آشنایی با انواع عادات غلط رژیم غذایی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

یكی از مهم ترین عوامل مؤثر در شكل گرفتن الگوی غذایی انسان، عادات غذایی است كه تعیین كننده چگونگی انتخاب، آماده كردن طبخ، مصرف و نگهداری موادغذایی می باشد.

عادات غذایی ریشه درعوامل مختلفی مانند شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، جغرافیایی، مذهبی، كشاورزی و بسیاری عوامل دیگر دارد كه سینه به سینه و نسل به نسل به افراد رسیده و ریشه در باورهای انسان دارد.

ما معمولاً بدون تفكر و تعمق از عادات غذایی پیروی می كنیم و توجهی به اثرات مثبت یا منفی آن ها در سلامت خود نداریم، در حالی كه بسیاری از عادات غذایی معمول، ممكن است نامناسب بوده و اثرات نامطلوب و گاه غیرقابل جبرانی در سلامت ما به جا گذارد. بنابراین شناخت عادات غذایی نامناسب و تأثیر آن ها در سلامت انسان، گام بسیار مؤثری در شكل گیری الگوی غذایی صحیح و مناسب و برخورداری از تغذیه كافی، معادل و متنوع است.

در این مطلب تعدادی از عادات غذایی را بیان می كنیم كه می توانند اثرات نامطلوبی در تغذیه و سلامت انسان برجای گذارند.

سرخ كردن مواد غذایی به مدت طولانی

1. برای سرخ كردن غذا معمولا از روغن زیاد استفاده می شود كه عوارض ناگواری دارد.
2. به هنگام سرخ كردن، درجه حرارت غذا بالاتر از حرارت جوش می رسد و در چنین درجاتی بعضی مواد مغذی موجود در غذا به مقدار زیادی كاهش می یابند؛ لذا سعی كنید حتی الامكان از سرخ كردن غذا خودداری كنید و در صورت تمایل زیاد به مصرف مواد سرخ كرده، به تفت دادن مختصر موادغذایی با روغن خیلی كم بسنده كنید. روغنی كه برای تفت دادن استفاده می شود، باید از نوع روغن های مایع مخصوص سرخ كردن باشد.

3. درجات حرارت بالا، اثرات نامطلوبی بر هضم موادغذایی برجای می گذارد و هضم مواد خوراكی را مشكل تر می كند. بنابراین غذاهای سرخ شده هضم مشكل تری نسبت به سایر غذاهای پخته دارند و هر چه مدت زمان سرخ كردن طولانی تر باشد، اثرات نامطلوب آن روی هضم غذا بیشتر خواهد بود. همچنین مصرف روغن زیاد اثرات نامناسب و خطرناكی بر سلامت انسان دارد.

چاقی نیز نه تنها از لحاظ تناسب و زیبایی نامطوب است بلكه مهم تر از آن، به سلامت انسان لطمات جدی وارد می سازد و انسان را در معرض عوارض و بیماری های مختلف قرار می دهد.

4. عارضه دیگری كه مصرف روغن زیاد به هنگام سرخ كردن غذا در پی دارد، آن كه موجب چاقی و افزایش چربی های نامطلوب خون مانند كلسترول تام،LDL ، VLDL و تری گلیسیرید شده و در نتیجه انسان را در معرض بیماریهای قلبی- عروقی و سكته های قلبی و مغزی قرار می دهد.

امروزه بیماری های قلبی- عروقی یكی از مشكلات مهم بهداشتی را در كشورهای مختلف اعم از جوامع صنعتی و كشورهای در حال توسعه تشكیل می دهند و هرعاملی كه بتواند شیوع این اختلالات را كاهش دهد و از مرگ و میر حاصل از آن پیشگیری می كند، گامی مؤثر و مفید در حفظ سلامت انسان شمرده می شود.
تغذیه صحیح و استفاده كافی از میوه ها، سبزی ها، فیبرغذایی، ماهی، و در مقابل دوری از مصرف غذاهای چرب و سرخ كرده می تواند به سلامت قلب و عروق و پیشگیری از اختلالات قلبی- عروقی كمك كند.

افزودن نمك زیاد به غذا

در كشور ما و بسیاری از ممالك دیگر جهان، متأسفانه عادت به مصرف نمك زیاد به همراه غذا شایع است. بسیاری از افراد بدون چشیدن غذا به آن نمك اضافه می كنند. این قبیل افراد می پندارند كه تمایل زیاد آن ها به مصرف نمك، به علت نیاز بدنشان به این ماده است، در حالی كه علاقه و تمایل به مصرف بعضی موادغذایی صرفاً به علت عادت به خوردن این مواد از زمان كودكی در انسان ریشه می گیرد و به جز بعضی موارد نادر، نیاز بدن در این باره نقشی ندارد. لذا با اصلاح عادت غذایی، خود به خود تمایل بیش از حد به خوردن بعضی مواد خوراكی كه برای سلامت انسان مفید نیستند، از بین خواهد رفت. مصرف نمك زیاد می تواند اختلالاتی در انسان ایجاد كند كه شامل موارد زیر است :

1. یكی از وظایف نمك، نگهداری آب در بدن است؛ بنابراین مصرف نمك زیاد موجب جمع شدن آب در بدن و ایجاد ادم(ورم) می شود كه این امر موجب افزایش وزن خواهد شد.
2. مصرف نمك زیاد به خصوص برای افرادی كه مبتلا به افزایش فشار خون هستند، مفید نبوده و باعث بالا رفتن فشار خون و در نتیجه مساعد كردن زمینه برای ابتلای بدن به عوارض قلبی- عروقی می شود.

باور بعضی از افراد بر این است كه مصرف نمك برای بدن لازم است و در صورت كمبود مصرف، اختلالاتی در سلامت انسان ایجاد می شود.

البته سدیم موجود در نمك طعام، برای حفظ سلامت انسان ضروری است؛ ولی توجه داشته باشید كه در تمام موادغذایی، سدیم به مقدار كم و بیش موجود است؛ مثلاً در شیر، گوشت ، پنیر، مرغ، حبوبات ، غلات و سایرموادخوراكی، بدون آن كه به آن ها نمك اضافه كنیم، مقداری سدیم وجود دارد. در ضمن معمولاً به هنگام طبخ غذا نیز به آن نمك اضافه می كنیم كه با توجه به سدیم موجود در مواد غذایی و افزودن نمك به هنگام طبخ به غذا، دیگر لزومی به استفاده از نمك اضافی سرسفره نیست.

در مناطق گرم، همچنین در صورت فعالیت شدید و تعریق زیاد، مقداری سدیم از طریق تعریق از بدن دفع می شود؛ بنابراین در این قبیل موارد، بایستی نمك مصرفی را تا حدودی افزایش داد؛ البته مصرف زیاد نمك حتی در چنین مواردی نیز توصیه نمی شود؛ زیرا مقدار سدیم دفع شده از طریق تعریق، كاهش می یابد.

نوشیدن چای بلافاصله یا با فاصله ای كوتاه بعد از غذا

چای دارای ماده ای به نام تانن است كه با آهن موجود در منابع گیاهی، تركیبی به نام تانات آهن ایجاد می كند كه مانع جذب آهن و موجب دفع آن از بدن می شود.

آهن یك ماده مغذی است كه جذب آن در دستگاه گوارش مشكل بوده و به مقدار اندك جذب می شود. عوامل مختلفی مانع جذب آهن غذا و باعث دفع آن از بدن می شوند؛ بنابراین احتمال كمبود آهن در بدن و كم خونی ناشی از فقرآهن به خصوص در گروه های آسیب پذیر مانند كودكان و نوجوانان به ویژه نوجوانان دختر، خانم های باردار و سالمندان زیاد است.

پس هرعاملی كه مانع جذب آهن در دستگاه گوارش شده و دفع آهن را افزایش دهد، باید مورد توجه دقیق قرار گیرد. این امر به خصوص برای افرادی كه مبتلا به كم خونی ناشی از فقرآهن هستند مضر بوده و كم خونی آنان را تشدید می كند. چای حاوی یك عامل ضد ویتامینB1 است و مانع استفاده بدن از ویتامینB1 ( تیامین) می شود.

ویتامینB1 در حفظ سلامت اعصاب مؤثر است و كمبود آن موجب بروز اختلالات عصبی در انسان می شود.
بنابراین نتیجه می گیریم كه مصرف چای با فاصله كوتاهی بعد از غذا یا همراه با آن می تواند انسان را در معرض كمبود آهن و نیز كمبود ویتامینB1( تیامین) قرار دهد. به خصوص چنانچه مقدار آهن یا ویتامینB1 در غذای انسان كافی نباشد، این اختلالات شدیدتر خواهد بود.

نوشیدن آب و مایعات زیاد همراه غذا

نوشیدن مایعات به مقدار زیاد همراه غذا موجب رقیق شدن شیره های گوارشی می شود، در نتیجه شیره های گوارشی نمی توانند در هضم موادغذایی اثر كامل داشته باشند كه نتیجه آن اختلال در هضم و جذب موادغذایی و ایجاد نفخ و سنگینی در دستگاه گوارش است. پس بهتر است همراه غذا یا بلافاصله بعد از غذا به مقدار زیاد آب مصرف نكنیم. این امر به خصوص برای كودكان اهمیت زیادی دارد.

بعضی از كودكان عادت به مصرف مقدار زیادی آب همراه غذا دارند. این امر موجب پرشدن معده و كاهش اشتهای آنان شده و موجب می شود كه كودكان نتوانند غذای كافی بخورند؛ در نتیجه موادمغذی لازم به بدنشان نمی رسد و چون كودكان در سنین حساس زندگی و در مرحله رشد سریع هستند، چنانچه نیازهای تغذیه ای اشان تأمین نشود، در معرض سوء تغذیه، اختلال در رشد و كاهش مقاومت در برابر بیماری ها قرار می گیرند.

در ضمن مصرف آب زیاد همراه غذا ممكن است باعث ایجاد نفخ، دل درد و سنگینی در دستگاه گوارش شود كه این امر می تواند باعث امتناع كودكان از غذاخوردن شود.

با عجله غذاخوردن و خوب نجویدن غذا

یكی از عادات غلطی كه امروزه به علت ماشینی شدن زندگی و صنعتی شدن بسیاری از كشورها، در بین جوامع مختلف رایج است، تند غذاخوردن و خوب نجویدن غذاست.

در زندگی ماشینی امروزی، به خصوص در شهرهای بزرگ و پرجمعیت، به علت اشتغال و گرفتاری زیاد، افراد زمان كافی به صرف غذا اختصاص نمی دهند و معمولاً غذای خود را با شتاب و عجله و در فرصتی محدود مصرف می كنند. این امر موجب می شود كه آنان نتوانند غذا را با آرامش و به طور كامل بجوند و میل كنند و این مسئله چنانچه ادامه یابد، منجر به عادت تند غذاخوردن و خوب نجویدن غذا می شود. شتاب زدگی به هنگام صرف غذا و خوب نجویدن آن، اشكالاتی برای سلامت انسان در بردارد.

قبل از شرح اشكالات فوق، بهتر است به نقش جویدن در هضم و جذب موادغذایی اشاره ای داشته باشیم.
اولین مرحله هضم بعضی از موادغذایی در دهان صورت می گیرد كه این امر به وسیله آنزیم پتیالین موجود در بزاق انجام می شود. این در صورتی است كه غذا به خوبی جویده و خرد شده باشد و نیز با بزاق دهان آغشته شده باشد.

چنانچه غذا به خوبی جویده و خرد نشود و با آنزیم پتیالین موجود در بزاق آغشته نگردد، اولین مرحله هضم به خوبی انجام نشده ، در نتیجه در هضم و جذب موادغذایی اختلالاتی ایجاد می شود كه می تواند موجب سنگینی، احساس پری در دستگاه گوارش، دل درد و ناراحتی های گوارشی شود