ماموگرافی یکی از مهم ترین روش های غربالگری برای تشخیص زودهنگام سرطان پستان است که می تواند نقشی حیاتی در حفظ سلامتی زنان ایفا کند. این آزمایش با استفاده از پرتوهای خفیف به بررسی دقیق بافت پستان می پردازد و به پزشکان کمک می کند تا هر گونه تغییرات غیرطبیعی را در مراحل اولیه شناسایی کنند. در این مقاله، به بررسی جزئیات بیشتر ماموگرافی، مزایا، و نکات مهمی که باید پیش از انجام آن بدانید، خواهیم پرداخت.

انواع ماموگرافی در تصویربرداری پزشکی

ماموگرافی در سه شاخه بسیار پیشرفته ماموگرافی دیجیتال، دستگاه های تشخیص کامپیوتری و توموسنتزیس طبقه بندی می شود که عبارتند از :

1. ماموگرافی دیجیتال

ماموگرافی دیجیتال یا ماموگرافی دیجیتال کامل (FFDM)، یک سیستم تصویربرداری است که در آن فیلم های رادیوگرافی با استفاده از مبدل های اشعه ایکس به تصاویر ماموگرافی پستان تبدیل می شوند. سیستم ماموگرافی دیجیتال به سیستم‎ دوربین های دیجیتال که تصاویری با کیفیت در دز پایین ایجاد می کنند، شباهت زیادی دارد. تصاویر ماموگرافی پستان توسط رادیولوژیست بررسی می شود و به منظور ذخیره سازی طولانی مدت به کامپیوتر منتقل می شود.

2. دستگاه های تشخیص کامپیوتری CAD

دستگاه های تشخیص کامپیوتری، مناطق غیرطبیعی متراکم، توده ها و یا کلسیفیکاسیون های پستان را در تصاویر ماموگرافی دیجیتال مشخص می کنند. درواقع دستگاه های CAD این مناطق را بر روی تصاویر برجسته می کنند. درنتیجه رادیولوژیست ها به دقت این مناطق را بررسی می کنند.

3. توموسنتزیس پستان

توموسنتزیس پستان در واقع ماموگرافی سه بعدی است و توموسنتزیس دیجیتال پستان (DBT) نیز نامیده می شود. در این روش، از زوایای مختلف پستان تصویربرداری می شود و در نهایت تصویری سه بعدی از بافت سینه ایجاد می شود. به این ترتیب تصویربرداری سه بعدی سینه، همانند تصاویر توموگرافی کامپیوتری از ترکیب تصاویر برش های نازک بافت و ادغام آن ها با هم ایجاد می شود. دوز تابشی در برخی از سیستم های توموسنتزی سینه کمی بالاتر از دوز استفاده شده در ماموگرافی استاندارد است. با این حال دز توموسنتزیس پستان، مورد تائید FDA است.

مزایای ماموگرافی

• عکسبرداری از پستان، خطر مرگ ناشی از سرطان پستان را کاهش می دهد. انجام این تست برای تشخیص انواع سرطان پستان از جمله سرطان مجاری و لبولار مهاجم بسیار مفید است.
• استفاده از ماموگرافی غربالگری تشخیص رشد کوچک غیر طبیعی بافت محدود شده به مجاری شیری در پستان را افزایش می دهد.
• پس از انجام معاینه با اشعه ایکس اثری از آن در بدن بیمار باقی نمی ماند.
• عکسبرداری با اشعه ایکس معمولاً هیچ عارضه جانبی ایجاد نمی کند.
• این عکسبرداری توانایی پزشک در تشخیص تومورهای کوچک را بهبود می بخشد. زمانی که توده های سرطانی کوچک باشند، بیماران گزینه های درمانی بیشتری خواهند داشت.

بهترین زمان انجام ماموگرافی

بهترین زمان انجام ماموگرافی هفته اول قاعدگی است. (روز اول قاعدگی یعنی روزی که خون ریزی ماهیانه زنانه شروع می شود) چون در این زمان پستان ها حساس نیستند. برای بدست آوردن تصویر خوب نیاز به فشار روی پستان است که ممکن است دردناک باشد.

آمادگی لازم برای انجام ماموگرافی

1. قبل از ماموگرافی دوش بگیرید و از مصرف پودر تالک بوگیر زیر بغل خودداری کنید زیرا این مواد می توانند باعث تفسیر اشتباه ماموگرافی شوند.
2. در روز تصویربرداری به هیچ عنوان از پودر بدن، کرم، دئودورانت یا لوسیون روی سینه خود استفاده نفرمایید.
3. به تغییر در رژیم غذایی نیاز نیست و داروهای خود را مطابق معمول میل بفرمایید.
4. به هنگام تصویربرداری از به همراه داشتن طلا و جواهرات اجتناب نمایید.
5. در صورت احتمال بارداری حتماً پیش از انجام تصویربرداری، رادیولوژیست را در جریان قرار دهید.

نحوه انجام ماموگرافی

تکنسین یک پیراهن به شما خواهد داد. بسته به امکانات آزمایش، ممکن است در طی ماموگرافی بایستید و یا بنشینید. هر سینه بر روی صفحه پرتو ایکس مسطح قرار می گیرد. سپس کمپرسور پستان را به پایین فشار می دهد تا بافت را صاف کند. این عکس یک تصویر واضح از پستان را فراهم می کند.

نحوه ی کارکرد دستگاه ماموگرافی

یونیت ماموگرافی یک جعبه مستطیلی شکل است که در آن تیوب اشعه ایکس قرار دارد. این دستگاه به طور انحصاری برای آزمون های اشعه ایکس پستان به کار می رود. در این دستگاه قسمتی تعبیه شده است که پستان را نگه می دارد و آن را تحت فشار قرار می‎دهد. درنتیجه تصویربرداری در زوایای مختلفی از بافت سینه انجام می شود. به طور میانگین، ماموگرافی حدود 30 دقیقه طول می کشد. ماموگرافی به صورت سرپایی انجام می شود. قبل از شروع تصویربرداری، تکنولوژیست، پستان های بیمار را در یونیت ماموگرافی قرار می دهد. پستان ها بر روی یک پلت فرم مخصوص قرار می گیرند و توسط یک پدال پلاستیکی شفاف، فشرده می شوند سپس تکنسین به آرامی این فشار را افزایش می دهد. فشرده سازی بافت پستان مزایایی دارد که به شرح زیر است:

• نازک شدن بافت پستان به منظور تصویربرداری واضح تر
• کاهش پراکندگی اشعه ایکس به منظور افزایش وضوح تصویر
• استفاده از دز پایین تر اشعه ایکس در حجم نازک تری از بافت
• عدم حرکت و فیکس بافت به منظور جلوگیری از تار شدن تصویر
• گسترش بافت به منظور مشاهده ناهنجاری های کوچک مخفی در بین لایه های بافت

در طول تصویربرداری ممکن است از بیمار خواسته شود تا پوزیشن خود را عوض کند. رایج ترین تصاویر ماموگرافی از زاویه بالا به پایین و جانبی هستند. این پروسه برای پستان دوم نیز تکرار می شود. فشرده سازی پستان برای تصویربرداری توموسنتزیس به منظور کاهش حرکات و بهبود کیفیت تصاویر ضروری است. در طول غربالگری توموسنتزیس پستان، تصاویر دو بعدی از ادغام تصاویر سه بعدی ایجاد می شوند. بیمار باید در طول ماموگرافی بی حرکت بماند. حتی ممکن است از بیمار خواسته شود تا برای چند ثانیه، نفس خود را حبس کند. این کار موجب وضوح تصویر و جلوگیری از تاری آن می شود.

محدودیت های ماموگرافی

در حالی که امروزه ماموگرافی بهترین ابزار غربالگری سرطان سینه است، ماموگرافی همه سرطان های سینه را تشخیص نمی دهد. به این نتیجه منفی کاذب می گویند. از سوی دیگر، زمانی که ماموگرافی غیر طبیعی به نظر می رسد و سرطانی وجود ندارد، به این نتیجه مثبت کاذب می گویند.

خود تصاویر ماموگرافی غربالگری اغلب برای تعیین وجود یک بیماری خوش خیم یا بدخیم با قطعیت کافی نیست. در صورت وجود ناهنجاری، رادیولوژیست ممکن است مطالعات تشخیصی بیشتری را توصیه کند.
توجه به این نکته بسیار مهم است که همه سرطان های سینه را نمی توان در ماموگرافی مشاهده کرد. تفسیر ماموگرافی می تواند دشوار باشد زیرا یک سینه طبیعی برای هر زن متفاوت به نظر می رسد. همچنین، اگر پودر یا مرهم روی سینه ها وجود داشته باشد یا تحت عمل جراحی سینه ( پروتز سینه ) قرار گرفته باشید، ممکن است ظاهر تصویر به خطر بیفتد. از آنجایی که تجسم برخی سرطان های سینه دشوار است، ممکن است رادیولوژیست بخواهد تصویر را با نماهای معاینات قبلی مقایسه کند.
ایمپلنت های سینه همچنین می توانند مانع خواندن دقیق ماموگرافی شوند، زیرا ایمپلنت های سیلیکونی و سالین در عکس برداری با اشعه ایکس شفاف نیستند و می توانند دید واضح بافت های اطراف خود را مسدود کنند، به خصوص اگر ایمپلنت در جلوی قفسه سینه قرار گرفته باشد نه زیر سینه. ماهیچه ها تکنسین ها و رادیولوژیست های باتجربه می دانند که چگونه سینه ها را با دقت فشرده کنند تا دید بدون پارگی ایمپلنت بهبود یابد.

عوارض جانبی ماموگرافی

همانند هر نوع عکسبرداری اشعه ایکس، شما در معرض مقدار بسیار کمی از تابش در طول ماموگرافی قرار می گیرید. با این حال، خطر مواجهه با آن بسیار پایین است. اگر بیمار یک زن باردار است و قبل از تاریخ زایمان، مستلزم داشتن یک ماموگرافی است، معمولاً در طول پروسه یک پیش بند سربی می پوشد.

سن انجام ماموگرافی و نقش آن در شناسایی سرطان سینه

ماموگرافی برای ارزیابی توده های غیرطبیعی در پستان یا ناهنجاری های نوک سینه انجام می شود که ممکن است توسط بیمار یا پزشک شناسایی شده باشند. این آزمایش می تواند سرطان پستان را سال ها قبل از بروز علائم تشخیص دهد و خطر مرگ ناشی از سرطان را کاهش دهد. سن مناسب برای انجام ماموگرافی معمولاً ۴۰ سالگی است و طبق دستورالعمل های فعلی، زنان پس از این سن باید به صورت سالیانه ماموگرافی انجام دهند، به ویژه افرادی که در معرض خطر بالاتر هستند. در برخی موارد، ممکن است به ام آر آی سینه نیز نیاز باشد. اشعه ایکس در ماموگرافی عارضه جانبی ندارد و در بدن باقی نمی ماند.

کاربرد ماموگرافی سه بعدی در غربالگری و تشخیص سرطان سینه

مطالعات نشان دادند که غربالگری با توموسنتزیس پستان، منجر به بهبود نرخ تشخیص سرطان سینه است. در ماموگرافی سه بعدی، تومورهای سرطانی کوچک به خوبی دیده می شوند. توموسنتزیس پستان در تشخیص موارد زیر کاربرد دارد:

• افزایش احتمال تشخیص تومورهای چندگانه پستان
• کاهش بیوپسی های غیرضروری یا تست های اضافی
• ایجاد تصاویر واضح تر از ناهنجاری های بافت های متراکم پستان
• دقت بیشتر در تعیین اندازه، شکل و موقعیت ناهنجاری های پستان

سوالات متداول

ماموگرافی چه چیزی را نشان می دهد؟

ماموگرافی اغلب می تواند نواحی غیر طبیعی در پستان را نشان دهد. آن ها نمی توانند به طور قطعی تشخیص دهند که آیا یک ناحیه غیر طبیعی سرطان است یا خیر، اما می توانند به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی کمک کنند تا تصمیم بگیرند که آیا آزمایش بیشتری (مانند بیوپسی سینه ) مورد نیاز است یا خیر. انواع اصلی تغییرات سینه که با ماموگرافی یافت می شوند عبارتند از:

• کلسیفیکاسیون ها
• توده ها
• عدم تقارن

انجام ماموگرافی چه حسی دارد؟

انجام ماموگرافی برای بعضی از زنان ناراحت کننده است. برخی از زنان آن را دردناک می دانند. با این حال، ماموگرافی فقط چند لحظه طول می کشد و ناراحتی به زودی تمام می شود. احساس شما به مهارت تکنسین، اندازه سینه ها و میزان فشار دادن آن ها بستگی دارد. اگر پریود هستید، ممکن است سینه های شما حساس تر باشد. یک پزشک با آموزش خاص، به نام رادیولوژیست، ماموگرافی را می خواند. او برای علائم اولیه سرطان سینه یا سایر مشکلات به اشعه ایکس نگاه می کند.

ماموگرافی سینه های دارای پروتز چگونه انجام می شود؟

قبل از انجام ماموگرافی سینه دارای پروتز ، حتماً به تکنسین اطلاع دهید که ایمپلنت دارید و هنگام گرفتن نوبت نیز این موضوع را مطرح کنید تا مطمئن شوید مرکز تجربه کار با ایمپلنت سینه را دارد. ایمپلنت های سیلیکونی یا سالین می توانند مشاهده بافت پستان را دشوار کنند، بنابراین زنان دارای ایمپلنت باید علاوه بر تصاویر استاندارد، ۴ تصویر اضافی نیز بگیرند تا پزشک بتواند بافت پستان را بهتر ببیند. این تصاویر اضافی که به نام "نماهای جابجایی ایمپلنت" شناخته می شوند، ایمپلنت را به دیواره قفسه سینه فشار می دهند تا بافت سینه بهتر دیده شود. این فرآیند به پروتز آسیب نمی زند، اما ممکن است ناراحت کننده باشد.

نسخه اصلی مطلب درباره ماموگرافی بیشتر بدانید را در سایت دکتر سید محمد رضا حکیمیان بخوانید.

---