اهمیت کربوهیدرات ها در سلامت بدن

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

کربوهیدراتها :
کربوهیدرات ها دسته ای از مواد غذایی هستند که جزء گروه ماکرونوترینتها یا درشت مغذیها قرار می گیرند . این مواد بیشترین میزان انرژی مورد نیاز بدن ما را تأمین می کنند و چیزی حدود 60% از کل انرژی مورد نیاز از این مواد تأمین می گردد. این مواد از نظر ساختمانی دارای مولکولهای کربن ، هیدروژن و اکسیژن می باشد. در زبان عامیانه به گروه کربوهیدرات ها، قندها نیز گفته می شود. این مواد از نظر ساختماری به سه دسته منوساکارید ( تک قندی) ، الیگوساکارید ( دو تا ده قندی ) و پلی ساکارید (چند قندی ) تقسیم می شوند.

مونوساکاریدها :
منوساکارید یا تک قندی به ندرت بطور خالص در طبیعت یافت می شوند و از تجزیه دیگر ساکاریدها در دستگاه گوارش ایجاد می گردند که از مهمترین آنها گلوکز ، فروکتوز و گالاکتوز است . همچنین گلوکز فراوانترین قند ساده در طبیعت به شمار می رود . فروکتوز به عنوان شیرین ترین قند ساده می باشد و بیشتر در میوه ها وجود دارد . البته در ترکیب عسل مخلوطی از گلوکز و فروکتوز وجود دارد.

الیگوساکاریدها :
از مهمترین دسته این قندها دی ساکاریدها یا دو قندی ها می باشند که می توان به مواردی در زیر به آن اشاره کرد ؛ ساکاروز یا قند نیشکر که از ترتیب 2 مولکول گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است . شیرینی این قند 100 می باشد، در مقابل گلوکز که حدود 70 بوده و فروکتوز که 180 است . لاکتوز یا قند شیر که از دو مولکول گلوکز و گالاکتوز تشکیل شده است .این قند در شیر وجود دارد و در بعضی از افراد بعلت نقض در آنزیم هضم کننده آن ،دچار عدم تحمل لاکتوز می گردند و با مصرف شیر و فرآورده های دیگر حاوی لاکتوز دچار اسهال می شوند .

مالتوز از دیگر دی ساکارید ها می باشد که از 2 مولکول گلوکز تشکیل شده است که معمولا" از تجزیه نشاسته بوجود می آید . از دیگر الیگوساکاریدها رافینوز و استاکیوز است که از ترکیب گلوکز ، گالاکتوز و فروکتوز بوجود می آید و معمولا" در حبوبات و چغندر قند وجود دارد . این مواد بدلیل اینکه آنزیمی برای هضم آنها وجود ندارد در دستگاه گوارش انسان هضم و جذب نمی شوند اما قسمتی توسط باکتریهای موجود در دستگاه گوارش تجزیه می شوند که علت اصلی نفخ ناشی از مصرف حبوبات می باشد .

پلی ساکاریدها :
این مواد از ترکیب بیش از 10 مولکول قند ساده تشکیل شده اند که به دو دسته قابل هضم و غیر قابل هضم تقسیم می گردند . از دسته قابل هضم نشاسته را می توان نام برد که از ترکیب مولکول های گلوکز تشکیل شده است. در ترکیب نشاسته 15- 20 % آمیلوز و 80 -85% آمیلوپکتین وجود دارد . (آمیلوپکتین به صورت شاخه دار می باشد ) . حدود 5% از هضم نشاسته در بدن انسان در دهان توسط آمیلاز بزاق شروع می شود و این هضم تا معده ادامه دارد که در آنجا به علت محیط اسیدی هضم قطع می شود و بعد در روده توسط آمیلاز پانکراس مجددا" هضم پذیری آغاز می شود و تبدیل به 2 قندی و نهایتا" توسط آنزیمهای روده به تک قندی تبدیل شده و جذب می گردند.
از دیگر پلی ساکاریدهای قابل هضم گلیکوژن می باشد که ساختاری شبیه آمیلوپکتین دارد . این قند که به نشاسته حیوانی نیز شهرت دارد به عنوان قند ذخیره در بدن جانوران وجود دارد.
از پلی ساکاریدهای غیرقابل هضم می توان به مواردی مثل سلولز ،همی سلولز ، صمغ ها و پکتین اشاره کرد که بیشترآنها از ترکیب مولکولهای گلوکز تشکیل شده اند اما بعلت تفاوت در نوع پیوندها و نبود آنزیم لازم در بدن قابل هضم نیستند. البته مصرف این مواد برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش مفید بوده و به این مواد فیبر غذایی اطلاق می گردد.

وظایف قندها :
قندها به عنوان سوخت اصلی بدن محسوب می شوند و بعضی از بافتها مثل مغز و گلبول های قرمز، تمام سوخت خود را از قندها تأمین می کنند. همچنین قندها در ساختار دیواره سلولی شرکت کرده و به عنوان عوامل شناسایی عمل می کنند . قندها به عنوان اولین ذخیره انرژی قابل مصرف در بدن می باشد که تقریبا" 1% وزن عضلات و 5% وزن کبد را گلیکوژن تشکیل می دهد که سریعا" می تواند به گلوکز تبدیل شده و نیاز بدن را رفع نماید .
مصرف بیش از اندازه قندها می تواند سبب افزایش تری گلیسیرید خون گردد که البته اثر ساکاروز در این مورد شدیدتر است، همچنین افزایش بیش از حد قند باعث تحریک بیش از حد انسولین نیز می گردد. از مهمترین بیماریهای مربوط به قندها ، دیابت می باشد که در این بیماران بعلت نبود انسولین و یا مشکل در گیرنده انسولین ، قند خون افراد از حد نرمال بالاتر رفته که برای تنظیم قندخون نیاز به رژیم غذایی می باشد .