Spasticity اسپاستيسيتی

دکتر غلامرضا رئیسی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drraissi.ir
آدرس مطب : تلفن مطب : -

برخي افراد چند هفته يا چند ماه بعد از آسيب نخاع دچار حركات خود بخود اندامها بصورت انقباض عضلات و يا حركت ناگهاني اندام ميشوند. اين حركات غير ارادي است و اسپاسم عضلاني ميباشند و علامت برگشت كار عضله نميباشند. فرد قادر به كنترل اين حركات نيست. اسپاسم بعلت دستوارت اشتباه اعصاب است كه باعث حركت عضله ميشوند.

اين دستورات از محلي زير ناحيه قطع شده نخاع صادر ميشوند. اسپاسم معمولاَ درد ندارد اما ممكن است مدتي طول بكشد تا فرد به اين حركات غير ارادي عادت كند.اسپاسم عضلات براي فرد ميتوانند مفيد نيز باشند زيرا باعث ميشوند عضلات انقباض خود را حفظ كنند.

به افزايش شدت اين اسپاسمها اسپاستيسيتی گفته ميشود . شديد شدن اسپاستيسيتی ميتواند علامت وجود مشكلي در زير سطح ضايعه نخاعي باشد. بعنوان مثال افزايش اسپاستيسيتی ميتواند نشانه وجود عفونت ادراري باشد يا حتي رشد ناخن به داخل گوشت و ايجاد عفونت در آن محل ميتواند باعث افزايش اسپاستيسيتي گردد. اسپاسمها اگر باعث بيدار شدن در طول شب شده يا باعث درد شوند ميتوانند براي فرد مشكل ساز باشند.

علاوه بر مشكلات ايجاد شده در زمينه حس و حركت اندامها، آسيب نخاع باعث بروز تغييراتي در وضعيت تنفسي، وضع روده, مثانه و عملكرد جنسي ميشود. ساير بخشها اطلاعات ضروري را در اين زمينهها ياد آوري می نمايد.

اسپاستيسيتي نوعي سفتي عضلات است كه در بيماراني مثل آسيب نخاع، فلج مغزي،سکته مغزی ،مولتيپل اسكلروز (ام، اس) و ضربه مغزي ديده مي شود. البته علل ديگري باعث سفتي عضلات مي شوند و ممکن است با اسپاستيسيتی اشتباه شوند لذا تشخيص اسپاستيسيتي با پزشك است.

اسپاستيسيتي مي تواند باعث مشكلاتي براي بيمار شود. درمان آن به صورت داروئي، تزريق داروهائی مثل بوتولينيوم و يا استفاده از روشهاي غير داروئي است. در اينجا مختصري به روشهاي غير داروئي مي پردازيم.

مراقبت پرستاري:
مراقبت پرستاري مناسب با كم كردن عوامل محرك درد يا عوامل محرك خارجي يكي از اولين اقدامات موثر است. درمان عوامل دردزا از بهترين اقدامات است. عواملي مثل عفونتهاي ادراري، زخم بستر، خشكي مفصلي، لباسهاي تنگ يا حلقه كشي لباس ، يبوست، تجمع ادرار در مثانه همگي باعث تشديد اسپاستيسيتي مي شوند و در درمان آنها باعث كاهش اسپاستيسيتي مي گردد. گفته مي شود اگر وضعيت بيمار در ابتداي آسيب نخاع مناسب باشد، در طولاني مدت شدت اسپاستيسيتي كمتري خواهد داشت.

حركت مفاصل:
در بيماران مبتلا به اسپاستيسيتي بايد روزانه مفاصل را حركت داده و عضلات به ملايمت كشيده شوند. اين كار هم باعث كاهش اسپاستيسيتي مي گردد و هم از خشك شدن مفصل جلوگيري مي كند. بايد توجه داشت كه خشكي مختصر مفصل مي تواند باعث ناتواني بيمار شود. خشكي مفصل مي تواند مرز بين راه رفتن و راه نرفتن باشد.

مثلا خم شدن مفصل زانو به ميزان بيش از بيست درجه راه رفتن فرد را مختل ميكند اما با انجام حركات مفصل و كشش عضلات بطور روزانه ميتوان از اين مسئله پيشگيري كرد. متاسفانه مواردي كه بعلت توانبخشي نا كافي دچار ناتواني مي شوند در جامعه ما فراوان ديده ميشود.

كشش:
شايد بتوان گفت اساسي ترين كار در بيماران مبتلا به اسپاستيسيتي كشش عضلات است. اما كشش عضلات نياز به مهارت دارد و بايد توسط فرد مجرب مثل فيزيوتراپ يا كاردرمان با تجربه انجام و آموزش داده شود. از خطرات كشش عضلات توسط افراد بي تجربه مي توان به آسيب و درد مفصل و حتي شكستگي استخوان اشاره كرد.

مثلآ در فرد مبتلا به آسيب نخاع اندك فشار مي تواند باعث شكستگي استخوان بعلت پوكي شديد استخوان توسط فرد غير مجرب شود. حتي در مواردي مثل بهم خوردن شكل مفصلي در اثر كشش نامناسب سطح مفصل دچار آسيب مي شود.گاهي لازم است همزمان يا قبل از شروع كشش از ارتوز مناسب استفاده نمود.كششها و حركات از حركات ساده شروع شده مي توانند بصورت يا همراه باروشهای پيشرفته تري مثل تكنيكهاي"بوبت" يا "پي ان اف" كه عمدتآ توسط كارشناسان كاردرماني انجام مي گيرد به بيمار كمك كنند.

استفاده از سرما درماني:
استفاده از سرما مي تواند باعث كاهش اسپاستيسيتي و حالت رفلكسي عضله شود همچنين باعث بهبود حركت مفصل و حتي افزايش قدرت عضله گردد. معمولآ از سرما قبل از كشش استفاده مي شود به اين شكل كه يخ را كوبيده داخل پلاستيك قرار داده و پلاستيك را لاي حوله پيچيده آنرا روي اندام مبتلا مي گذارند. استفاده از يخ مي تواند خود باعث مشكلاتي شود و حتمآ تحت نظر فرد مجرب استفاده شود. بعنوان مثال قرار دادن كيسه يخ روي اعصاب محيطي باعث آسيب عصبي مي گردد.

ارتوز مناسب:
ارتوزها وسايلی ميباشند که برای موارد مختلفی مثل کمک به حرکت يا پيشگيری از بدشکلی مفاصل تجويز ميشوند. ارتوزهای متعددی برای درمان اسپاستيسيتی ساخته شده و با تجويز پزشک قابل استفاده است.تزریق بوتوکس در اسپاستیستی توسط متخصصین طب فیزیکی و با کمک نوار عصب و عضله انجام می شود.

سطح مطلب: عمومی، کارشناسی، تخصصی و فوق تخصصی
عنوان مطالب