گردن قسمتی از بدن مهره دارن است که وزن سر را تحمل کرده و از اعصابی حمایت می کند که حامل اطلاعات حسی و حرکتی از مغز به سایر نقاط بدن هستند. انعطاف پذیری بسیار زیاد گردن موجب می شود سر به راحتی و به تمام جهات حرکت کند. ناهنجاری و اختلالات گردن یکی از رایج ترین منابع درد در گردن محسوب می شوند. لازم به ذکر است همانقدر که گردن دارای قابلیت و کارایی های زیادی است به همان اندازه در معرض فشار و آسیب های زیاد قرار دارد. گردن درد می تواند ناشی از تعدادی اختلال یا بیماری باشد که هر یک از بافت های گردن مانند اعصاب را درگیر می کند.

گردن درد دردی است که از گردن شروع می شود و می تواند با انتشار درد در یک یا هر دو بازو همراه باشد. در آناتومی اعصاب گردن، علاوه بر 7 مهره ی گردنی 8 ریشه عصبی (C1-C8) مشاهده می شود که از ستون فقرات منشعب شده و کنترل توانایی های حسی و حرکتی قسمت های مختلف بدن را برعهده دارند. نامگذاری هر یک از اعصاب گردن براساس مهره ی گردنی پایین تر که عصب بین آن قرار دارد صورت می گیرد. به عنوان مثال ریشه عصب C6 بین مهره گردنی C5 و C6 قرار دارد. هر یک از سطوح فقرات گردنی دارای 2 ریشه عصبی هستند که از طناب نخاعی منشعب شده و در طرفین ستون فقرات گردنی قرار دارند. این عصب بین مهره گردنی C5 و C6 قرار دارد، هر یک از ریشه های عصبی C6 از طریق روزنه استخوانی در طرفین گردن از کانال نخاعی خارج می شوند. در همان نقطه، ریشه عصب C6 اعصاب نواحی شانه، دست و سر را تحت تأثیر قرار می دهد. زمانی که یکی از ریشه های عصب در نزدیک مهره های گردنی فشرده شوند، عملکرد عصب مربوطه مختل شده یا آسیب می بیند. به این عارضه رادیکولوپاتی گردنی گفته می شود. در این بیماری، عصب های حسی به دلیل بیرون زدگی یا فتق دیسک های بین مهره ای آسیب می بینند. رادیکولوپاتی گردنی به دلیل فشرده شدن و تحریک شدن ریشه های عصب در گردن که ناشی از فتق دیسک است باعث درد، بیحسی یا اسپاسم های عضلانی در گردن شده که به سمت شانه کشیده می شوند. زمانی که ریشه عصب در ستون فقرات گردنی به دلیل التهاب یا فشرده شدن تحریک می شود، علائم ممکن است در مسیر عصب در دست و بازو کشیده شوند. برخی علائم اولیه به این که کدام عصب آسیب دیده است بستگی دارد.

علل آسیب ریشه های عصبی گردن

دوتا از رایج ترین دلایل رادیکولوپاتی گردن عبارتند از:

تنگی مجرای گردن

باریک و کوچک شدن فورامن (بازشوی استخوانی محل خروج ریشه عصب از کانال نخاعی) باعث می شود که فضای کمتری برای خروج ریشه عصب وجود داشته باشد و تحت فشار قرار بگیرند. تغییرات دژنراتیو مرتبط با استئوآرتریت گردن و یا بیماری دژنراتیو دیسک گردن می تواند با بروز زوائد استخوانی (استئوفیت)، ضخیم شدن رباط ها یا بیرون زدگی دیسک گردن همراه شود که منجر به فشردگی ریشه عصب در فورامن می شود. تنگی فورامن گردنی را می توان رایج ترین دلیل رادیکولوپاتی گردن دانست.

دیسک گردن

بیرون زدگی دیسک گردن و ایجاد التهاب و فشردگی در اعصاب مجاور، یکی از دلایل بروز رادیکولوپاتی گردن است. بیرون زدگی دیسک گردن ممکن است در نتیجه یک آسیب دیدگی یا فعالیت شدید رخ دهد و به همین دلیل هم عامل اصلی بروز رادیکولوپاتی گردن در جوانترها (20 تا 30 سال) به شمار می رود.
دلایل دیگر مرتبط با ناپایداری ستون فقرات یا بیماری های دژنراتیو را هم می توان عامل بروز رادیکولوپاتی گردن دانست. اگرچه این عوامل کمتر در بیماران رخ می دهد؛ اما از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

شکستگی

شکستگی بخشی از مهره می تواند به ناپایداری یا تنگی کانال نخاعی در گردن و احتمال فشردگی ریشه عصب منجر شود. این شکستگی ممکن است در اثر آسیب دیدگی یا اسپوندیلولیستزیس گردنی (حالتی که یک مهره بر روی دیگری بلغزد) ایجاد شود.

تومور

توموری (خوش خیم یا بدخیم) که در نزدیکی ستون فقرات ایجاد می شود و باعث فشار بر ریشه عصب می شود.

عفونت

عفونت های مختلف ستون فقرات یا عفونت های کلی اما نادر بدن هم می تواند التهاب یا آسیب دیدگی ریشه عصب را به همراه بیاورد.

سارکوئیدوز

یک بیماری نادر که منجر به ایجاد غده در اندامهای مختلف بدن می شود.

فشردگی یا آسیب دیدگی ریشه عصب گردنی در نتیجه عوامل دیگر نیز رخ می دهد. برای مثال یک نقص مادرزادی هم می تواند در آینده به باریک شدگی کانال نخاعی یا تغییرات دیگری بینجامد که احتمال رادیکولوپاتی گردنی را افزایش می دهد.

عوامل خطر رادیکولوپاتی گردنی

از جمله عوامل خطرزایی که احتمال بروز رادیکولوپاتی گردنی را افزایش می دهند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سن: احتمال بروز رادیکولوپاتی گردنی با افزایش سن بیشتر می شود و نتیجه بعضی از فرایندها نشان داده که احتمال بروز این مشکل در سنین 40 و 50 سالگی بیشتر است.
• فعالیت های شدیدی مثل کشتی یا وزنه برداری که تنش زیادی را بر گردن وارد می کنند.
• حرکات یا تکان های مکرر گردن، مانند رانندگی ماشین سنگین (تجهیزات دارای ارتعاش بالا) یا شیرجه های مکرر سر در استخر
• عوامل خطرزای دیگری مثل استعمال دخانیات یا سابقه ابتلا به رادیکولوپاتی کمر نیز در افزایش احتمال بروز رادیکولوپاتی گردن مؤثر هستند.

علائم آسیب دیدگی گردن

به طور کلی علائم گردن درد عصبی شامل:

• درد در بازو
• بی حسی یا ضعف در بازو یا ساعد
• سوزن سوزن شدن در انگشتان دست
• مشکل در تعادل و راه رفتن
• ضعف در بازوها یا پاها

تشخیص علت آسیب ریشه های عصبی گردن

تشخیص توسط پزشک بر اساس سابقه بیمار، علائم، معاینه فیزیکی و نتایج مطالعات تشخیصی در صورت لزوم انجام می شود. برخی از بیماران ممکن است به صورت محافظه کارانه درمان شوند و در صورت بی اثر بودن دارو و تمرینات اصلاحی، تحت مطالعات تصویربرداری قرار گیرند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT یا اسکن CAT)
• دیسکوگرافی
• الکترومیوگرافی (EMG)
• مطالعات هدایت عصبی (NCS)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• میلوگرام
• اشعه ایکس

درمان آسیب ریشه های عصبی گردن

گزینه های درمانی مختلفی برای کمک به کاهش نشانه ها و درمان آسیب ریشه های عصبی گردنی وجود دارند. این روش ها عمدتاً به عامل بروز نشانه های بیمار و شدت این علائم و نشانه ها بستگی دارد. ابتدا از روشهای بدون جراحی برای درمان این مشکل استفاده می شود و اگر بعد از 6 تا 12 هفته، بهبودی ایجاد نشود باید گزینه جراحی در نظر گرفته شود. روشهای درمانی بدون جراحی معمولاً شامل یک یا چند مورد از گزینه های زیر است:

استراحت و اصلاح فعالیت

محدود کردن فعالیت های شدیدی مثل ورزش یا بلند کردن اجسام سنگین و داشتن حالت بهتر بدن در زمان نشستن یا رانندگی می تواند با کاهش درد همراه شود.

فیزیوتراپی

متخصص می تواند تمارین یا حرکات کششی مختلفی را با توجه به نیازهای بخصوص بیماران تجویز کند. تقویت عضلات و انعطاف پشت و گردن می تواند به حفظ حالت بهتر گردن و مقاومت بیشتر در برابر درد منجر شود.

سرما و گرما درمانی

گذاشتن بسته های گرما و سرما بر روی گردن می تواند به کاهش درد بعضی از بیماران منجر شود. برای مثال گذاشتن یخ بعد از التهاب ناشی از فعالیت زیاد می تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. برای جلوگیری از تماس مستقیم گرما و سرما به پوست، بهتر است بسته را در درون یک لایه پارچه ای قرار داده و مدت استفاده از آن را به 15 تا 20 دقیقه (با فواصل دو ساعتی) محدود کنید.

مصرف دارو

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) بدون نسخه معمولاً اولین دسته داروهایی است که برای کاهش التهاب مرتبط با رادیکولوپاتی گردنی مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله این داروها می توان به آسپیرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن اشاره کرد. اگر علائم و نشانه های بیماری کاهش پیدا نکرد، می توان تجویز داروهای قوی تری مثل NSAID های تجویزی، شل کننده های عضلانی یا داروهای مسکن و مخدر را برای مدت کوتاهی در دستور کار قرار دارد.

تزریق استروئید در فضای اپیدورال گردنی

اگر التهاب یا فشردگی ریشه عصب در تصاویر اشعه ایکس به تأیید برسد، می تواند تزریق استروئید در فضای اپیدورال گردنی را در نظر گرفت. سوزن با استفاده از ماده رنگی و فلوئوروسکوپی و به دقت در فضای اپیدورال گردنی اطراف ریشه عصبی وارد و استروئید به آن تزریق می شود. این روش با نتایج امیدوارکننده ای برای رادیکولوپاتی گردنی همراه شده است.

اعمال تغییرات دستی

یک متخصص کایروپراکتیک یا کارشناس سلامت آموزش دیده می تواند بدشکلی ستون فقرات در ناحیه گردنی را با هدف بهبود حرکت و تأمین شرایط بهتری برای درمان، به وسیله دست جابجا و اصلاح کند.

• کشیدن گردن

از دستگاه کشیدن گردن برای اعمال نیرو بر گردن و کشیدن آرام آن استفاده می شود. هدف از این فرایند، افزایش فضای بین مهره های ستون فقرات در گردن و به خصوص فضای فورامین مخصوص عبور ریشه های عصب است. اگر اعمال کشیدگی گردن در مطب با کاهش نشانه های ناشی از رادیکولوپاتی گردن مواجه شود، می تواند از دستگاه خانگی کشیدن گردن نیز استفاده کرد. دیده شده که این روش با مزایای زیادی برای کاهش درد گردن همراه می شود.
شواهد کمی مبنی بر برتری یکی از روشهای درمان رادیکولوپاتی گردن بر دیگری وجود دارد. بخشی از این موضوع به این دلیل است که رادیکولوپاتی گردن، به خصوص اگر نشانه های کمی داشته باشد، به خودی خود از بین می رود. ترکیب روشهای درمانی مختلف در بسیاری از افراد، نتایج بهتری نسبت به بکارگیری یک روش به همراه می آورد. برای مثال تزریق اپیدورال استروئید در فضای گردنی می تواند با کاهش درد قابل توجهی همراه شود و زمینه تکمیل فرایند فیزیوتراپی و کاهش طولانی مدت درد را ایجاد می کند.
در صورتیکه نتوانید با استفاده از روشهای درمانی بدون جراحی به کاهش درد رادیکولوپاتی گردن دست پیدا کنید، یا پیشروی نشانه های نورولوژیک و ضعف و بیحسی دستانتان ادامه یابد، شاید لازم باشد که از روشهای جراحی زیر استفاده کنید:

جراحی فیوژن و دیسککتومی قدامی گردن

این جراحی از طریق یک برش کوچک در جلوی گردن انجام می شود که در آن دیسک (که بیرون زده و یا آسیب دیده) برداشته می شود و برای حفظ ارتفاع طبیعی ستون فقرات و تأمین فضای کافی برای عبور اعصاب نخاعی، مهره های گردنی سطوح مختلف به هم جوش داده می شوند. این جراحی، رایج ترین روش استفاده برای کاهش نشانه های رادیکولوپاتی گردن به شمار می رود.

تعویض و جایگذاری دیسک با دیسک مصنوعی

در این جراحی به جای جوش دادن مهره ها، دیسک مشکل دار با یک دیسک مصنوعی جایگزین می شود. امتیاز این روش در مقایسه با روش فیوژن مهره ها، حفظ قابلیت حرکتی گردن در سطح اصلی آن است. نرخ موفقیت جراحی گردن برای کاهش بیحسی و درد دستان بالا است و این عدد در بعضی مقالات و گزارشات در بین 80 الی 90 درصد اعلام شده است.

مدت بهبودی آسیب ریشه های عصبی گردن

برخی از مطالعات نشان می دهد که آسیب رشته های گردنی می تواند در عرض ۴ تا ۶ هفته شروع به بهبود کند، اگرچه برخی از علائم ممکن است تا ۶ ماه نیز ادامه داشته باشد و در بیش از ۸۰ درصد موارد، فرد در عرض ۲ تا ۳ سال هیچ علائمی ندارد.

زمان مراجعه به پزشک

کسانی که گردن درد دارند ممکن است به دلیل درد در گردن، شانه یا سوزن سوزن شدن و بی حسی در بازوها یا ضعف به متخصص ارجاع داده شوند. در صورت بروز موارد زیر باید به پزشک مراجعه کرد:

• بعد از آسیب یا ضربه به سر ایجاد می شود.
• تب یا سردرد با گردن درد همراه است.
• سفت شدن گردن از لمس چانه به سینه جلوگیری می کند.
• درد یک بازو را پایین می کشد.
• سوزن سوزن شدن، بی حسی یا ضعف در بازوها یا دستها وجود دارد.
• علائم گردن با ضعف پا یا از دست دادن هماهنگی در بازوها یا پاها همراه است.
• درد به داروهای ضد درد بدون نسخه پاسخ نمی دهد.
• درد بعد از یک هفته بهبود نمی یابد.

نسخه اصلی مطلب علائم آسیب دیدگی عصب گردن را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---