برای بعضی از افراد درگیر شدن با تبخال داخل دهان امری طبیعی به حساب می آید. عامل اصلی بروز این بیماری ویروسی شناخته شده به نام هرپس سیمپلکس می باشد. این ویروس در اشکال و ظاهرهای مختلف در نواحی گوناگونی از بدن ایجاد می شوند. وقتی ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ به بدن وارد می شود، می تواند در هر نقطه‎ای تبخال ایجاد کند. بهترین بستر برای رشد این ویروس، نواحی مخاطی و مرطوب بدن است، داخل دهان هم یکی از مرطوب ترین نقاط در هر بدنی است. اگر به هر دلیلی (از جمله روبوسی با فرد مبتلا، استفاده از وسایل مشترک و…) ویروس هرپس سیمپلکس به بدن وارد شود، ممکن است در روزهای اول هیچ علامتی نداشته باشد و بعد از آن توسط اتفاقات دیگری در بدن مثل حساسیت، اضطراب یا یک غذای خاص خودش را نشان بدهد. تبخال دهان، COLD SORE یا زخم سرد هم نامیده می شود. این تبخال‏ ها برجسته و کوچک هستند و پوست را زخم می‎کنند و ممکن است کمی درد یا سوزش هم داشته باشند. برای تب خال هنوز درمان قطعی وجود ندارد و اگر ویروس وارد بدن شود تا پایان عمر همراه شخص خواهد ماند و در هنگام ضعف دفاعی بدن بروز می نماید. اگرچه در برخی بیماران و پس از چندین سال عود بیماری، به ناگهان تظاهر مجدد تب خال از بین می رود؛ اما همچنان ناقل ویروس به دیگران خواهند بود.

هرپس سیمپلکس (HSV) چیست؟

تبخال یا هرپس سیمپلکس، یک بیماری ویروسی است که توسط ویروسی به همین نام ایجاد می شود و موضع درگیر به صورت التهاب و مجموعه تاول های ریز نمایان می شود. ویروس تبخال دهان HSV۱ نام دارد و نوع دیگر این ویروس یعنی HSV۲ عامل ایجاد تبخال دستگاه تناسلی است که شباهت فراوانی به زخم تبخال دهان دارد. تبخال دهان یا به طور دقیق تر تبخال لب در اصل یک عفونت عود کننده ویروسی است، بدین معنا که ویروسی در ابتدا وارد بدن شده و بعد هر چند وقت یکبار بیماری عود کرده و علائم آن بروز می کند.

علائم تبخال دهانی

بعد از انتقال ویروس هرپس، علائمی شبیه یک سرماخوردگی شدید بروز می کند. بیمار بشدت دچار گلو درد شده و در برخی موارد بلع با اشکال روبرو می شود. در داخل دهان زخم هایی در ناحیه گونه و روی لثه ها ایجاد شده که ملتهب و قرمز رنگ هستند. بیمار معمولاً دچار سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و تب است. این بیماری معمولاً خودبخود بدون بروز مشکلی حداکثر تا دو هفته بهبود می یابد. بعد از رفع علائم بیماری تبخال اولیه، ویروس تبخال دهان در بدن باقی مانده و به طرف عقده های عصبی حرکت می کند. سپس ویروس در سلولهای عصبی مستقر شده و اگر شرایط مناسب شود مجدداً فعالیت خود را این بار به شکلی خفیف تر از حالت اولیه ادامه می دهد.

انواع ویروس تبخال

ویروس هرپس به دو نوع تقسیم بندی می شود: HSV-1و HSV-2 که نوع 1 بیشتر به هرپس دهانی و نوع 2 به هرپس ژنیتال یا تناسلی معروف است. شایع ترین مشکلاتی که هرپس 1 ایجاد می کند شامل تب خال دهانی و لبی است و هرپس نوع 2 باعث ایجاد زخم در ناحیه تناسلی می شود. دوره کمون این بیماری یک هفته است. بین HSV-1 و HSV-2 شباهت های زیادی وجود دارد که باعث می شود افتراق بالینی آنها بسیار مشکل باشد.

روش های درمان ویروس هرپس سیمپلکس

عفونت هرپس ویروسی به طور کامل نمی تواند درمان شود و تنها با کاهش علائم میتوان نشانه ها را تسکین داد. در واقع هدف از درمان پیشگیری از گسترش عفونت، کنترل بیماری، کاهش بروز خطرات، کاهش درد، شروع برنامه های آموزشی و مشاوره ای و استفاده از داروهای ضد ویروسی است. از جمله داروهای مؤثر برای عفونت هرپس ویروسی:

• آسیکلوویر: با مهار همانند سازی ویروس تکثیر ویروس را کند می کند و دوره عفونت را کاهش می دهد.
• والاسیکلوویر که پیش ساز آسیکلوویر است و در بدن به آسیکلوویر تبدیل می شود.
• فامسیکلوویر
• پمادهای ضد ویروسی گیاهی مثل: میرتوپلکس، آفتوپلکس و ملیسان که در تسکین درد مؤثر هستند.
• برخی از ترکیبات گیاه مریم گلی نیز میتوانند از اتصال ویروس به سلول جلوگیری کنند و به این ترتیب آن را غیر فعال می کنند.

تشخیص تبخال دهان

چهار آزمایش اصلی برای تشخیص ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) وجود دارد. اگر هنگام مراجعه به متخصص علائم بالینی داشته باشید، پزشک می تواند انجام تست کشت ویروس یا تست تشخیص آنتی ژن ویروس را برای شما تجویز کند. اگر هم علائم بالینی نداشته باشید می توانید از تست های آنتی بادی استفاده کنید.

• آزمایش کشت ویروس هرپس

هدف این تست این است که مشخص کند آیا ضایعات پوستی یا تاول شما حاوی ویروس است یا خیر. البته این تست درصد خطای منفی کاذب دارد و ممکن است با وجود ابتلا به هرپس سیمپلکس نتیجه منفی گزارش شود.

• آزمایش واکنش زنجیره ای پلیمراز PCR

تست PCR برای کپی کردن DNA شما از نمونه خون، بافت زخم یا مایع نخاعی استفاده می شود. سپس DNA را می توان برای تعیین وجود HSV و تعیین نوع HSV مورد آزمایش قرار داد.

• آزمایش خون

در آزمایش خون نمونه ای از خون شما را برای وجود آنتی بادی ها HSV برای تشخیص عفونت تبخال بررسی می کند.

چرخه زندگی ویروس هرپس سیمپلکس

ویروس از طریق گلیکوپروتئین های سطحی خود به گیرنده های خود در سطح سلول که غالباً هپارین سولفات هستند متصل می شود. سپس غشای لیپیدی ویروس با غشای سلول ادغام می شود و با ایجاد منفذی در غشاء سلول، کپسید حاوی ژنوم ویرس وارد سیتوپلاسم می شود و به هسته سلول می رود. در هسته سلول ژنوم ویروس آزاد شده و همانند سازی انجام می دهد و همه پروتئین های لازم برای تشکیل ویروس جدید ساخته می شود. سپس ژنوم حاوی کپسید پروتئینی از هسته خارج شده و پوشش لیپیدی خود را به دست آورده و از سلول جوانه می زند و به این ترتیب می تواند سایر سلول های سالم را نیز آلوده کند. این همانند سازی لیتیک lytic ویروس است که منجر به تولید ویروس جدید می شود، در حالی که فرم خاموش یا latent نیز دارد که در سلول های عصبی بیشتر اتفاق می افتد و ژنوم ویروس در کروموزوم سلول ادغام می شود و برای مدت های طولانی نهفته باقی می ماند.

عامل تبخال هرپس سیمپلکس

ویروس HSV که نام کامل آن ویروس هرپس سیمپلکس (Herps Simplex) است باعث ایجاد تبخال در دهان یا نواحی تناسلی می شود.

پیشگیری از بیماری ویروس هرپس

هرپس سیمپلکس بیشتر از طریق تماس پوست به پوست و همچنین از طریق اشیائی که با زخم های تبخال در تماس بوده اند، منتقل می شود. اگر افراد به این ویروس آلوده شده باشند، باید اقداماتی را برای کاهش خطر انتقال هرپس سیمپلکس انجام دهند. این اقدامات شامل:

• خودداری از بوسیدن در هنگام شیوع بیماری که احتمال انتقال ویروس در بالاترین حد است
• خودداری از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند مسواک و ظروف غذاخوری
• خودداری از دست زدن به زخم ها

راه های انتقال ویروس هرپس سیمپلکس

در صورت تماس با موارد زیر می توانید به تبخال مبتلا شوید:

• زخم تبخال
• بزاق شریک مبتلا به عفونت تبخال دهان
• مایعات تناسلی از شریک مبتلا به عفونت تبخال تناسلی
• تماس پوستی با ناحیه دهان شریک مبتلا به تبخال دهان
• تماس پوستی با ناحیه تناسلی شریک جنسی مبتلا به تبخال تناسلی

آیا ویروس تبخال ریشه کن می شود؟

در حال حاضر هیچ درمانی برای این ویروس وجود ندارد. درمان های لازم برای از بین بردن علائم بیماری و زخم های آن انجام می گیرند. البته ممکن است زخم ها بدون هیچ درمانی، بهبود یابند.

آیا تبخال دهان واگیردار است؟

بیماری تبخال دهان یک بیماری مسری است و ویروس آن مانند ویروس سرماخوردگی یا آنفولانزا باید از شخص دیگری وارد بدن شود. در مورد تبخال، هرگونه تماس با فردی که زخم تبخال روی صورتش وجود دارد، می تواند باعث انتقال ویروس هرپس و ابتلا به این بیماری شود. یکی دیگر از راه های شایع انتقال تبخال استفاده از لوازم غذاخوری، تیغ یا حوله دیگران است.

عوارض ویروس هرپس سیمپلکس

HSV-1 اغلب باعث تبخال دهان می شود که می تواند منجر به تبخال یا تاول هایی بر روی دهان یا اطراف آن شود. با این حال، اکثر افراد مبتلا به تبخال دهان هیچ علامتی ندارند. در اکثر بیماران، علائم عود کننده خفیف و نادر هستند یا اتفاق نمی افتند.

نسخه اصلی مطلب تبخال داخل دهان؛ علائم، درمان و انواع را در سایت دکتر جمال الدین حسن زاده بخوانید.

---