کلیه ها دو اندام لوبیایی شکل هستند که اندازه هر یک از آنها به اندازه یک مشت است. کلیه ها در شکم و دو طرف ستون فقرات قرار دارند. آنها مواد زائد خون را با ایجاد ادرار از بدن خارج می کنند. کلیه یکی از اعضای حیاتی بدن ما است که گاهی سلول های آن دچار جهش می شوند. این جهش باعث می شود تا سلول ها از کنترل خارج شده و بیش ازحد تقسیم و تکثیر شوند و سرطان کلیه را به وجود بیاورند. در این بیماری چرخه سلول های بافت کلیه دچار تغییر شده و طرز غیرقابل کنترلی تکثیر می شوند. در حالت عادی، سلول های فرسوده بافت کلیه پس از تولید سلول های جدید از بین می روند؛ اما وقتی سلول ها سرطانی شده باشند، سلول های فرسوده به حیات خود ادامه می دهند و به تدریج سلول های سرطانی و دارای جهش جای سلول های کاربردی و سالم را می گیرند.

به این ترتیب سلول های کلیه دچار سرطان شده و تومورهای بدخیم یا خوش خیم کلیه را تشکیل داده اند. امروزه با پیشرفت علم پزشکی در زمینه درمان سرطان ها، بسیاری از سرطان ها قابل درمان هستند. نرخ بقای مبتلایان به سرطان کلیه تقریباً بالا است و درصورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده شود، قابل درمان است؛ اما اگر این سرطان پیشرفت کند و به دیگر اندام ها متاستاز دهد، درمان پیچیده تر شده و احتمال موفقیت درمان پایین می آید. درمان سرطان کلیه متمرکز بر حذف تومور از بدن است. این امر معمولاً از طریق عمل جراحی انجام می شود. این عمل جراحی می تواند به صورت محافظه کارانه یا رادیکال انجام شود. بااین حال، سرطان کلیه ای که به سایر اندام های بدن گسترش پیدا کرده است، تنها با جراحی قابل درمان نیست.

عوامل خطر ابتلا به سرطان کلیه

عواملی که خطر ابتلا به سرطان کلیه را افزایش دهد عبارتند از:

• سن: با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان کلیه نیز افزایش می یابد.
• جنسیت: مردان بیشتر در معرض ابتلا به سرطان کلیه می باشند.
• سیگار کشیدن: کسانی که سیگار می کشند بیشتر از افراد غیر سیگاری درمعرض ابتلا به سرطان کلیه می باشند.
• چاقی و اضافه وزن: افراد چاق بیشتر از افرادی که وزن متوسط دارند در معرض ابتلا به سرطان کلیه می باشند.
• فشار خون بالا
• استفاده از مواد شیمیایی در محل کار؛ مانند پنبه نسوز
• نارسایی کلیه: افرادی که طولانی مدت برای درمان نارسایی مزمن کلیوی دیالیز می شوند.
• افراد مبتلا بیماری Von Hippel-Lindau : افراد مبتلا به این اختلال ارثی احتمال ابتلا به انواع مختلفی از تومور را دارند.
• پاپیلاری کارسینوم ارثی سلول کلیوی: داشتن این بیماری ارثی، باعث افزایش احتمال بروز یک یا چند سرطان کلیه می شود.

علائم سرطان کلیه

معمولاً مراحل اولیه این نوع سرطان اغلب هیچ علامت واضحی ایجاد نمی کنند. بااین حال ممکن است علائم زیر بروز پیدا کنند. علائم سرطان کلیه عبارتند از:

• وجود خون در ادرار
• دفع مکرر ادرار، به خصوص در طول شب
• تغییر رنگ ادرار و تیره شدن ادرار، ممکن است رنگ ادرار کاملاً قهوه ای شود.
• احساس یک درد مبهم در ناحیه پهلو یا کمر که به دلیل آسیب نیست.
• احساس یک توده در ناحیه شکم
• خستگی مداوم و بی حالی
• احساس ناراحتی کلی
• درد در استخوان ها
• کم خونی
• افزایش کلسیم سطح خون
• فشارخون بالا
• کاهش وزن سریع و بدون علت
• تبی که ناشی از ابتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا نیست.

تشخیص سرطان کلیه

اگر فردی علائم سرطان کلیه را داشته باشد، پزشک پرونده پزشکی و سوابق خانوادگی او را به طور کامل بررسی می کند. پس از آن نیز معاینه فیزیکی انجام می دهد. پزشک شاید آزمایش های خاصی را تجویز کند که می توانند به تشخیص و ارزیابی سرطان کمک کنند. این آزمایش ها شامل موارد زیر هستند:

آزمایش ادرار

نمونه ای از ادرار فرد برای بررسی وجود خون، مورد آزمایش قرار می گیرد. حتی می توان آثار بسیار کوچکی از خون را که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند، در آزمایش ادرار تشخیص داد.

تست CBC

در تست CBC تعداد هر یک از انواع مختلف سلول های خونی را می شمارد و همچنین الکترولیت های مختلف بدن بیمار را بررسی می کند.

سی تی اسکن

در سی تی اسکن از اشعه ایکس ویژه ای استفاده می شود تا پزشک با کمک مانیتور و کامپیوتر یک سری تصاویر از داخل بدن را مشاهده کند.

ام آر آی (MRI)

پزشک در MRI از یک آهنربای بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر استفاده می کند تا تصاویری از داخل بدن بیمار به پزشک نشان دهد.

بیوپسی توده کلیوی

در بیوپسی، یک سوزن نازک به داخل تومور وارد شده و نمونه کوچکی از بافت توده سلولی بیمار برداشته می شود. آسیب شناس بافت را زیر میکروسکوپ بررسی می کند تا ببیند آیا سلول های سرطانی وجود دارند یا خیر.

انواع سرطان کلیه

کارسینوم سلول کلیه

کارسینوم سلول کلیه (RCC) یا سرطان سلول کلیوی، شایع ترین نوع سرطان کلیه می باشد. همچنین RCC معمولاً به صورت غده ای تکی در داخل کلیه رشد می کند، گاهی اوقات ۲ یا تعدادی بیشتر تومور در داخل یک کلیه و یا حتی تومورهایی در هر دو کلیه قرار دارد.

کارسینوم سلول روشن کلیوی

وقتی در آزمایشگاه مشاهده شود، سلول های تشکیل دهنده RCC سلول روشن بسیار رنگ پریده و شفاف به نظر می آیند.

کارسینوم سلول غیر روشن کلیوی

این سرطان ها در تومور برآمدگی هایی انگشت مانند (پاپیلاری یا Papillae) در تمام یا قسمتی از تومور ایجاد می کنند. بعضی از پزشکان این سرطان ها را کروموفیلی (رنگ پذیر) می نامند؛ زیرا سلول ها رنگ های مشخصی میگیرند و زیر تلسکوپ صورتی دیده می شوند.

کارسینوم کروموفوب کلیه

این نوع تقریباً شامل ۵ درصد موارد (۵ مورد از هر ۱۰۰ مورد) می شود. همانند کارسینوم سلول روشن، سلول های این نوع سرطان نیز رنگ پریده است؛ اما بسیار بزرگ تر هستند و ویژگی های دیگری دارند که با مشاهده نزدیک مشخص می شود.

انواع نادر کارسینوم سلول کلیه

• این گونه ها بسیار نادر هستند، هر کدام کمتر از ۱ درصد مابین بیماران مبتلا به RCC دیده شده است.
• RCC مربوط به بیماری اکتسابی کیست کلیه
• کارسینوم مجراهای جمع کننده ی بلینی
• کارسینوم مدوالری کلیوی
• کارسینوم سلول دوکی و توبوالر موسینوس
• کارسینوم مربوط به نوروبالستوما

مراحل سرطان کلیه

تعیین مرحله سرطان کلیه در مشاوره پزشکی به این دلیل مهم است که مشخص شود تومور چقدر است، در حال حاضر کجا است و همچنین آیا گسترش پیدا کرده است یا خیر. همه این عوامل می توانند در تعیین درمان سرطان مؤثر باشند. مراحل سرطان کلیه عبارتند از:

1. مرحله 1: سرطان کلیه مرحله 1 به کلیه محدود است و در این مرحله، قطر تومور از هفت سانتیمتر کمتر است.
2. مرحله 2: تومور در یکی از کلیه ها ممکن است بزرگتر از هفت سانتیمتر باشد یا به چربی یا بافت های کلیه گسترش پیدا کرده باشد. در این مرحله، سرطان به غدد لنفاوی یا سایر اندام ها گسترش پیدا نکرده است.
3. مرحله 3: تومور ممکن است در هر اندازه ای باشد و ممکن است به رگ های خونی گسترش پیدا کرده باشد. همچنین، سرطان به غدد لنفاوی یا سایر اندام ها گسترش پیدا نکرده است.
4. مرحله 4: در مرحله چهارم A، تومور ممکن است به غدد فوق کلیوی، غدد لنفاوی مجاور یا اندام های مجاور گسترش پیدا کرده باشد. در مرحله چهارم B، سرطان به غدد لنفاوی یا اندام های دورتر گسترش پیدا کرده یا متاستاز کرده است.

انواع جراحی سرطان کلیه

پزشک شما احتمال دارد برای برداشتن تومور سرطانی کلیه، نفرکتومی جزئی یا نفرکتومی رادیکال (ریشه ای) را تجویز کند.

نفرکتومی جزئی

برداشتن تنها بخشی از کلیه، نفرکتومی جزئی نامیده می شود. این روش به حفظ عملکرد کلیه کمک می کند و اغلب به اندازه حذف کل کلیه برای درمان سرطان مؤثر است. پزشکان هر زمان ممکن از این روش استفاده کرده و تصمیم گیری را براساس ویژگی های تومور کلیه انجام می دهند. اجرای نفرکتومی جزئی برای برداشتن یک تومور کوچک که عرض آن کمتر از 4 سانتی متر است به اندازه برداشتن کل کلیه برای درمان سرطان و جلوگیری از عود آن مؤثر می باشد.

در حین عمل جراحی نفرکتومی جزئی، پزشک تومور را با حاشیه ای از بافت سالم اطراف برداشته و این امر اطمینان از برداشته شدن تمام بافت سرطانی را به جراح می دهد. پزشکان برای از برداشتن کمترین مقدار بافت لازم، از روش های تصویربرداری برای بهتر صورت گرفتن پروسه جراحی استفاده می کنند، از جمله سونوگرافی حین عمل یا تصویربرداری فلورسانس، یک روش پیشرفته که از فناوری خاص مادون قرمز برای شناسایی ساختارهای تشریحی استفاده می کند.

نفرکتومی رادیکال

پزشکان ممکن است برای کنترل تومورهای بزرگ کلیه یا سرطانی که به بافت های مجاور گسترش یافته است، کل کلیه را بردارند که این روش به نفرکتومی رادیکال شناخته می شود. علاوه بر برداشتن تمام کلیه، پزشک ممکن است غدد لنفاوی ناحیه را که غدد کوچک سیستم ایمنی بدن هستند نیز خارج کند. سرطان کلیه، در موارد نادر، می تواند در همان ابتدا به غدد لنفاوی نیز گسترش یابد. در طی نفرکتومی رادیکال، پزشک بافت چربی اطراف را از برداشته و در شرایط خاص، غده فوق کلیه را خارج می کند.

تکنیک های انجام جراحی کلیه

پزشکان درمان جراحی را برای هر فرد و از نظر محل و اندازه تومور کلیه انجام خواهند داد. از آنجا که بیشتر تومورهای کلیوی تازه تشخیص داده شده کوچک و محدود به خود کلیه می شوند، پزشکان روش جراحی با کمک تکنیک رباتیک را ترجیح می دهند که در صورت امکان این روش در حداقل حالت تهاجمی خود قرار دارد. این روش با موفقیت این تومورهای سرطانی را درمان کرده و در مقایسه با رویکردهای جراحی باز، دارای مزایای ظاهری بهتر و بهبودی قابل توجه بیشتری است.

روش جراحی باز

جراحی باز ممکن است برای افرادی که تومورهای بزرگ، پیچیده یا پیشرفته ای داشته که به اندام های اطراف حمله گسترش پیدا می کنند، ضروری باشد. علاوه بر این، اجرای یک روش کم تهاجمی تر ممکن است در افرادی که چندین عمل جراحی قبلی یا زخم گسترده در شکم داشته اند، امکان پذیر نباشد. پس از این رو جراحی باز تنها راه ممکن خواهد بود. جراحی باز چه در قسمت پهلوها، شکم یا زیر دنده ها، نیاز به برش دادن در این ناحیه ها دارد. این پروسه ممکن است برای افرادی که فقط یک کلیه داشته یا تومورهای متعددی در کلیه خود دارند لازم باشد. مدت زمان بستری شدن در بیمارستان پس از جراحی باز کلیه، بسته به میزان یا گسترده بودن جراحی متفاوت است. دامنه پروسه بستری شدن معمولاً از سه تا پنج روز است.

جراحی لاپاراسکوپی و جراحی با کمک تکنیک رباتیک

در جراحی لاپاراسکوپی، پزشک چندین برش کوچک در قسمت تحتانی شکم زیر دنده ها ایجاد می کند. وی از طریق برش، یک لاپاراسکوپ و نیز یک لوله روشن با یک دوربین کوچک بر روی آن قرار می دهد. این دستگاه تصاویر دو بعدی از تومور کلیه و اندام های اطراف آن ایجاد می کند. ابزارهای جراحی از طریق برش های باقیمانده در بدن جای می گیرند. جراحی لاپاراسکوپی می تواند زمان بهبودی را به چند روز کاهش داده و در مقایسه با روش باز، جای زخم کمتری برجای می گذارد. پزشکان در پیشرفته ترین تکنیک های جراحی که از کمک تکنیک رباتیک برای روش لاپاراسکوپی سرطان کلیه استفاده بهره می برند، پیشگام هستند. این سیستم جراحی با حداقل حالت تهاجم ممکن، شامل ابزارهای جراحی بسیار ریزی است که بر روی چندین بازوی رباتیک سوار شده اند.

یک بازوی اضافی دارای دوربینی بوده که تصاویر بزرگ و سه بعدی را روی صفحه کامپیوتر تولید می کند تا به جراح در حین عمل کمک برساند. در حین عمل، ابزارهای جراحی و دوربین از طریق برش های کوچک شکم یا پهلو وارد می شوند. جراح این ابزارها و دوربین را از یک کنسول واقع در اتاق عمل کنترل می کند. جراحی لاپاراسکوپی با کمک تکنیک رباتیک ممکن است چندین مزیت نسبت به جراحی باز یا روش سنتی لاپاراسکوپی داشته باشد. در این روش از برش های کوچکتری نسبت به عمل جراحی باز استفاده می شود و نیازی به برش عضله یا استخوان نیست. این امر منجر به ایجاد زخم و ضربه کمتر شده و بهبودی سریع تری را به طور معمول دو هفته، در مقایسه با چهار تا شش هفته برای روش باز به عمل می آورد. مدت زمان بستری شدن در بیمارستان با روش جراحی لاپاراسکوپی رباتیک ممکن است یک تا سه روز باشد.

تحقیقات همچنین حاکی از آن است که در مقایسه با جراحی سنتی لاپاراسکوپی برای نفرکتومی جزئی، این روش با کمک تکنیک رباتیک ممکن است منجر به از دست دادن خون کمتر، آسیب کمتری به کلیه و مدت زمان بستری کوتاه تر در بیمارستان گردد. یکی دیگر از مزایای این روش رباتیک این است که پزشک را قادر ساخته تا از فناوری های تصویربرداری جدیدی (مانند تصویربرداری فلورسانس مادون قرمز نزدیک) که با لاپاراسکوپی سنتی امکان پذیر نیست، استفاده کند. این روش به پزشکان امکان می دهد تومور را پیدا کرده و ساختارهای اطراف آن مانند رگ های خونی را با سهولت بیشتری مشاهده کنند.

مراقبت بعد از جراحی سرطان کلیه

اگر عمل نفرکتومی رادیکال باز را در پیش دارید، در اینجا یک ایده کلی از آنچه می توانید پس از جراحی سرطان کلیه انتظار داشته باشید را به شما متذکر خواهیم شد:

• در چند روز اول پس از پروسه عمل، تیم درمان شما به طور منظم با شما در ارتباط بوده و اوضاعتان را چک می کنند تا جای زخم را بررسی کرده و پانسمان را عوض کنند.
• در طی حدود سه روز، ممکن است دوباره بتوانید خوردن غذای جامد را از سر بگیرید و این امر به خودی خود مهم بوده زیرا تغذیه مناسب می تواند به بهبودی بدن کمک کند.
• در طی تقریباً پنج روز، کاتتر اپیدورال (کاتتر فوق سخت شامه ای) برداشته شده و ممکن است داروهای مسکن خفیف تری از راه خوراکی یا داخل وریدی تجویز شود.
• طی یک هفته، منگنه های بخیه یا نخ های بخیه جراحی شما برداشته شده و از بیمارستان مرخص می شوید تا بتوانید در آسایش خانه به بهبود خود ادامه دهید. چند هفته دیگر احتمالاً برای قرار ملاقات بعدی خود با پزشک برنامه ای خواهید داشت. در آن زمان، جراح مشاوره می دهد که چه زمانی می توانید به کار خود برگردید و سایر فعالیت ها را از سر بگیرید.
• از آنجا که فعالیت بدنی می تواند گردش خون شما را تقویت کرده و باعث بهبودی شود، شما در طول دوره نقاهت خود از جراحی سرطان کلیه به انجام یکسری تمرین تشویق می شوید. به زودی پس از آن، یک پزشک به شما کمک کرده تا از رختخواب خود خارج شوید و شاید اگر صلاح باشد کمی راه رفتن سبک را نیز شروع کنید. با شروع حرکت، ممکن است در همان ابتدا کمی اذیت شده یا احساس ناخوشایندی داشته باشید که این حالت به تدریج با گذشت زمان بهتر می شود.

عوارض جانبی جراحی سرطان کلیه

عوارض کوتاه مدت عمل های جراحی شامل واکنش به بیهوشی، خونریزی کنترل شده (تا حدی که ممکن است بیمار نیاز به تزریق خون داشته باشد )، لخته شدن خون و عفونت ها می باشد. اکثر افراد پس از جراحی احساس درد دارند که می توان با داروهای ضد درد و مسکن ها به آنها کمک کرد. سایر خطرهای احتمالی جراحی عبارتند از:

• آسیب به اندامهای داخلی و رگ های خونی مانند: طحال، پانکراس، آئورت، ونا کاوا، روده بزرگ و کوچک در حین جراحی
• پنوموتوراکس (ورود هوا در حفره قفسه سینه)
• فتق برشی (بیرون زدگی اندام های داخلی نزدیک به برش جراحی به دلیل مشکلات ترمیم زخم)
• نشت ادرار به داخل شکم (بعد از نفرکتومی جزئی)
• نارسایی کلیه (اگر آن قسمت از کلیه که باقی مانده نتواند به خوبی کار کند).

نسخه اصلی مطلب آیا روش جراحی، برای درمان سرطان کلیه مناسب است؟ را در سایت دکتر امیر بهنام فر بخوانید.

---