درمان میگرن
در بسیاری از مبتلایان به میگرن آنچه كه بیشتر از سردرد و علائم چشمی باعث آزار فرد میشود ترس از وجود تومور مغزی یا ایجاد كوری دائمی است. در این افراد یك معاینه كامل پزشكی و اطمینان از اینكه بیماری خوشخیم است و هیچ عارضه دائمی ایجاد نمیكند تا حد زیادی باعث آسودگی فرد مبتلا میشود و حتی گاهی كاهش استرس ناشی از نگرانی باعث كم شدن شدت و فراوانی حملات میگرنی شده ، به بهبود قابل توجه فرد میانجامد.

به علاوه در افراد میگرنی شناسایی عواملی كه باعث شروع یا تشدید حمله میگرنی می شود و پرهیز از این عوامل ( بی خوابی ، خستگی ، گرسنگی ، استرس ، بوی سیگار ، بوی عطر ، غذاهای خاص و غیره ) میتواند باعث بهبود فرد مبتلا شود. همچنین انجام مرتب ورزهای سبك روزانه و پرهیز از ورزشهای سنگین میتواند به كنترل میگرن كمك كند.

به هر حال در مواردی كه سردرد میگرنی شدید است و فعالیت روزانه فرد را مختل میكند میتوان با استفاده از مسكن های معمولی یا داروهای خاص سردرد را كنترل كرد. البته لازم به ذكر است كه در صورتیكه حملات میگرن مكرراً اتفاق بیافتد و فرد ناچار باشد در هفته بیش از 2-3 بار از مسكن استفاده كند به داروی مسكن وابسته میشود و در صورت قطع مصرف دارو مجدداً دچار سردرد خواهد شد. در این افراد لازم است داروهای خاصی ( تحت نظر پزشك ) به طور مرتب مصرف شود تا فراوانی حملات میگرنی كاهش پیدا كند و فرد مجبور نباشد دائماً از داروهای مسكن استفاده كند.

سردردهای تنشی ( Tension headache)
سردرد تنشی نوع خاصی از سردرد است كه اغلب در افراد افسرده یا كسانی كه تحت استرس مزمن قرار دارند ایجاد میشود. این نوع سردرد معمولاً در اكثر ساعات روز وجود دارد اما شدت آن خفیف تا متوسط است و مشكل جدی برای فعالیتهای روزانه ایجاد نمیكند. این سردردها معمولاً در پایان روز و در موقع خستگی شدیدتر میشود.

این نوع سردرد بیشتر به صورت احساس سنگینی در سر است و افراد مبتلا میگویند: "احساس میكنم یك دیگ روی سرم گذاشتهاند" . اهمیت سردرد تنشی در آن است كه ممكن است درد فقط در ناحیه پیشانی و دور چشم ها وجود داشته باشد و به همین دلیل با مشكلات چشمی اشتباه شود. برخی از صاحب نظران معتقدند كه سردرد تنشی نوع خاصی از میگرن معمولی میباشد. درمان آن نیز مشابه درمان میگرن میباشد.

سردرد خوشهای ( Cluster headache)
این سردرد بیشتر در مردان سیگاری 30 تا 50 ساله بروز میكند. یك بیماری خوشخیم است كه بصورت حملات حاد سردرد و درد پشت كره چشم بصورت یكطرفه تظاهر میكند و برخلاف اغلب سردردهای خوشخیم باعث بیدار شدن فرد از خواب میشود. معمولاً در زمان سردرد علائم چشمی یكطرفه نیز در سمت مبتلا وجود دارد به طوری كه چشم مبتلا دچار اشكریزش و قرمزی میشود.

ممكن است در همان سمت افتادگی پلك ایجاد شود و مردمك چشم موقتاً گشاد شود ( یعنی سیاهی چشم در سمت مبتلا بزرگتر به نظر برسد). گاهی آبریزشبینی نیز در سمت مبتلا اتفاق میافتد. در سردرد خوشهای حمله حاد سردرد حدود یكی دو ساعت طول میكشد و عارضه خاصی ایجاد نمیكند. معمولاً سردرد خوشهای چندین بار در یك دوره چند هفتهای تا چند ماهه تكرار میشود و سپس به تدریج بهبود مییابد. البته احتمال عود این حملات پس از چند ماه تا چند سال وجود دارد.

التهاب شریان گیجگاهی ( Temporal arteritis)
این بیماری اغلب در افراد مسن ( بالای 60 سال ) اتفاق میافتد گرچه این بیماری نادر است اما به علت آنكه میتواند منجر به كوری دائمی هر دو چشم شود تشخیص و درمان سریع آن اهمیت زیادی دارد. این بیماری بصورت سردرد ، درد و حساسیت ناحیه پیشانی و گیجگاه ، خستگی و درد مفصل فك ، تب ، كاهش وزن ، درد منتشر عضلانی و خستگی و بیحالی تظاهر میكند.

در این بیماری واكنشهای التهابی باعث بسته شدن شریانهای سر میشود. اگر این اتفاق در سرخرگهای چشم بیفتد میتواند باعث كاهش دید دائمی شود. از دیگر علائم چشمی این بیماری میتوان به آسیب عصب بینایی ، كاهش دید گذرا ، دوبینی و فلج عضلات چشمی اشاره كرد. دوره این بیماری یكی دو سال است و پس از این مدت خودبخود برطرف می شود اما در طول دوره بیماری برای جلوگیری از بروز عوارض جدی ( مثل نابینایی ) لازم است داروهای كورتیكو- استروئیدی بصورت منظم و تحت نظر پزشك استفاده شود.

نكته مهم آن است كه در تمام افراد مسن كه به علت انسداد شریان مركزی شبكیه دچار افت دید ناگهانی میشوند لازم است بررسی كامل از نظر احتمال وجود این بیماری انجام شود ، چون در صورت وجود بیماری احتمال ابتلای چشم مقابل خیلی زیاد است. در صورت تشخیص بیماری گرچه نمیتوان به برگشت دید در چشم مبتلا كمكی كرد ، اما حداقل با تجویز داروهای كورتیكو استروئیدی خوراكی یا تزریقی می توان از ابتلای چشم سالم پیشگیری كرد و فرد را از كوری هر دو چشم نجات داد.

علل ناشایع سردرد همراه با علائم چشمی
تومورهای مغزی : تومورهای مغزی اغلب با افزایش فشار داخل جمجمه باعث ایجاد سردرد نسبتاً شدید دائمی می شوند كه صبحها بدتر است. این سردرد با حركاتی نظیر خم شدن ، زور زدن ، حبس كردن نفس ، سرفه و حركت دادن سر بدتر می شود. سردرد ناشی از تومورهای مغزی معمولاً با استفراغ ( گاهی بدون حالت تهوع ) همراه است. علائم ناشی از تومورهای مغزی عبارتند از:

فلج اعصاب چشم كه باعث انحراف چشم و دوبینی می گردد ورم سرعصب بینایی ( كه در معاینه چشم پزشكی قابل مشاهده است ) محو شدن گذرای دید تار شدن بخشی از میدان بینایی در یك یا هر دو چشم ( در این حالت بررسی میدان بینایی میتواند به مشخص شدن محل تومور كمك كند ) ندرتاً ایجاد توهمات بینایی ایجاد نابینایی در یك یا هر دو چشم ( در موارد تومورهای پیشرفته )

خونریزی مغزی: خونریزی داخل جمجمه علاوه بر ایجاد سردرد شدید ممكن است با فلج عضلات چشم ، دوبینی یا خونریزی در شبكیه و زجاجیه همراه باشد. به علاوه گاهی اوقات سكتههای مغزی باعث ایجاد نقائصی در میدان بینایی میشوند كه با بررسی میدان بینایی قابل تشخیص است.

مننژیت: مننژیت یا التهاب پردههای مغزی نیز علاوه بر ایجاد سردرد میتواند باعث فلج عضلات چشمی و ایجاد انحراف چشم و دوبینی شود. به علاوه مننژیت گاهی باعث ترس از نور و درد در موقع حركات چشم میگردد.

سردردهای ناشی از بیماریهای چشمی
همانطور كه قبلاً ذكر شد بر خلاف تصور عموم مردم ، عیوب انكساری معمولاً باعث ایجاد سردرد نمیشود؛ اما گروهی دیگر از بیماریهای چشمی میتوانند باعث بروز سردرد و بخصوص درد اطراف چشم شوند.

خشكی چشم
خشكی چشم یكی از علتهای بسیار شایع احساس درد و ناراحتی در اطراف چشمها است كه معمولاً صبحها بهتر است و در اواخر روز بدتر میشود. به علاوه انجام كارهای چشمی مثل مطالعه یا كار با كامپیوتر میتواند باعث بدتر شدن درد و ناراحتی در مبتلایان به این بیماری شود.

بیماریهای قرنیه
قرنیه بافت بسیار حساسی است كه تعداد زیادی اعصاب حسی در آن وجود دارد و به همین علت به درد و تحریك واكنش زیادی نشان میدهد. ( حتماً تجربه كردهاید كه حتی ورود یك ذره بسیار ریز گرد و غبار به داخل چشم چقدر باعث درد و ناراحتی میشود ، در حالیكه با یك قلوه سنگ! در داخل كفشتان ممكن است چند ساعت پیاده روی كنید و عین خیالتان نباشد). طبیعی است كه تحریكات وارد شده به این بافت حساس می تواند درد شدیدی در چشم و اطراف چشم و گاهی در تمام سر ایجاد كند.

مثلاً ورود هر نوع جسم خارجی به داخل چشم- چه مستقیماً به قرنیه بچسبد و چه در پشت پلك گیر بیفتد و باعث خراشیده شدن قرنیه شود- علاوه برایجاد درد و قرمزی و اشكریزش معمولاً باعث سردرد نیز میشود. همچنین در افرادی كه به علت جوشكاری یا نگاه كردن طولانی مدت به برف ( مثلاً در ورزش اسكی ) دچار برقزدگی چشمها میشوند نیز پوشش خارجی ( اپیتلیوم ) قرنیه آسیب میبیند و فرد علاوه بر اشكریزش و درد چشمها دچار سردرد شدید میشود. ( این نوع سردرد را جوشكاران محترمی كه استفاده از عینك مناسب را مایه كسرشأن خود میدانند خیلی زیاد تجربه میكنند)

از دیگر بیماریهای قرنیه كه باعث ایجاد سردرد میشود زخم قرنیه است. همچنین التهاب قرنیه یا كراتیت نیز میتواند باعث سردرد گردد.

یكی از بیماریهای قرنیه كه عمدتاً باعث سردرد صبحگاهی مكرر میشود خراش راجعه قرنیه ( Recurrent Corneal Erosion ) است. در این بیماری اپیتلیوم قرنیه چسبندگی سستی به بافتهای زیرین دارد و مستعد كنده شدن است. در این حالت خیلی اوقات وقتی فرد مبتلا به هنگام صبح چشمهایش را باز میكند بخشی از اپیتلیوم قرنیه كنده میشود و علاوه بر سوزش و اشكریزش و درد چشم ، سردرد نیز در همان سمت ایجاد میشود.

گلوكوم حاد زاویه بسته
این بیماری باعث ایجاد تاری دید ، درد چشم و اشكریزش و سردرد شدید میشود. تشخیص این بیماری با معاینه كامل چشمی ( شامل اندازهگیری فشار داخل چشم و بررسی ساختمان زاویه اتاق قدامی ) امكانپذیر است. تشخیص این بیماری اهمیت زیادی دارد چون میتواند منجر به كاهش دید دائمی شود.

التهاب داخل چشمی(Uveitis)
التهاب داخل چشمی ( یوئیت ) میتواند علاوه بر درد چشم ، سردرد نیز ایجاد كند. البته در مواردی كه یوئیت قسمتهای قدامی چشم مثلاً عنبیه را درگیر كرده باشد احتمال ایجاد سردرد بیشتر است.

التهاب صلبیه ( Scleritis)
التهاب صلبیه میتواند باعث درد شدید چشم و سردرد شود. نكته قابل توجه آن است كه اگر التهاب صلبیه در بخشهای خلفی كرده چشم اتفاق بیفتد ممكن است در ظاهر چشم تغییر خاصی ایجاد نكند اما باعث ایجاد سردرد شدید در ناحیه پشت چشم شود. تشخیص این بیماری از دو جهت مهم است: اول آنكه این بیماری در خیلی از موارد با بیماریهای جدیتر همراه است كه در صورت عدم درمان مناسب میتواند حتی حیات فرد را تهدید كند. دوم آنكه این بیماری میتواند منجر به آسیب جدی حتی سوراخ شدن چشم گردد.

بیماریهای حدقه چشم
وجود التهاب یا تومور در ناحیه پشت چشم و در داخل حدقه چشم میتواند باعث بروز سردرد شود.

التهاب عصب بینایی
التهاب عصب بینایی علاوه بر آنكه باعث تاری دید میشود می تواند با درد چشم و سردرد ( بویژه در ناحیه پشت چشم ) همراه باشد. در افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی معمولاً حركت دادن چشم باعث بدتر شدن درد میگردد.

ادامه دارد ...

نسخه اصلی مطلب سردرد و بیماری های چشمی ـ 2 را در سایت دکتر حیدر سیاتیری بخوانید.

---