یکی از بیماری های ویروسی رایج دنیا که افراد زیادی را درگیر می کند، تبخال است. این بیماری به صورت التهاب و مجموعه ای از تاول های ریز و جوش مانند نمایان می شود. در واقع ویروس هرپس سیمپلکس عامل بیماری تبخال است. تبخال ها تاول های کوچک و تا حدودی دردناکی هستند که معمولاً در دهان یا اطراف لب مشاهده می شوند و توسط ویروس هرپس سیمپلکس-1 (HSV-1) ایجاد می شوند. متأسفانه هیچ روش قطعی برای پیشگیری و درمان تبخال وجود ندارد، با این حال افراد می توانند برای جلوگیری از عود مجدد تبخال و کاهش طول دوره ی درمان اقداماتی را انجام دهند. بعضی از داروها و روش های خانگی می توانند باعث شوند که علائم این عارضه کاهش پیدا کند.

هرپس سیمپلکس (HSV) چیست؟

هرپس سیمپلکس، خانواده ی بزرگ و شایعی از ویروس ها هستند که ضایعات پوستی تکرارشونده ایجاد می کنند. این ویروس ها با اینکه هرگز بدن میزبان خود را ترک نمی کنند؛ اما معمولاً مشکل حادی ایجاد نمی کنند. البته برخی از انواع این ویروس در شرایط خاص می توانند منجر به مشکلاتی شوند.

علائم تبخال دهانی

وقتی ویروس هرپس سیمپلکس وارد بدن فرد می شود تا پایان عمر باقی می ماند. البته برخی از افراد ممکن است هرگز علامتی بروز ندهند؛ اما وقتی علائم بروز می کند می تواند نوع ویروس را متوجه شد.
دوره کمون: برای HSV-1، مدت زمان بین تماس با ویروس و ظهور علائم، دوره کمون، دو تا 12 روز است. اکثر مردم به طور متوسط حدود سه تا شش روز هستند.
طول مدت بیماری: علائم و نشانه ها دو تا سه هفته (زمان بهبودی) باقی خواهند ماند. تب، خستگی، دردهای عضلانی و تحریک پذیری ممکن است رخ دهد.
درد، درد لب ها، احساس سوزش، گزگز یا خارش در محل عفونت قبل از ظاهر شدن زخم ها رخ می دهد. اینها علائم اولیه (پردروم) هستند. گاهی اوقات این علائم قبل از ظاهر شدن زخم ها، برجستگی ها، ضایعات جوش مانند یا تاول ها (تبخال یا استوماتیت تبخال) رخ می دهد. پس از آن، خوشه ها یا گروه هایی از تاول های دردناک (که تاول های تب نیز نامیده می شوند) یا وزیکول ها با مایعی شفاف تا زرد رنگ بیرون می آیند که ممکن است به پوسته ای زرد تبدیل شود. این تاول ها به سرعت تجزیه می شوند و به صورت زخم های خاکستری ریز و کم عمق روی یک پایه قرمز ظاهر می شوند. تاول های تب کوچکتر از زخم های شانکر هستند. چند روز بعد، پوسته یا پوسته پوسته می شوند و خشک تر و زردتر به نظر می رسند.
زخم های دهان: شدیدترین درد ناشی از این زخم ها در ابتدا بروز می کند و می تواند خوردن و آشامیدن را دشوار کند.
زخم ها می توانند روی لب ها، لثه ها، گلو (باعث گلودرد)، جلو یا زیر زبان، داخل گونه ها و سقف دهان ایجاد شوند.
آنها همچنین می توانند تا زیر چانه و گردن کشیده شوند.
لثه ها می توانند به طور خفیف متورم شوند، قرمز رنگ شوند و ممکن است خونریزی کنند.
غدد لنفاوی گردن اغلب متورم و دردناک می شوند.
افراد در سنین نوجوانی و 20 سالگی ممکن است دچار گلو دردناک با زخم های کم عمق و پوشش خاکستری رنگ بر روی لوزه ها شوند.

انواع ویروس تبخال

ویروس هرپس سیمپلکس دو نوع دارد:

HSV-1 یا هرپس دهانی

ویروس هرپس ۱ که عامل هرپس دهانی است و دهان و بافت اطراف آن را آلوده می کند. گاهی این نوع از هرپس، ضایعات تناسلی هم ایجاد می کند؛ ولی عمده ضایعات تناسلی توسط هرپس نوع ۲ ایجاد می شوند.

HSV-2 یا هرپس تناسلی

ویروس هرپس ۲ که عامل هرپس تناسلی یا همان تبخال تناسلی است و معمولاً از راه جنسی منتقل می شود. فرد مبتلا ممکن است در اطراف آلت تناسلی یا مقعد دچار ضایعات شود. هرچند ضایعات ناشی از هرپس نوع ۲ ممکن است در نواحی دیگر نیز به وجود آیند؛ اما چنین ضایعاتی عمدتاً در نیمه پایینی بدن بروز می کنند. به همین دلیل است که HSV-2 با نام هرپس تناسلی شناخته می شود.

چرخه زندگی ویروس هرپس سیمپلکس

ویروس از طریق گلیکوپروتئین های سطحی خود به گیرنده های خود در سطح سلول که غالبا هپارین سولفات هستند متصل می شود. سپس غشای لیپیدی ویروس با غشای سلول ادغام می شود و با ایجاد منفذی در غشای سلول، کپسید حاوی ژنوم ویرس وارد سیتوپلاسم می شود و به هسته سلول می رود. در هسته سلول ژنوم ویروس آزاد شده و همانند سازی انجام می دهد و همه پروتئین های لازم برای تشکیل ویروس جدید ساخته می شود و سپس ژنوم حاوی کپسید پروتئینی از هسته خارج شده و پوشش لیپیدی خود را بدست آورده و از سلول جوانه می زند و به این ترتیب می تواند سایر سلول های سالم را نیز آلوده کند. این همانند سازی لیتیک lytic ویروس است که منجر به تولید ویروس جدید می شود، در حالی که فرم خاموش یا latent نیز دارد که در سلول های عصبی بیشتر اتفاق می افتد و ژنوم ویروس در کروموزوم سلول ادغام می شود و برای مدت های طولانی نهفته باقی می ماند.

عامل تبخال هرپس سیمپلکس

تبخال هرپس سیمپلکس یک بیماری عفونی است که توسط ویروس اچ اس وی ایجاد می شود. دو نوع، هرپس وجود دارد که نوع 1 آن باعث ایجاد تبخال در اطراف دهان و صورت می شود .

تشخیص تبخال دهان

پزشکان می توانند تبخال را با بررسی علائم و معاینه ی فیزیکی تشخیص دهند. با این حال در برخی موارد (خصوصاً در مورد کسانی که دچار ضعف سیستم دفاعی هستند) انجام آزمایش خون و نمونه برداری از مایعات داخل تاول هم ضروری است.

راه های انتقال ویروس هرپس سیمپلکس

ویروس هرپس حتی وقتی هیچ علامتی از بیماری وجود ندارد می تواند به دیگران منتقل شود و بسیار مسری است. عفونت مجدد می تواند از طریق تماس دست از ناحیه آلوده به سایر نقاط پوست با خاراندن یا مالیدن پوست منتقل شود. HSV-1 از طریق ترشحات یا زخم روی پوست و از طریق بوسیدن، اشتراک مسواک یا خوراکی نیز می تواند منتقل شود. HSV-2 عموماً از طریق تماس جنسی با فرد آلوده منتقل می شود. از آنجایی که HSV-2 می تواند از طریق مادر به نوزاد در حین تولد منتقل شود، زنان باردار مبتلا به هرپس تناسلی باید تحت نظر پزشک باشند و حتی ممکن است به انجام سزارین توصیه شوند. استرس، ضعف سیستم ایمنی، تماس جنسی پرخطر و تماس پوست با پوست از عوامل شایع تسهیل انتقال هرپس ویروس هستند.

روش های درمان ویروس هرپس سیمپلکس

هیچ درمان قطعی برای ویروس تبخال وجود ندارد؛ اما روش های درمانی مختلفی برای تسکین زخم های تبخال وجود دارد.
پماد و کرم
پمادهای ضد ویروسی، مانند پنسیکلوویر (دناویر) و دوکوزانول (Abreva) درد را کنترل کرده و بهبودی را سرعت می بخشند. اگر به محض ظاهر شدن علائم اولیه، از این پمادها استفاده شود، مؤثرتر خواهند بود. پمادهای ضد ویروسی باید ۴ تا ۵ بار در روز بر روی زخم اعمال شوند.
دارو درمانی
داروهای ضد ویروسی خوراکی مانند آسیکلوویر (Zovirax)، والاسیکلوویر (Valtrex) و فامسیکلوویر (Famvir) در زخم های تبخال قابل استفاده هستند. در واقع این داروها باعث حذف ویروس از بدن نمی شوند بلکه از انتقال ویروس به سایر افراد جلوگیری می کنند.
این داروها فقط با نسخه در دسترس هستند.
در صورت بروز عوارض، داروهای ضد ویروسی را باید استفاده کنید.
مصرف داروی مسکن مانند استامینوفن به کاهش هرگونه درد کمک می کند. کرم های حاوی لیدوکائین یا بنزوکائین نیز در تسکین درد مؤثر هستند.
کرم زینک اکسید موضعی ممکن است مدت زمان زخم های تبخال را کوتاه کند. طبق مطالعات، اکسید روی بهبود تبخال را به طور متوسط، یک و نیم روز کوتاه تر می کند. اکسید روی همچنین باعث کاهش تاول، درد، خارش و سوزن سوزن شدن می شود.
درمان های خانگی
کمپرس سرد: استفاده از یخ بر روی زخم ها، علائم را کاهش می دهد.
آلوئه ورا: ژل خنک کننده ی آلوئه ورا، باعث تسکین درد شدید می شود.
لیمو: خاصیت ضد ویروسی لیمو، به کاهش قرمزی و تورم تاول یا پیشگیری از عفونت های بعدی کمک می کند.
داروهای خانگی، کرم ها یا پمادها را با استفاده از یک گوش پاک کن تمیز، روی زخم ها بمالید.

آیا ویروس تبخال ریشه کن می شود؟

پس از ابتلا به ویروس تبخال، بیماری قابل درمان نیست؛ اما قابل مدیریت است. بعد از عفونت اولیه، ویروس در سلول های عصبی صورت خفته باقی می ماند. این به این معنی است که ویروس می تواند دوباره شعله ور و فعال شود .

آیا تبخال دهان واگیردار است؟

تبخال در نتیجه تماس پوست به پوست به راحتی از شخص مبتلا به ویروس به دیگران منتقل می شود. تبخال می تواند از رابطه جنسی دهانی، مقعدی یا واژنی انتقال یابد.

عوارض ویروس هرپس سیمپلکس

برخلاف باور عمومی، هرپس سیمپلکس باعث ایجاد سرطان و بدخیمی در انسان نمی شود. علائم طی 7 تا 10 روز با یا بدون درمان، از بین می روند، اگرچه ویروس در حالت خفته در بدن باقی می ماند. در اکثر بیماران، علائم عود کننده خفیف و نادر هستند یا اصلاً اتفاق نمی افتند. برای یک اقلیت، عودهای دردسرساز معمولاً با استفاده از داروی خوراکی ضد ویروس یا تغییر سبک زندگی قابل پیشگیری هستند.

پیشگیری از بیماری ویروس هرپس

براى اینكه از ابتلا به این ضایعه پیشگیرى كنید و یا نگذارید به سایر نقاط بدنتان یا افراد دیگر منتقل شود، به توصیه هاى زیر عمل كنید:

• از بوسیدن یا تماس پوستى با افراد مبتلا به تبخال، در زمانى كه تاول روى پوست آنها وجود دارد خوددارى كنید.
• ویروس مى تواند تا هنگامى كه ترشحات مرطوب در تاول وجود دارند، انتقال یابد.
• از وسائل مشترك استفاده نكنید. وسائل غذاخورى، حوله ها و سایر چیزهاى شبیه به آنها مى تواند در صورت وجود تاول ها، باعث انتقال بیمارى شود.
• دست هایتان را تمیز نگه دارید. اگر مبتلا به تبخال هستید، قبل از لمس كردن افراد دیگر، دست هایتان را بشویید.
• مراقب لمس كردن سایر نقاط بدنتان باشید، به خصوص چشم ها و دستگاه تناسلى، به گسترش عفونت حساسند.
• از عوامل تحریك كننده بپرهیزید. از جمله وضعیت هایى كه ظهور تبخال را تحریك مى كنند، قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید است.

نسخه اصلی مطلب تبخال دهانی؛ علائم، انواع و درمان را در سایت دکتر فاطمه عندلیب بخوانید.

---