رادیولوژی دیجیتال چیست؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

رادیولوژی (radiology) نام یک رشته از تخصص های پزشکی است که از پرتو ایکس و دیگر اقسام امواج و پرتوها برای تشخیص و درمان بیماری و حالات غیرطبیعی کمک می گیرد. در تمام اینها، هدف تشخیص بیماری یا حالات غیرطبیعی بدن به کمک روش های پیشرفته تصویری است. رادیولوژی از کلمه لاتین Radius به معنای پرتو مشتق شده است. رادیولوژی دربرگیرنده رشته های بسیاری است که بر مبنای کاربرد پرتوهای یون ساز برای تشخیص بیماری ها یا درمان آنها می باشد. رادیولوژی دیجیتال یکی از روش های متداول تصویربرداری پزشکی است. در این روش با استفاده از اشعه ایکس تصاویر مورد نیاز از بدن تهیه می شود. امواج ایکس با طول موج بسیار پایین و قدرت بالا می توانند به درون اجسام از جمله بدن انسان نفوذ کنند. این امواج از بعضی بافت ها همانند پوست و عضلات به راحتی عبور می کنند و به بعضی از بافت ها همانند استخوان به راحتی اجازه عبور اشعه ایکس را نمی دهند. به این روش، رادیولوژی رنگی هم می گویند.

در رادیولوژی دیجیتال به جای فیلم رادیولوژی، كاست حاوی یك صفحه الكترونیك است كه همان كار را انجام می دهد. برخورد اشعه ایكس كه از بدن بیمار عبور كرده است بر روی صفحه الكترونیك موجب تحریك نیمه هادی هایی كه بر روی آن قرار دارد می شود. این نیمه هادی ها برحسب شدت اشعه ای كه به آنها برخورد كرده شدت جریان الكتریكی را ایجاد می کنند. اطلاعات این سیگنال های الكتریكی توسط كامپیوتر پردازش شده و بر روی مانیتور قابل دیدن است. البته می توان تصویرهای حاصل از این نوع رادیوگرافی را بر روی فیلم هم چاپ كرد.

اجزای عملکردی رادیولوژی دیجیتال

رادیولوژی دیجیتال توسط یک سیستم شامل اجزای عملکردی زیر انجام می شود:

• گیرنده تصویر دیجیتال
• واحد پردازش تصویر دیجیتال
• یک سیستم مدیریت تصویر
• دستگاه های تصویر و ذخیره سازی داده ها
• رابط کاربری به یک سیستم اطلاعاتی بیمار

انواع روشهای رادیولوژی دیجیتال

1. رادیوگرافی دیجیتال غیر مستقیم (Indirect Digital Radiography)
2. رادیوگرافی دیجیتال مستقیم ( Direct Digital Radiography DDR)

کاربرد رادیولوژی دیجیتال

مهمترین کاربرد رادیولوژی در موارد زیر خلاصه می شود:

1. عکس از ریه که در واقع شناسنامه سلامت فرد است.
2. عکس های رنگی با کنتراست از مری ، معده ، کلیه و…
3. بررسی های ساده و سریع از شکم ، مری ، معده ، روده ، کلیه ها ، لوزه سوم ، سنگ کلیه و…
4. تشخیص شکستگی ها که از بهترین روشهای تشخیصی است.

مزایای سیستم های رادیولوژی دیجیتال

در رادیولوژی تمام دیجیتال نسبت به رادیولوژی سنتی ضریب خطا بسیار پایین تر می باشد؛ زیرا بر اساس نرم افزار داخلی دستگاه دز اشعه و تمامی کمیت های تصویربرداری به صورت خودکار (نیمه خودکار) تنظیم و بهینه شده و اثر نقش بسته بر روی دتکتور به طور هم زمان شدت پرتو خروجی از تیوپ رادیولوژی را کنترل می نماید. این خود باعث می شود علاوه بر کاهش دز اشعه و حذف تعداد دفعات تکرار تصویربرداری،تصویر بسیار مطلوبی ایجاد شود. همچنین بر اساس مشخصات دتکتور مورد استفاده در این سیستم ها، نرم افزار داخلی سیستم به صورت خودکار اقدام به اصلاح تصویر خروجی از دتکتور می نماید تا تصویری در نهایت دقت و کیفیت ایجاد شود. البته به جز امکانات تغییر و اصلاح نرم افزاری بر روی تصاویر و کمی بهتر شدن کیفیت آنها (به دلیل ماهیت کاست های CR)، شاهد بهینه شدن تابش پرتو ایکس (در نتیجه کاهش دز دریافتی بیمار) و کنترل هم زمان بر روی تصویر در حال ثبت در سیستم های سی ار نمی باشیم.

این سیستم شامل تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری جهت ایجاد یک شبکه داخلی بین تمامی تجهیزات تصویربرداری در مرکز درمانی، سیستم ذخیره و آرشیو تصاویر با فرمت دایکام (که خود شامل مکانی امن دارای حجم بسیار بالایی از حافظه سخت افزاری (Hard Disc) جهت ذخیره تصاویر و سایر مشخصات بیماران می باشد)، ارتباط با محل مشاهده و تفسیر تصاویر گرفته شده (Work Station) و در نهایت قابلیت تبادل اطلاعات تصاویر با سایر مراکز درمانی و اینترنت می باشد. این سیستم در محیطی امن (جلوگیری از احتمال هرگونه دست کاری در تصاویر رادیوگرافی به خصوص در پزشکی قانونی جهت ارائه به مراکز قانونی توسط حفظ و نگهداری اصل تصاویر در مرکز تصویربرداری) امکان مشاهده و دسترسی پزشکان به تصاویر و سابقه بیماران را به صورت آنلاین (که نیازمند خطوط پرسرعت اینترنتی می باشد) فراهم می آورد.

با حذف فیلم در رادیوگرافی دیجیتال، هزینه تهیه فیلم رادیولوژی، داروهای ظهور و ثبوت فیلم، خرید و نصب تجهیزاتی نظیر پاس کاست، دستگاه ظهور و ثبوت فیلم (پروسسورها) و آلودگی های زیستی ناشی از فیلم های رادیولوژی کاهش می یابد.

با استفاده از رادیولوژی دیجیتال فاصله زمانی بین اقدام جهت تصویربرداری و تحویل تصویر نهایی رادیولوژی بسیار کاهش می یابد. از این رو این سیستم ها جهت استفاده در موارد اورژانس بسیار مناسب خواهند بود. مزایای دیگر این روش شامل بهبود راندمان زمانی از طریق دور زدن لزوم وقوع رخدادهای شیمیایی، توانایی انتقال دیجیتالی و بهبود تصاویر است. همچنین برای ایجاد یک تصویر با کنتراست مشابه با رادیوگرافی معمولی، می توان از تابش اشعه ایکس کمتر استفاده کرد. به طور کلی مزایای رادیولوژی دیجیتال به شرح زیر است:

• سرعت بالای تهیه تصویر
• کاهش هزینه ها به جهت حذف کاست و ظهور و ثبوت فیلم
• امکان آرشیو تصاویر و کپی فیلم با سهولت بیشتر
• امکان دسترسی پزشک رادیولوژیست به تصاویر به محض انجام تصویربرداری
• امکان ارسال تصاویر از طریق اینترنت به مراکز درمانی دیگر
• امکان تنظیم کردن تصاویر به صورت بزرگنمایی یا سایه روشن یا علامت گذاری به جهت گزارش دقیقتر

اقدامات قبل از انجام رادیولوژی دیجیتال

• با توجه به اینکه در سه ماهه اول بارداری جنین در مراحل بسیار حساسی از تکامل خود قرار دارد تا آنجا که ممکن است باید از انجام رادیو گرافی در سه ماهه اول اجتناب کرد مگر در مواردی که دندانپزشک معالج انجام رادیوگرافی را ضروری دانسته باشد. در این موارد میتوان با استفاده از پوشش های سربی از جنین در برابر تابش اشعه محافظت نمود.
• دندانهای متحرک باید از دهان خارج گردد.
• بیماران خانم در صورت باردار بودن باید به تکنسین اطلاع دهند.
• اجسام فلزی باید درآورده شوند.

عوارض رادیولوژی دیجیتال

در رادیولوژی دیجیتال، مقدار دز دریافتی اشعه و تکرار آن پایین بوده و تصاویر کیفیت بالاتری دارند بنابراین بیماران مدت زمان کمتری در معرض اشعه قرار می گیرند.