اطلاعات بدست آمده از سونوگرافی داپلر مغز در صورت وجود سفتی یا تنگی رگها بهترین اقدامات پیشگیری کننده از سکته مغزی را شروع می کند، چرا که درمان تنگی رگهای مغز بعد از سکته مغزی سخت است و در بسیاری موارد غیر قابل ترمیم و درمان میباشند و از این جهت سونوگرافی داپلر عروق مغز در پیشگیری از سکته مغزی بسیار موثر است.

در ضمن سونوگرافی داپلر مغز کمک میکند تا همه کسانی که سابقه سکته مغزی را دارند با بررسی عروق توسط دستگاه TCD از سکته مغزی بعدی پیشگیری کند. سونوگرافی کاروتید پروسه ای کم خطر و بدون درد است که از امواج صوتی برای بررسی جریان خون عبوری از سرخرگ های کاروتید استفاده می کند. دو سرخرگ کاروتید در هر طرف از گردن وجود دارند که جریان خون موردنیاز قلب را تأمین می کنند.

اولتراساوند کاروتید تستی است که برای تشخیص بلوکه شدن یا نازک شدن این سرخرگ های استفاده می شود که این شرایط می تواند منجر به سکته ی مغزی شوند. نتایج این تست برای تعیین روش درمانی جهت کاهش ریسک سکته ی مغزی استفاده می شوند.

چگونگی انجام سونوگرافی کاروتید

سونوگرافی کاروتید برای تشخیص رک های نازک یا مسدودشده ای که خطر سکته ی مغزی را در پی دارند، انجام می شود. شریان های کاروتید معمولا به سبب تجمع پلاک های حاصل از چربی، کلسترول، کلسیم و یا موارد دیگر که در گردش خون موجودند، نازک می شوند. تشخیص زودهنگام این انسداد سبب کاهش ریسک سکته ی مغزی می شوند. پزشک شما ممکن است در صورت حملات ایسکمیک موقتی یا TIA یا انواعی از سکته، سونوگرافی کاروتید را انجام دهد و یا در صورت مشاهده ی نشانه ها و شرایط زیر، تصمیم به تجویز این تست برای پیش گرفتن روش درمانی صحیح بگیرد.

• فشار خون بالا
• دیابت
• کلسترول بالا
• سابقه ی خانوادگی سکته های مغزی یا حملات قلبی
• بروز حملات ایسکمیک موقتی (TIA)
• شنیدن صداهای غیرطبیعی از شریان کاروتید با استفاده از استتوسکوپ
• بیماری عروق کرونری
• موراد استفاده ی دیگر کاروتید
• دلایل دیگری برای انجام دادن این تست وجود دارند از جمله:
• سنجش جریان خون درون سرخرگ پس از جراحیِ خارج سازی پلاک ها (اندرترکتومی کاروتید)
• سنجش عملکرد استنت (stent)، لوله ای که برای بهبود جریان خون درون سرخرگ استفاده می شود
• مکان یابی توده های خون تجمع یافته (هماتوما) که مانع جریان خون می شوند
• شناسایی سایر مشکلاتی که باعث ایجاد مشکل در جریان خون می شوند

نتایج سونوگرافی کاروتید

معمولا رادیولوژیست نتایج تست شما را می بیند و گزارشی برای پزشک می نویسد. کاردیولوژیست یا نورولوژیست تصمیم می گیرد که اقدامی درمانی باید انجام شود یا نه. رادیولوژیست ممکن است شما را بلافاصله از نتایج با خبر کند. پزشک نیز توضیحات مربوط و اقدامات لازم را به شما توضیح خواهد داد.
در صورتی که نتایج، ریسک سکته را نشان دهند، بسته به شدت انسداد سرخرگ، پزشک ممکن است درمان های زیر را در پیش گیرد:

• در پیش گرفتن، رژیم غذایی سالم، شامل میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی های اشباع محدود
• ورزش منظم
• نگه داشتم وزن در طیف نرمال
• ترک سیگار و قرار نگرفتن در معرض دود آن
• تجویز داروهای کاهش کلسترول و فشار خون
• انجام دادن جراحی برای برداشتن پلاک های سرخرگ (اندارکتومی کاروتید)
• انجام دادن جراحی به منظور بازکردن و حمایت عروق کاروتید (آنژینوپلاستی و اِستِنینگ کاروتید)

نسخه اصلی مطلب سونوگرافی داپلر کاروتید در چه مواردی درخواست می شود؟ را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---