راه جلو گیری از مشکلات پوستی بعد از شیمی درمانی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

_ راه جلوگیری از مشکلات پوستی بعد از شیمی درمانی
معمولاً داروهایی که طی شیمی درمانی به فرد تزریق می شود، می تواند مشکلات پوستی برای او ایجاد کند، زیرا این مواد داروهایی که طی شیمی درمانی به فرد تزریق می شوند، می توانند مشکلات پوستی برای او ایجاد کنند، زیرا این مواد شیمیایی، نه تنها سلول های سرطانی را از بین می برند، بلکه بخشی از سلول های سالم بدن را نیز تحت تاثیر قرار می دهند. لذا بیمار پس از شیمی درمانی، احساس خارش و خشکی پوست می کند.

_ريزش مو در شیمی درمانی:
معمولا ریزش مو در بیشتر بیماران تحت شیمی درمانی دیده می شود که تاثیر منفی در روحیه بیمار ایجاد می کند. یکی از روش های کاهش ریزش مو استفاده ازIce capیا همان کلاه هایی است که ناحیه پوست سر را سرد می کنند، بنابراین جریان خون در ناحیه پوست سر کمتر شده و میزان داروی شیمیایی به دلیل انقباض رگ ها کمتر به آن می رسد.
استفاده از این کلاه به این صورت است که از ابتدای شروع شیمی درمانی روی سر قرار می گیرد و تا یک تا دو ساعت بعد از اتمام آن نیز روی سر می ماند. متاسفانه هزینه استفاده از این روش بالاست و در تمام مراکز درمانی ارائه نمی شود.
البته این نوع درمان برای افرادی که از سرطان خون رنج می برند یا در مرحله متاستاز یک تومور هستند (گسترش سلول های سرطانی در اندام های دیگر) توصیه نمی شود زیرا در این شرایط بعضی سلول های سرطانی خود را در این ناحیه سرد شده پنهان می کنند و مورد حمله دارو قرار نمی گیرند.

از دیگر آسیب هایی که به موها وارد می شود می توان به تغییر جنس آنها اشاره کرد. معمولا بعد از اتمام شیمی درمانی بیماران از تغییر جنس مویشان شکایت می کنند.
به این ترتیب که بعد از اتمام دوره و رشد دوباره به عنوان مثال موهای صاف، فر می شوند یا تغییر رنگ می دهند. در بعضی موارد این تغییر رنگ به صورت پرچمی است. یعنی قسمتی از مو تیره تر و قسمتی دیگر روشن تر می شود.
البته این موارد در همه بیماران دیده نمی شود و عوارض برحسب نوع سرطان و داروهای مصرفی متفاوت است. معمولا برای مقابله با این قبیل مشکلات نمی توان کار زیادی انجام داد زیرا در نتیجه تاثیر دارو به وجود آمده و مشکلی داخلی محسوب می شود.
با این حال می توان با استفاده از اسپری های ضدآفتاب مقابل اثرات آسیب رسان نورخورشید را گرفت. توصیه می شود این افراد از شامپوهای ملایم، به خصوص شامپوبچه برای شست وشوی موهایشان استفاده کنند. چنگ زدن و خشک کردن بیش از حد موها، استفاده از سشوار داغ، اتوی مو و شانه های خشن توصیه نمی شود.

_ داروهای شیمی درمانی و وضعیت :
بیشتر بیماران در طول شیمی درمانی حداقل یک بار با دانه ها و بثورات پوستی مواجه می شوند.
بعضی بیماران در اولین مرحله تزریق که اثر سمی زیادی روی پوست دارد دچار کهیر می شوند. در واقع اثرات حساسیت زایی داروها باعث بروز این ضایعات پوستی می شود.
متاسفانه بروز این مشکلات نیز اجتناب ناپذیر است زیرا باید درمان ادامه پیدا کند. البته استفاده از آنتی هیستامین ها، چرب کردن پوست، دوش ملایم و در موارد شدیدتر تزریق کورتون می تواند تا حدودی مشکل را برطرف کند.
در بعضی موارد تغییرات رنگدانه ای پوست یا هیپرپیگمانتاسیون نیز بروز می کند که به صورت خطوط شلاقی روی تنه و اندام ها ایجاد می شود. خوشبختانه این حالت بیشتر در تنه ایجاد شده و روی پوست دیده نمی شود.
این وضعیت با قطع شدن دارو بهبود پیدا می کند اما جزو عوارضی است که کاملا از بین نمی رود.
در بعضی موارد نیز پوست افراد تیره تر از قبل می شود. تمام این عوارض برحسب نوع سرطان ، دوز و طول درمان متفاوت است.

_ داروهای شیمی درمانی و زخم مخاط دهان :
یکی دیگر از آسیب های شیمی درمانی آسیب آن به مخاط دهان است. بیشتر افراد زخم های دهانی و استوئوماتیت (التهاب مخاط دهان) را تجربه می کنند. این نوع زخم ها دردناک بوده و در غذا خوردن مشکل ایجاد می کنند.
متاسفانه نمی توان جلوی ایجاد این زخم ها را گرفت زیرا داروها باید با دوز بالا استفاده شوند اما می توان با استفاده از دهانشویه های مناسب، مصرف غذاهای نرم و شست وشوی دهان با جوش شیرین تا حدودی آن را تسکین داد.

_داروهای شیمی درمانی و تغییرات ناخن ها :
سلول های ناخن ها نیز رشد زیادی دارند، به همین دلیل مورد هجوم داروهای شیمی درمانی قرار می گیرند. بیشترین تغییرات ایجاد شده در فرم ناخن هاست که به صورت خطوط عرضی یا برجستگی ها و فرورفتگی های طولی در ناخن ها یا تغییر رنگ خود ناخن یا بستر آن بروز می کنند.

_ داروهای شیمی درمانی و آسیب در محل تزریق :
اگر هنگام تزریق کانول ها جابه جا شوند و ماده شیمیایی در اطراف رگ ریخته شود به پوست آن ناحیه آسیب می زند. در این صورت ناحیه مورد نظر قرمز و دچار التهاب می شود.
در مواردی شدیدتر منجر به نکروز شده و این قسمت از پوست تحریک و از بین می رود. خوشبختانه پرستارانی که تزریق را انجام می دهند افرادی کارآزموده هستند.ة
در این صورت باید تزریق قطع و همان موقع اسپیره شود تا مقداری از داروی ریخته شده برگشت داده شود. معمولا ترکیباتی مانند بیکربنات سدیم یا کورتون که ضدداروی شیمیایی هستند، در ناحیه مورد نظر تزریق می شوند تا اثر تخریبی دارو را کاهش دهند.ظ
در این موارد گرم و سرد کردن محل نیز توصیه می شود. سرد کردن برای خنثی کردن ماده و گرم کردن برای دفع هر چه سریع تر و کاهش اثر دارو در محل انجام می شود.

_ داروهای شیمی درمانی و حساسیت به نورة
پوست افرادی که تحت شیمی درمانی و پرتودرمانی قرار می گیرند حساسیت زیادی نسبت به نورخورشید پیدا می کند، در نتیجه خیلی زود قرمز و دچار سوزش می شود.
در بعضی موارد تغییراتی که از سال ها قبل در اثر آفتاب سوختگی ایجاد شده و به آن «اکتینیک کراتوزیس» گفته می شود (برجستگی های پررنگ زبر قسمت های سر و صورت و بالای تنه) در اثر شیمی درمانی تشدید می شود.
به این ترتیب که این برجستگی ها برجسته تر، قرمزتر و حساس تر شده و خارش آنها نیز بیشتر می شود.

_ شیمی درمانی و افزایش خال :
معمولا کودکانی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند، در بزرگسالی با افزایش خال ها مواجه می شوند. این خال ها باید تحت نظر قرار بگیرند و از عوامل سرطان زا مانند نورآفتاب دور نگه داشته شوند.
خال هایی که تغییر رنگ و شکل می دهند و افزایش رشد ناگهانی دارند، مشکوک به ملانوم (نوعی سرطان پوست) هستند.
استفاده از کرم های ضدآفتاب و عدم تماس با مواد شیمیایی فرد راا ز عوامل خطرساز حفاظت می کند.

_ شیمی درمانی و قرمزی دست ها و پاها :
قرمزی دست ها و پاها در نتیجه دوز داروها بروز می کند. هرچه دوز داروها بیشتر باشد قرمزی و درد انگشتان دست و پا نیز بیشتر می شود. این درد و قرمزی معمولا با پوسته ریزی و تغییر رنگدانه ها همراه است.
در موارد شدیدتر می توان از تزریق کورتون استفاه کرد. کرم های حاوی کورتون نیز ممکن است این قرمزی و التهاب را کاهش دهند. مشکل دیگر بروز سندرم رینود است.
بعضیا فرادی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند دچار سندرم رینود می شوند، به این ترتیب که انگشت های دست و پا در معرض سرما دچار قرمزی و کرختی می شود.
این مساله به دلیل تغییراتی است که به دلیل اسپاسم رگ ها ایجاد می شود. استفاده از دستکش و جوراب های کلفت و عدم تماس با آب سرد ممکن است تسکین دهنده باشند.
در مواردی نیز سفتی پوست انتهای بدن یا اسکلروزیس بروز می کند که ممکن است آزاردهنده باشد.

_ شیمی درمانی و فولیکولیت یا التهاب ریشه مو :
ممکنا ست درا ثر شیمی درمانی مشکل فولیکولیت یا التهاب ریشه مو در قسمت هایی از بدن مانند کشاله ران و زیربغل ها که حاوی مو هستند بیشتر شود.
این نواحی به دلیل سایش بیشتر در معرض التهاب قرار دارند. استحمام مرتب و رعایت بهداشت ممکن است کمک کننده باشد. استفاده از آنتی بیوتیک در موارد شدیدتر ضروری است.
از آنجا که در بعضی آقایان به دلیل اصلاح صورت امکان فولیکولیت بیشتر می شود باید اصلاح در جهت رویش مو باشد. بهتر است اصلاح بعد از حمام وقتی موها نرم ترند انجام شود.
توصیه می شود این افراد به جای تیغ از ماشین های ریش تراش و از فوم های مناسب قبل از اصلاح استفاده کنند.

_ شیمی درمانی و فلاشینگ پوست :
تنها موردی که با بروز آن باید بیمار هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کند و حتی لازم می شود داروی شیمی درمانی قطع شود یا تغییر کند، فلاشینگ پوست است.
فلاشینگ قرمزی های خیلی شدید پوستی است که بیشتر در نواحی سر و صورت دیده می شود و با ایجاد گرمی شدید و تپش قلب همراه است
داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی از طریق خون به سلول های سرطانی و همه قسمت های بدن منتقل می شوند.داروهایی که طی شیمی درمانی به فرد تزریق می شوند، می توانند مشکلات پوستی برای او ایجاد کنند، زیرا این مواد شیمیایی، نه تنها سلول های سرطانی را از بین می برند، بلکه بخشی از سلول های سالم بدن را نیز تحت تاثیر قرار می دهند.

_برای جلوگیری از عوارض پوستی ناشی از شیمی درمانی، بايد به توصیه های زیر عمل کنید :
1- برای جلوگیری از خارش و خشکی پوست، می توانید به جای دئودورانت و ضدتعریق، از جوش شیرین استفاده کنید. مقداری جوش شیرین را به آبی که برای استحمام خود در نظر گرفته اید، اضافه کنید و آن را برای پوست خود مصرف کنید. همچنین می توانید با تجویز پزشک از کرم های مرطوب کننده و ضد خارش استفاده کنید.
2- توصیه می شود که حتما از دوش آب ولرم استفاده کنند و هرگز از آب داغ استفاده نکنند، زیرا خارش بدن را بیشتر می کند.
3- توصیه می شود که پوست خود را تمیز نگه دارند. همچنین هنگام استحمام بدن خود را با لیف نرم و لطیف بشویند و از وسایل زبر و خشن استفاده نکنند؛ مثلا چیزی را روی پوست خود نکشند، زیرا پوست آنها به دلیل داروهای شیمی درمانی بسیار حساس شده و تحمل مواد خشن را ندارد.
اگر در حین شیمی درمانی، سوزش غیر طبیعی و شدیدی را در پوست خود احساس کردید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است این سوزش ناشی از واکنش های آلرژیک بدن شما نسبت به مواد شیمیایی تزریق شده باشد
4- استفاده از روغن های طبیعی مثل روغن زیتون، پس از حمام کردن برای این دسته از بیماران توصیه می شود. استفاده از روغن ها برای چرب کردن بدن، تا حدی می تواند جلوی پوسته ریزی ناشی از شیمی درمانی را بگیرد.
5- اگر لب های شما خشک است، از کرم های مخصوص لب یا رژهای خاص استفاده کنید تا آنها را چرب و مرطوب نگه دارند.
6- همیشه همراه خود یک شیشه آب داشته باشید و مکررا از آن بنوشید.
7- باید سعی کنيد که همیشه پوست خود را با کرم مرطوب نگه داريد. حفظ رطوبت پوست در افرادی که تحت شیمی درمانی قرار دارند، بسیار ضروری است و سبب می شود تا پوستتان خشک نشود و از ترک خوردگی آن جلوگیری شود.
متاسفانه بسیاری از افراد، حفظ رطوبت پوست را در طی این دوران جدی تلقی نمی کنند و ترک خوردگی پوست آنها منجر به بروز عفونت می شود. همانطور که می دانید بروز هر گونه عفونتی در طی دوران شیمی درمانی، به سختی و با کندی بسیار بهبود پیدا می کند.
8- حفظ سلامت دست ها و پاها در طی دوران شیمی درمانی بسیار ضروری است، زیرا در صورت عدم توجه کافی به پوست این مناطق، احتمال بروز تاول زدگی در این مناطق زیاد است.
9- پوست افرادی که تحت شیمی درمانی قرار گرفته اند، نسبت به اشعه فرابنفش بسیار حساس تر از قبل است. بنابراین این دسته افراد باید تحت نظر پزشک، از کرم ضد آفتاب باSPF بالای 15 استفاده کنند تا از مضرات این اشعه در امان بمانند. بهتر است که از مرطوب کننده هایی که حاوی ضد آفتاب هم می باشند، استفاده کنند.
10- برای در امان ماندن از اشعه فرا بنفش خورشید، این دسته از بیماران باید همیشه در طول روز علاوه بر استفاده از کرم ضد آفتاب، از کلاه لبه دار نیز استفاده کنند تا اشعه خورشید مستقیما به آنها نتابد. استفاده از لباس های آستین بلند و شلوار و جوراب نیز برای این منظور بسیار توصیه شده است.
11- این بیماران باید در ساعات اوج تابش نور خورشید که معمولا بین 10 صبح تا 4 بعدازظهر است، از منزل خارج نشوند و یا در مکان های مسقف (سایه) قرار بگیرند تا میزان قرارگیری در برابر اشعه خورشید را به حداقل میزان ممکن برسانند.ة
12- در صورت مشاهده هر گونه تغییر رنگ پوست در مناطق مختلف بدن، سریعا به پزشک خود اطلاع دهند. برای این منظور لازم است که حداقل هفته ای یک بار، پوست بدن خود را در جلوی آینه مورد معاینه قرار دهند تا هر گونه تغییر رنگ را تشخیص دهند.
13- از صابون های حاوی گلیسیرین استفاده کنند تا پس از استفاده، دچار خشکی پوست نشوند. صابون های حاوی جوی دو سر معمولا خارش پوست را تسکین می دهند.

بنابراین در نوع صابون دقت کنید و حتی المقدور از صابون های معمولی که سبب خشکی پوست می شوند، استفاده نکنید.