راديكال هاي آزاد و سرطان

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

بدن به طور طبيعي در طي متابوليسم ،مواد شيميايي به نام راديكالهاي آزاد توليد مي كند .اين مواد به عنوان پيام بر ثانويه در مسيرهاي انتقال پيام نقش دارند و همچنين به سيستم ايمني كمك كرده و ميكروارگانيزمها را از بين ميبرند.از جمله راديكالهاي آزاد، گونه هاي فعال اكسيژن(ROS)، نيتروژن(RNS) و كلر(RCS) هستندكه اكسيد كننده محسوب ميشوند.

ROS عمدتا در ميتوكندري توليد ميشود و در حالت فعاليت بسيار بيشتر از حالت استراحت ايجاد ميشود.راديكالهاي آزاد اگرچه در مقادير معين براي اعمال بدن ضروري هستند ولي در مقادير بيشتر باعث ايجاد آسيب جبران ناپذير(اكسيداسيون) به تركيبات كليدي سلول از جمله ليپيدهاي غشاء،اسيدهاي نوكلئيك،كربوهيدراتها و پروتئينها ميشوند و از اين طريق بسياري از عملكردهاي فيزيولوژيك را تحت تاثير قرار ميدهند و باعث ميشوند فرد به طور طبيعي نسبت به روند پيري،سرطان ،بيماريهاي قلبي عروقي و ساير بيماريها همچون آرتروز آسيب پذير شود. دوزهاي پايين اين راديكالهاي اكسيد كننده ها باعث ميتوژنز،دوز هاي متوسط باعث توقف رشد و دوزهاي بالا باعث مرگ سلول ميشود.

با اين وجود بدن خود داراي يك مكانيسم طبيعي آنتي اكسيداني و ضد سرطاني است كه بيشتر سلولها را از آسيب اكسيداتيو محافظت ميكند. براي مثال كبد داراي يك سيستم سم زدايي قوي است كه طي 2 فاز، مواد سمي و كارسينوژنها را دفع ميكند.

بدن به 3 طريق با راديكالهاي آزاد مقابله ميكند:

1-جلوگيري از ساخته شدن راديكالهاي آزاد

2-خنثي سازي راديكالهاي آزاد پس از تشكيل شدن آنها كه اين كار را از طريق مجموعه اي از آنزيم هاي آنتي اكسيداني مثل سوپراكسيد ديس موتاز،كاتالاز ،گلوتاتيون و ديگر پروتئين هاي حاوي سلنيوم و سولفور انجام ميدهد.يك سري تركيبات آنتي اكسيدان خنثي كننده راديكالهاي آزاد هم هستند كه از طريق رژيم غذايي به خصوص با سبزيها و ميوه ها وارد بدن ميشوند مانند ويتامين C،ويتامينE(آلفا توكوفرول)و كاروتنوئيدها.دريافت ناكافي اين مواد آنتي اكسيدان از طريق رزيم غذايي منجر به افزايش بروز بيماريهاي مزمن همچون سرطان ميگردد.

3- ترميم و تعمير مولكولهايي كه آسيب اكسيداتيو ديده اند و يا نهايتا دفع آنها.

آنتي اكسيدانها را در بدن ميتوان به 4 دسته تقسيم كرد:

1-پروتئين هاي غير آنزيمي كه به يونهاي فلزي باند ميشوند مثل فريتين،ترانسفرين و آلبومين.

2-آنزيمهاي داخل سلولي مثل سوپر اكسيد ديس موتاز،كاتالاز و پراكسيداز.

3-مولكولهاي محلول در آب در پلاسما مثل اورات، ويتامينC ،بيلي روبين و گلوتاتيون.

4-مولكولهاي محلول در چربي مثل بتاكاروتن،توكوفرول،ليكوپن و كاروتنوئيدها.

اين سيستم يكپارچه آنتي اكسيداني در بدن شرايط مطلوبي را براي مقابله با راديكالهاي آزاد سرطان زا ايجاد ميكند ولي با اين حال بعضي عوامل محيطي مثل سيگار،اشعه،نور زياد خورشيد،بعضي داروها،استرس،بعضي عفونت ها و بعضي عوامل رژيم غذايي ميتوانند توليد راديكالهاي آزاد را افزايش داده و نهايتا به سرطان منجر شوند.

رژيم غذايي از جمله مواردي است كه در بروز يا پيشگيري ازاكسيداسيون و بيماريهاي ناشي از آن همچون سرطان نقش دارد.كمبود يك سري مواد مغذي اثر منفي در اين رابطه دارد مثلا كمبود فولات،روي،B6 و B12 ميتواند باعث تخريب كروموزوم شود و اثر آن مشابه با تاثير بودن در معرض اشعه است؛كمبود آهن باعث تخريب ميتوكندري،افزايش ميزان اكسيدكننده ها و تسريع روند پيري ميشود؛كمبود فولات باعث آسيب به DNA وكمبود بيوتين باعث افزايش اكسيدكننده ها ميشود.البته گاهي و نه هميشه هم،تشكيل ROS به واسطه بعضي مواد مغذي مثل آهن، مس،كروم و نيكل صورت ميگيرد.