کلیه نقشی حیاتی در بدن دارد و نه تنها خون را تصفیه می کند، بلکه سطح الکترولیت را متعادل کرده، فشار خون را کنترل می کند و در کنار اینها، سبب تولید سلول های قرمز خون می شود. . اگر به طور ناگهانی کلیه های شما توانایی خود برای حذف مواد زائد را از دست بدهد، نارسایی حاد کلیه اتفاق می افتد.

وقتی کلیه های شما توانایی فیلتر کردن خود را از دست می دهند، سطوح خطرناکی از مواد زائد ممکن است تجمع پیدا کند و ترکیب شیمیایی خون شما ممکن است از تعادل خارج شود. نارسایی حاد کلیه یا آسیب حاد کلیوی، به سرعت پیشرفت می کند که معمولاً در کمتر از چند روز این اتفاق می افتد. مهم ترین علامت در این نوع نارسایی خاموش بودن آن است. افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه ممکن است از سال ها پیش دچار این بیماری باشند؛ اما چون علامت خاصی ندارد یا روند بروز علائم کند است، به طور آرام و پنهانی بافت کلیه را از دست می دهند. علائم نارسایی کلیه در موارد مزمن همان نشانه های نارسایی حاد کلیه است با این تفاوت که طی مدت زمان طولانی این نشانه ها ظاهر می شوند. برخی از انواع بیماری های کلیه، بسته به مشکل زمینه ای خود، قابل درمان هستند. بیماری مزمن کلیوی، اغلب هیچ درمانی ندارد. درمان معمولاً شامل کمک به کنترل علائم و نشانه ها، کاهش عوارض و کند کردن پیشرفت بیماری می باشد. اگر کلیه های شما به شدت آسیب دیده باشند، ممکن است نیاز به درمان بیماری مرحله نهایی کلیه داشته باشید.

علت کم کاری کلیه چیست؟

بیماری های کلیه معمولاً به دلیل عارضه های دیگر که بر روی کلیه فشار وارد می کنند ایجاد می شوند. معمولاً این بیماری ها ترکیبی از چند عارضه ی متفاوت می باشند. کم کاری کلیه ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

1. فشار خون بالا: با گذشت زمان، این مشکل می تواند باعث فشار آمدن بر روی رگ های خونی کوچک کلیه و از کار افتادن آن شود.
2. دیابت: میزان بیش ازحد گلوکز در خون می تواند به فیلترهای ریز موجود در کلیه آسیب برساند.
3. کلسترول بالا: این مشکل می تواند باعث تجمع چربی در رگ های خونی تغذیه کننده ی کلیه شود و عملکرد این ارگان را با مشکل مواجه کند.
4. عفونت کلیه
5. گلومرولونفریت
6. بیماری کلیه پلی سیستیک: یک عارضه ی وراثتی که در اثر آن کلیه دچار کیست می شود.
7. انسداد مسیر ادراری: برای مثال در اثر وجود سنگ کلیه یا بزرگ شدن پروستات
8. استفاده ی منظم و طولانی مدت از برخی داروها: مانند لیتیم و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

علائم کم کاری کلیه

مراحل اولیه ی نارسایی مزمن کلیه

کم کاری کلیه در مراحل اولیه هیچ نشانه ای از خود بروز نمی دهد. علت این امر، توانایی بالای بدن برای مقابله با کاهش عملکرد کلیه ها است. بیماری های کلیوی در این مرحله معمولاً تنها با استفاده از آزمایش خون یا ادرار تشخیص داده می شوند. درصورتی که بیماری شما در این مرحله تشخیص داده شود ممکن است تنها لازم باشد تا از دارو و آزمایشات دوره ای برای تحت نظر گرفتن بیماری استفاده کنید. این کار می تواند جلوی پیشرفت این عارضه را بگیرد.

مراحل پیشرفته تر نارسایی مزمن کلیه

درصورتی که کم کاری کلیه در مراحل اولیه ی آن تشخیص داده نشده و یا با وجود انجام درمان به پیشرفت خود ادامه دهد، ممکن است تعدادی از علائم زیر به وجود بیایند. این علائم عبارت اند از:

• کاهش وزن و کمبود اشتها
• تورم دست ها و مچ و کف پا، به دلیل احتباس مایعات
• تنگی نفس
• خستگی
• وجود خون در ادرار
• نیاز بیشتر به ادرار کردن، مخصوصاً به هنگام شب
• اختلالات خواب و بی خوابی
• خارش پوست
• گرفتگی عضلانی
• احساس ناخوشی
• سردرد
• اختلال نعوظ در مردان

این مرحله از نارسایی کلیه به عنوان از کارافتادگی کلیه شناخته می شود. ممکن است درنهایت لازم باشد تا درمان فرد با استفاده از دیالیز یا پیوند کلیه صورت بگیرد.

تشخیص کم کاری کلیه

نارسایی مزمن کلیوی (CDK) با کمک آزمایش خون و آزمایش ادرار قابل تشخیص است. در بسیاری از موارد این عارضه به هنگام انجام آزمایش خون یا ادرار برای مقاصد دیگر تشخیص داده می شود.

• آزمایش خون

آزمایش اصلی برای تشخیص بیماری های کلیوی آزمایش خون است که میزان عملکرد کلیه ی شما را مشخص می کند. در این آزمایش، مقدار مواد دفعی به نام کراتینین در خون اندازه گیری می شود. با استفاده از نتیجه ی این آزمایش و در نظر گرفتن سن، جنسیت شما، محاسبه ای صورت گرفته و تعداد میلی لیترهای مواد زائدی که کلیه های شما در هر دقیقه دفع می کنند مشخص می شود. این محاسبه به نام نرخ تخمینی فیلتراسیون گلومرولی (EGFR) شناخته شده است.

• آزمایش ادرار

آزمایش ادرار نیز معمولاً با اهداف زیر انجام می شود:

• تعیین میزان موادی مثل آلبومین و کراتینین در ادرار شما، شناخته شده با نام نسبت آلبومین، کراتینین یا ACR
• تشخیص وجود خون یا پروتئین در ادرار

در کنار محاسبه ی نرخ تخمینی فیلتراسیون گلومرولی، این آزمایشات می توانند به شما کمک کنند تا از نحوه ی عملکرد کلیه ها اطلاع دقیقی داشته باشید.

• دیگر آزمایشات

در برخی مواقع، از آزمایشات دیگری نیز برای بررسی سطح آسیب به کلیه های شما استفاده می شود. ازجمله این آزمایشات می توان موارد زیر را نام برد:

1. اسکن اولتراسوند، اسکن MRI و یا سی تی اسکن: برای دیدن شکل ظاهری کلیه ها و بررسی وجود انسداد در مجاری آن ها
2. بیوپسی کلیه: یک نمونه ی کوچک از کلیه با استفاده از سوزن برداشته می شود تا بتوان سلول های آن را در زیر میکروسکوپ مورد مطالعه قرار داد و آسیب های احتمالی در آنها را مشخص کرد.

عوارض نارسایی کلیه

بیماری مزمن کلیه می تواند تقریباً بر روى هر قسمتى از بدن شما تأثیر بگذارد. عوارض احتمالی عبارتند از:

• احتباس مایع، که می تواند باعث تورم در بازوها و پاها، فشار خون بالا یا مایع در ریه ها (ادم ریوی) شود.
• آسیب به سیستم عصبی مرکزی، که می تواند باعث اشکال در تمرکز، تغییر شخصیت یا تشنج شود.
• افزایش ناگهانی پتاسیم در خون (هایپرکالمی)، که می تواند توانایی عملکرد قلب شما را کاهش دهد و ممکن است خطرناک باشد.
• استخوان های ضعیف و افزایش خطر شکستگی استخوان
• کاهش میل جنسی ، اختلال در نعوظ یا کاهش باروری
• کاهش پاسخ ایمنی، باعث عفونت هاى مکرر می شود.
• پریکاردیت، التهاب غشای اطراف قلب (پریکارد)
• آسیب برگشت ناپذیر کلیه ها که در نهایت منجر به دیالیز یا پیوند کلیه برای بقا مى شود.
• کم خونی
• بیماری قلبی و عروقی

درمان نارسایی کلیه

کم کاری مزمن کلیه یک عارضه ی لاعلاج است؛ ولی درمان آن می تواند به از بین بردن علائم و همچنین جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. روش درمانی مورد استفاده برای شما، به سطح نارسایی کلیه بستگی خواهد داشت.

تغییرات سبک زندگی

تغییرات زیر در سبک زندگی معمولاً برای افرادی که به بیماری های کلیوی دچار می شوند ضروری خواهد بود:

1. اگر سیگار می کشید آن را ترک کنید.
2. از یک رژیم غذایی متعادل و سالم استفاده کنید.
3. میزان مصرف نمک خود را محدود کنید.
4. به طور مرتب ورزش کنید.
5. اگر چاق هستید وزن خود را کم کنید.

از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) بدون نسخه مانند ایبوپروفن پرهیز کنید به جز در مواردی که برای شما تجویز شده باشد.

دارودرمانی

هیچ دارویی به طور خاص برای نارسایی کلیه وجود ندارد؛ ولی داروهایی وجود دارند که می توانند از بروز عوارض ناشی از نارسایی کلیه جلوگیری کنند. ممکن است برای درمان یا پیشگیری از موارد زیر لازم باشد تا دارو مصرف کنید:

1. فشار خون بالا
2. کلسترول بالا
3. احتباس مایعات
4. کم خونی
5. مشکلات مربوط به استخوان
6. گلومرولونفریت

دیالیز

در بخش کوچکی از افرادی که به بیماری های کلیوی مبتلا هستند، کلیه ها درنهایت به مرحله ای می رسند که کاملاً از کار می افتند. این مشکل به ندرت به طور ناگهانی بروز می کند؛ بنابراین زمان کافی برای برنامه ریزی مراحل بعدی درمان وجود خواهد داشت. یکی از گزینه های موجود پس از از کار افتادن کلیه ها، دیالیز بیمار است. در این روش، مواد دفعی و مایعات اضافی از خون برداشته می شوند. دیالیز دو نوع اصلی دارد:

1. همودیالیز: در این روش خون به یک دستگاه در خارج از بدن برده شده و قبل از بازگشت به بدن فیلتر می شود.
2. دیالیز صفاقی: در این روش، مایع دیالیز به درون فضایی در شکم شما تزریق می شود و مواد دفعی را از رگ های خونی که در داخل شکم عبور می کنند بیرون می کشد.

پیوند کلیه

یکی از راه های جایگزین برای دیالیز برای افرادی که عملکرد کلیه های آنها به طور جدی کاهش یافته است، پیوند کلیه می باشد. این کار معمولاً مؤثرترین راه برای درمان بیماری های پیشرفته ی کلیوی است؛ ولی نیازمند عمل جراحی سنگین و داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی برای جلوگیری از حمله ی بدن به کلیه ی پیوند زده شده تا انتهای عمر فرد می باشد.

پیشگیری از نارسایی کلیه

رعایت برخی از نکات می تواند احتمال ابتلا به نارسایی کلیوی را کاهش دهد. دستورالعمل های مصرف داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک را رعایت کنید. استفاده مقادیر زیاد برخی از این داروها (حتی داروهای معمولی مانند آسپیرین) می تواند سطح سموم را در مدت زمان کوتاهی افزایش دهد که باعث اختلال در عملکرد کلیه می شود. تا آنجا که امکان دارد باید کمتر در معرض مواد شیمیایی مانند تمیزکننده های خانگی، تنباکو، آفت کش ها و مواد سمی دیگر قرار بگیرید. بسیاری از بیماری های کلیوی یا بیماری های مجاری ادرار وقتی که به درستی مدیریت نشوند باعث نارسایی کلیه می شوند. به دستورات پزشک عمل کرده، همیشه داروها را مطابق نظر پزشک مصرف کرده و سبک زندگی سالم را مورد توجه قرار دهید.

نسخه اصلی مطلب کم کاری مزمن یا نارسایی کلیه را در سایت دکتر پیمان صالحی بخوانید.

---