شیمی درمانی یکی از روش های درمانی رایج برای مقابله با سرطان است که به ویژه در مراحل پیشرفته بیماری یا پس از جراحی برای کاهش احتمال بازگشت سرطان استفاده می شود. این درمان می تواند برای بیماران چالش برانگیز باشد و سوالات زیادی را در زمینه های مختلف ایجاد کند. از تاثیرات شیمی درمانی بر باروری و سیستم ایمنی بدن گرفته تا محدودیت ها و مراقبت های لازم در طول درمان، همه این موارد می توانند نگرانی هایی برای بیماران و خانواده هایشان ایجاد کنند. در این مقاله به برخی از سوالات رایج و مهم در خصوص شیمی درمانی پاسخ خواهیم داد تا بیماران و اطرافیانشان بتوانند با آگاهی بیشتر و نگرانی های کمتری با این درمان روبرو شوند.

1. آیا شیمی درمانی بر باروری زنان تاثیر می گذارد؟

بانوانی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند و هنوز یائسه نشده اند ممکن است در اثر داروهای شیمی درمانی دچار قطع عادت ماهیانه شوند که ممکن است به صورت موقت و گاهی دائمی باشد. در افرادی که سن بالاتر از 35 سال دارند و یا اختلال قاعدگی دارند احتمال ایجاد یائسگی بعد از شیمی درمانی بیشتر است به همین خاطر افرادی که خواهان بارداری بعد از اتمام درمان سرطان پستان هستند، باید قبل از شروع درمان، مشاوره ی باروری ـ ناباروری انجام دهند تا با روشهای مختلف به حفظ قدرت باروری آنها کمک شود.

توجه کنید که قطع عادت ماهیانه به معنی بروز ناباروری نیست و حتی در همین زمان هم احتمال باردار شدن وجود دارد لذا لازم است در مورد روش¬های بی خطر پیشگیری از بارداری از پزشک معالج خود راهنمایی بگیرید.

2. آیا طی شیمی درمانی می توان تاتو انجام داد؟

شیمی درمانی باعث تخریب سلول های سرطانی می شود. گاهی همین اتفاق برای سلول های دفاعی بدن که گلبول سفید یا نوتروفیل نامیده می شوند روی می دهد که البته موقتی و گذرا است. کاهش گلبول های سفید (نوتروفیل) احتمال عفونت های باکتریایی و قارچی را زیاد می کند به همین خاطر بهتر است هر نوع ایجاد زخم مثل تاتو یا بوتاکس در دوره ی شیمی درمانی انجام نشود یا پس از هماهنگی با پزشک معالج و در صورت تایید ایشان در مقطعی که سطح گلبول های سفید پایین نیست انجام شود. اگر الزامی به انجام این موارد باشد می توان قبل از شروع مراحل شیمی درمانی اقدام نمود.

3. آیا طی شیمی درمانی می توان اقدامات دندانپزشکی انجام داد؟

موارد غیر اورژانس بهتر است به تعویق افتد ولی در موارد الزامی، پس از هماهنگی با پزشک معالج و انجام آزمایش انعقادی و بررسی سطح گلبول سفید خون و پلاکت می توان اقدامات مذکور را به راحتی انجام داد.

4. آیا طی شیمی درمانی می توان داروهای ویتامینی و مکمل استفاده کرد؟

در این مورد اختلاف نظر وجود دارد. بعضی مطالعات نشان داده اند که مصرف این موارد به رشد سلول های بدخیم بیشتر کمک می کنند تا به افزایش سلامت بیمار ولی مطالعات بیشتری نیز وجود دارد که استفاده از این مواد را طی شیمی درمانی و پرتودرمانی بلامانع می داند. آنچه مهم است توجه به این نکته است که در بعضی سرطان ها مثل سرطان معده که معده طی عمل جراحی برداشته می شود و جذب مواد غذایی دچار اختلال می شود، نیاز به داروهای مکمل وجود دارد ولی در درمان سرطان پستان برخلاف آنچه در ذهن ما وجود دارد اصولاً نیازی به مصرف داروهای تقویتی نیست.

5. آیا طی شیمی درمانی می توان از داروهای مسکن استفاده کرد؟

مصرف استامینوفن یا استامینوفن کدئین بلامانع است ولی برای سایر داروها بهتر است با پزشک مسوول شیمی درمانی هماهنگ نمایید. پس از اتمام شیمی درمانی در موارد نیاز استفاده از هر داروی تجویز شده بلامانع است. علت اصلی این توصیه این است که گاهی عارضه ای بدنبال شیمی درمانی ایجاد شده است که با مصرف نابجای داروی مسکن ممکن است تشدید شود. مثلاً نارسایی نسبی کلیه ایجاد شده است و مصرف بعضی از مسکن ها آن را تشدید می کند. بر این اساس استفاده از مسکن منع مطلق ندارد و در صورت تأیید پزشک حتی در دوره شیمی درمانی هم بلامانع است. همینطور استفاده از این داروها ممکن است باعث شود بروز تب در بیمار پنهان شود و بیمار و پزشک از این علامت که گاهی نشانه خطر است، غافل شوند.

6. آیا طی شیمی درمانی می توان از آنتی بیوتیک استفاده کرد؟

در این مورد لازم است دلیل نیاز به مصرف آنتی بیوتیک بررسی گردد و در مورد مصرف آن با پزشک معالج مشورت گردد. گاهش عوارض شیمی درمانی مانند یک بیماری عفونی تظاهر می کند مثلاً اسهال یا بروز زخم دهان ناشی از کاهش شدید گلبول های سفید که نباید آن را به حساب اسهال ساده گذاشت و پس از بستری باید آنتی بیوتیک برای آن شروع کرد. لذا در این موارد با پزشک مسوول شیمی درمانی هماهنگ نمایید. در مواردی مثل سرماخوردگی، استفاده از داروهای مربوطه بلامانع است.

7. آیا طی شیمی درمانی برای سرطان پستان استفاده از ماسک دهان و بینی الزامی است؟

الزامی نمی باشد ولی بهتر است طی دوران شیمی درمانی در حد امکان از رفت و آمد در محیط های پر ازدحام خودداری کرد.

8. آیا شیمی درمانی برای اطرافیان بیمار بویژه نوزاد یا خانم باردار خطری دارد؟

خیر؛ مشکلی ایجاد نمی کند

9. آیا طی بارداری می توان برای فرد مبتلا شیمی درمانی انجام داد؟

علییرغم اینکه ذکر می شود در بارداری حتی الامکان نباید از دارو استفاده کرد ولی بعد از سه ماهه اول بارداری می توان از شیمی درمانی استفاده کرد و ممنوعیت مطلق ندارد. البته تیم درمان در مورد شیمی درمانی در بارداری بطور کامل برای بیمار توضیح می دهند و همه جوانب سنجیده می شود. در سه ماهه ی اول بارداری استفاده از داروهای شیمی درمانی ممنوع است و باید از روشهای جایگزین استفاده کرد.

10. آیا اگر مادر شیرده بدلیل سرطان پستان تحت شیمی درمانی باشد می تواند شیردهی را ادامه دهد؟

خیر؛ لازم است در این دوران شیردهی قطع شود.

11. آیا در شیمی درمانی می توان واکسن مثلاً واکسن آنفولانزا زد؟

واکسن انواع مختلفی دارد بعضی از آنها میکروب یا ویروس ضعیف شده هستند. این نوع واکسن ها را در شیمی درمانی نباید استفاده کرد. گروه دیگر، میکروب یا ویروس کشته شده هستند که مشابه انواع زنده آنها باعث تحریک سیستم ایمنی بدن می شوند و بدن را نسبت به آن میکروب یا ویروس مقاوم می کنند. استفاده از این نوع واکسن در شیمی درمانی خطری ندارد ولی باید توجه داشت که چون شیمی درمانی بدن دچار ضعف ایمنی می شود کارایی این گروه از واکسن ها هم کاهش می یابد و ممکن است استفاده از آنها بی فایده باشد. با توجه به موارد فوق لازم است قبل از تزریق هر نوع واکسنی از پزشک معالج خود کسب تکلیف کنید.

12. آیا فردی که شیمی درمانی می شود، می تواند حیوان خانگی داشته باشد؟

در صورتی که حیوان خانگی تحت مراقبت دامپزشک باشد و علائم بیماری نداشته باشد، ممانعتی وجود ندارد و برای بیمار عارضه ای ایجاد نمی کند.

13. آیا حضور همراهان در بخش شیمی درمانی برای آنها ضرری دارد؟

خیر؛ برای همراهان حاضر مشکلی ایجاد نمی شود.

نسخه اصلی مطلب پاسخ به سؤالات رایج در مورد شیمی درمانی را در سایت دکتر سید محمد رضا حکیمیان بخوانید.

---