تشخیص و پیشگیری از استئوپروز یا پوکی استخوان

دکتر علی فرخانی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drfarkhani.com
آدرس مطب : اصفهان، خیابان شمس آبادی، چهارراه قصر، روبروی بانک ملت، کوی26 تلفن مطب : 32367465 - 031

پوكی استخوان (Osteoporosis) عبارت است از كاهش تراكم و قدرت طبیعی استخوان كه منجر به سستی استخوان و مستعد شدن آن برای شكستگی میشود. گاهی اوقات وزن خود شخص می تواند باعث بروز شکستگی گردد. شکستگی ها اغلب در نواحی استخوان سر ران، مهره ها و مچ دست می باشند. این عارضه بیشتر در افراد مسن و خانمهای یائسه (10 سال اول پس از یائسگی) دیده میشود.

علائم شایع استئوپروز

این بیماری اغلب بدون علامت بوده ولی از علائم شایع آن می توان به كمردرد، تغییر شكل ستون فقرات بصورت قوز كردن، كاهش قد، بروز شكستگی با ضربه خفیف بویژه در ناحیه استخوان ران و بازو و نیز درد ناگهانی پشت همراه با یك صدای خردشدگی كه نشانه بروز شكستگی مهره هاست اشاره کرد.

علل بیماری استئوپروز

پوکی استخوان به علل مختلفی پدیدار می گردد که مهمترین علل آن كمبود طولانی مدت كلسیم و پروتئین در رژیم غذایی، سطح پایین استروژن پس از یائسگی، كمبود ویتامین ها (بویژه ویتامین ث)، مصرف داروهای ضد انعقاد (مانند هپارین)، داروهای ضد تشنج (مانند فنی توئین و باربیتورات ها) و برخی داروهای ادرار آور (مانند فورزماید) و نیز اختلالات هورمونی مانند کم کاری یا پركاری تیرویید، بیماری کوشینگ و دیابت می باشند.

از دیگر علل پیدایش این بیماری سرطان، زمینه ژنتیكی مساعد، كاهش فعالیت با افزایش سن، استعمال دخانیات و بیماریهای مزمن از جمله اعتیاد به الكل می باشند.

تشخیص بیماری استئوپروز

بهترین روش تشخیص پوکی استخوان (استاندارد طلایی Gold Standard) آزمایش تراکم سنجی استخوان با اشعه ایکس Dual X-Ray Absorptiometry (DxA) می باشد. این آزمایش بر روی مچ دست و یا ستون فقرات انجام می گیرد که ارزش هردو یکسان می باشد. برای انجام این آزمایش مقدار کمی اشعه از استخوان عبور داده می شود. استخوان متراکم تر، اشعه کمتری را از خود عبور می دهد که با سنجش میزان این پرتو تراکم استخوان مشخص می گردد.

پیشگیری از استئوپروز

• استفاده از داروهای رسوب دهنده کلسیم روی استخوان (مانند آلندرونات سدیم)
• رژیم غذایی سرشار از کلسیم دارای مقادیر كافی كلسیم تا 1500 میلیگرم در روز با مصرف شیر و فرآوردههای لبنی یا مكملهای كلسیم
• پرهیز از نوشیدن قهوه زیاد و مصرف سیگار
• شروع درمان جایگزینی هورمونی با بروز یائسگی در خانمها (این درمان امروزه کمتر بکار می رود)
• ورزش منظم که به استحکام استخوان کمک می کند، نظیر پیادهروی تند، شنا، دوچرخه سواری و نرمش.
• در مورد مصرف استروژن، كلسیم و فلورید پس از بروز یائسگی یا برداشت تخمدانها با جراحی با پزشك مشورت شود.

درمان پوكی استخوان با استفاده از مگنت تراپی

• پوکی استخوان به تنهایی ممکن است باعث آزار و اذیت شما نشود، ولی هنگامیکه با شکستگی استخوان همراه می‏شود، بخصوص استخوان‏های کوچک ستون مهره ‏ها، درد شدیدی خواهد داشت و اگر ادامه داشته باشد زندگی روزمره شما را مختل خواهد کرد.
• در صورت داشتن پوکی استخوان کارهای زیادی می‏توانید انجام دهید تا به سلامت استخوان‏هایتان کمک کنید.پوکی استخوان به تنهایی ممکن است باعث آزار و اذیت شما نشود، ولی هنگامیکه با شکستگی استخوان همراه می‏شود، بخصوص استخوان‏های کوچک ستون مهره ‏ها، درد شدیدی خواهد داشت و اگر ادامه داشته باشد زندگی روزمره شما را مختل خواهد کرد.
• در صورت داشتن پوکی استخوان کارهای زیادی می‏توانید انجام دهید تا به سلامت استخوان‏هایتان کمک کنید.
• یکی از بهترین روشهای اثبات شده جهت افزایش دانسیته استخوان و یا کمک به جوش خوردن استخوان در شکستگیها، مگنتوتراپی می باشد.
• امواج با فرکانس پائین الکترومگنتیک باعث القاء جریانهای الکتریکی در استخوان شده و تراکم استخوان را افزایش می دهند. همچنین امواج الکترومگنیک اثرات ثانوی دیگری نیز دارد که در حفظ ساختار استخوان بطور غیر مستقیم نقش عمده ای دارند.
• تأثیر مگنت تراپی بر تحریک استخوان سازی و استئوپلاست ها ثابت شده است. میدانهای مغناطیسی پالسی با تغییر پتانسیل غشای سلولی در اوستئوپلاستها باعث تحریک فعالیت آنها می شود.
• در شکستگی استخوان یکی از عوارض مهم جوش نخوردن یا (Non Union) می باشد که احتمال آن با افزایش سن زیاد می شود.
• PMF باعث تسریع پروسۀ جوش خوردن استخوان و افزایش توده استخوانی (Bone Mass) می شود. همچنین مگنت تراپی دارای اثرات ضد التهاب، ضد درد، ضد اِدم و شل کنندگی در گرفتگی عضلات می باشد.
• مرکز جامع توانبخشی و طب فیزیکی دکتر فرخانی مفتخر است که با استفاده از پیشرفته ترین دستگاههای مگنتوتراپی تاکنون درمانهای موفقی را در اختیار بیماران عزیز قرار داده است.
• در کنار این روش درمانی گاهاً مكملهای كلسیم و ویتامین D، داروهای جایگزین هورمونی یا فلورید و نیز سایر داروهایی كه روند تحلیل رفتن استخوان را كُند كرده یا رشد استخوان را افزایش میدهند ممكن است تجویز شود.

عواقب و عوارض مورد انتظار استئوپروز

• افتادن كه باعث شكستگی، به خصوص شكستگی استخوان ران یا ستون فقرات، میگردد.
• گاهی شكستگی به طور خودبهخود و بدون ضربه یا افتادن اتفاق میافتد. از دیگر عوارض بیماری می توان درد شدید و ناتوانكننده را نام برد.
• با رژیم غذایی مناسب، مكملهای كلسیم و فلورید، ویتامین D، ورزش و استروژن میتوان سیر پوكی استخوان را متوقف كرده و احتمالاً روند آن را در جهت رسیدن به حالت طبیعی معكوس كرد.
• همچنین شكستگی های عارض شده، با درمان قابل علاج است.

مراقبت های استئوپروز

1. در صورت تجویز استروژن، برای معاینه لگنی و انجام پاپ اسمیر بطور منظم به پزشك مراجعه كنید.
2. ماهی یك بار پستانها را از نظر وجود توده بررسی كنید. هرگونه خونریزی یا ترشح مهبلی را به پزشك گزارش دهید.
3. از مصرف داروهای مؤثر بر هوشیاری نظیر داروهای خوابآور و آرامبخشها، كه ممكن است باعث افتادن و بروز شكستگی گردند، خودداری کرده و برای خوابیدن از تشك سفت استفاده كنید.
4. همچنین لازم است از هر موقعیتی كه ممكن است منجر به آسیبدیدگی گردد، مانند راه رفتن در خیابانهای یخزده یا بر روی سطوح خیس یا لغزنده خودداری كنید.
5. هنگام بالا یا پایین رفتن از پلكان، نردههای پلكان را بگیرید و قبل از آن اطمینان حاصل كنید كه نردهها به اندازه كافی محكم باشند.
6. در منزل بخصوص در حمام از پادری های لاستیکی که مانع از لیز خوردن می شوند استفاده کنید.
7. از خم کردن بدن به جلو خودداری کنید چرا که می تواند موجب شکستگی در مهره های کمر گردد.

رژیم غذائی استئوپروز

از یك رژیم عادی متعادل حاوی مقادیر بالای پروتئین، كلسیم و ویتامین D استفاده كنید. در صورت داشتن اضافه وزن از یك رژیم لاغری استفاده كنید. همچنین مقدار کلسیم مورد نیاز روزانه در خانمهای بالای 40 سال 1500 میلی گرم در روز و در خانمها و آقایان بالای 60 سال 1200 میلی گرم در روز توصیه شده است.

در این شرایط به پزشك خود مراجعه نمائید :

• بروز درد بویژه پس از ضربه
• اگر شما یا یكی از اعضای خانوادهتان دارای علائم پوكی استخوان باشید.
• اگر دچار علائم جدید و غیرقابل توجیه نظیر خونریزی مهبلی شده اید. داروهای تجویز ممكن است با عوارض جانبی همراه باشند.
• خانمها در سن یائسگی جهت ارزیابی دانسیته استخوان