علائم و نشانه های حساسیت پوستی به داروها

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

تمام داروها می توانند در کنار فوایدی که دارند، عوارضی هم داشته باشند. بروز واکنش های دارویی نتیجه اجتناب ناپذیر مصرف داروها می باشد. میزان شیوع واکنش های پوستی به دارو حدود ۲ درصد تا ۳ درصد است و خوشبختانه فقط حدود ۲ درصد این موارد شدید بوده و درصد اندکی منجر به مرگ می شوند. حدود ۸۰ درصد واکنش های پوستی دارو، مربوط به دوز داروها می باشد. آنتی بیوتیک ها شایع ترین داروهای عامل بروز این واکنش ها می باشند. این واکنش ها در زنان شایع تر از مردان است و با افزایش سن میزان بروز آنها افزایش می یابد.توصیه میکنیم حتما در اولین مراجعه به متخصص پوست، نام داروهای خوراکی یا موضعی که مصرف می کنند، به او بگویند.

واکنش هاى پوستى داروها

ناگفته نماند واکنش هاى پوستى داروها ، هم در اثر مصرف داروهای خوراکی پیش می آید و هم داروهای تزریقی یا موضعی. در مواردی، دیده شده حتی افراد خاصی به داروهای موضعی کورتونی مانند هیدروکورتیزون هم آلرژی پوستی نشان داده اند و این آلرژی در آنها با علایمی مانند خارش، قرمزی و تورم، همراه بوده است بنابراین اگر با شروع هر داروی جدیدی، حتی قطره های چشمی یا کرم ها و پمادهای واژینال، دچار بثورات و واکنش های پوستی شدید، بلافاصله مصرف دارو را قطع و به متخصص پوست مراجعه کنید.

شایعترین شاخص پوستی واکنش های دارویی

شایعترین شاخص پوستی واکنش های دارویی دانه های قرمزرنگ موسوم به «راش» است. راش ها یک تا سه هفته بعد از مصرف دارو ایجاد می شود ؛ واکنش های حساسیت پوستی شدید به علت اینکه با مرگ و زندگی ارتباط دارد باید سریع تشخیص داده شود.

نقش آنتی بیوتیک ها در واکنش هاى پوستى داروها

واکنش های حساسیت زا نسبت به داروها شایع است و آنتی بیوتیک ها یکی از مقصران اصلی برانگیختن واکنش های حساسیتی به شمار می روند. اگر فردی به یک آنتی بیوتیک حساسیت داشته باشد، احتمال زیادی وجود دارد که نسبت به ماده شیمیایی مشابه یا آنتی بیوتیک دیگری از همان خانواده نیز حساس باشد. شناخت حساسیت های فردی بسیار مهم است چراکه فرد باید بتواند در مواقع لزوم آنتی بیوتیک دریافت کند.

هنگام مصرف دارو و بروز حساسیت در مراجعه به پزشک تاریخچه مصرف دارو را به طور دقیق بیان کنید، گاهی بسیاری از داروهای گیاهی و یا مسکن ها عامل حساسیت زا هستند. برای واکنش های حساسیت داروی هیچ تست پوستی باارزشی وجود ندارد.

درمان حساسیت دارویی

درمان اين واكنش هاى دارويی، معمولا شامل قطع داروی مسبب و اقدامات نگهدارنده می باشد. بعضی از عوارض پوستی ممکن است به حدی شدید باشند که سبب مرگ شوند. گروه های خاصی از بیماران در ریسک بالایی برای عوارض پوستی داروها قرار دارند، این گروه ها عبارتند از بیماران با اختلال در سیستم ایمنی، کودکان و بیمارانی که تعداد داروهای مصرفی آنها زیاد است. عمده ترین داروهایی که واکنش های پوستی ایجاد می کنند عبارتند از داروهای ضدمیکروبی، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، عوامل شیمی درمانی، ضد تشنج ها و داروهای اعصاب و روان.

بثورات پوستى شایعترین نوع واکنش های پوستی به دارو می باشند . تظاهرات بالینی در اولین تماس با دارو طی مدت دو هفته پس از شروع مصرف و در مصرف های بعدی در طی چند روز بعد از شروع مصرف بروز می کند. در این واکنش پوستی به دارو،معمولا سطح پوست در همه مناطق بدن به ویژه تنه و اندام ها به صورت قرینه درگیر می شوند و اغلب پوست ناحیه صورت سالم می ماند. در بعضی از موارد این ضایعات با وجود ادامه مصرف دارو محو می شوند اما در مواردی که ضایعات با خارش همراه باشد احتمال برطرف شدن کمتر است. داروهایی که بیشترین احتمال بروز بثورات را دارند عبارتند از پنی سیلین ها، ضدالتهاب های غیر استروئیدی، سولفونامیدها.

برخی از داروها با مصرف موضعی ممکن است موجب حساسیت به نور شوند مانند آنتی هیستامینها، آنتی سپتیک ها . برخی داروها با مصرف خوراکی یا تزریقی ممکن است واکنش های حساسیت به نور ایجاد کنند مانند آمیودارون، آنتی هیستامین ها، گریزوفولوین، نالیدیکسیک اسید، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، فنوتیازین ها، تتراسایکلین، ضد افسردگی سه حلقه ای.

در اکثر مواقع واکنش به صورت آفتاب سوختگی شدید بعد از مصرف دارو و مواجهه با نور خورشید خود را نشان می دهد. در موارد شدید واکنش ها همراه با تاول است. معمولا بهبودی بعد از قطع دارو آهسته است و در بعضی موارد این عارضه سال ها بعد از مصرف دارو ادامه می یابد. تنها توصیه مهم به بیماران مصرف کننده این داروها ، این است که ترکیبات ضد آفتاب را در تمام مناطقی که احتمال مواجهه با نور آفتاب وجود دارد مصرف کنند.

عوارض پوستى برخى از داروهاى رايج

• عوارض پوستی آنتی بیوتیکها

کهیر یکی از واکنش ها ی نسبتا شایع پوستی است که خیلی از ما آن را در اثر مصرف غذا یا داروهای جدید تجربه کرده ایم. ضایعات پوستی ناشی از کهیر خود را به صورت تورم و التهاب قرمزرنگ در قسمت های مختلف پوست نشان می دهند. معمولا کهیر در اثر مصرف داروهای تزریقی بیشتر از داروهای خوراکی بروز می کند و می تواند به سرعت و کمتر از 2 روز بعد از مصرف دارو باشد. مهمترین داروهایی که میتوانند باعث بروز کهیرهای پوستی شوند، آنتیبیوتیک هایی مانند پنیسیلین، پروپرانولول، کوتریموکسازول، آسپیرین و سیپروفلاکسازین هستند.

• عوارض پوستی جنتامایسین و آمپی سیلین

گاهی قرمزی و خارش پوست در قسمت های مختلف بدن می تواند در اثر مصرف داروهای متفاوت و بسیار متنوعی مانند آمپیسیلین، پنیسیلین، فنیتوئین، جنتامایسین یا کوتریموکسازول باشد.

• عوارض پوستی کوتریموکسازول، مترونیدازول و ایندومتاسین

برخی بیماران پس از مصرف داروهایی مانند مترونیدازول و کوتریموکسازول، تتراسایکلین یا داروهای ضدالتهابی غیرکورتونی که معروفترین آنها ایندومتاسین است، دچار ضایعات یا بثورات دایره وار و متورمی می شوند که ابتدا به رنگ قرمز است و بهتدریج به سمت قهوهای تیره تغییر رنگ پیدا می کند. این ضایعات یا بثورات پوستی که معمولا در قسمت های تناسلی، صورت و اندام ها بروز می کنند، گاهی به تاول های آزاردهنده ای تبدیل می شوند. بثورات پوستی ناشی از مصرف این داروها می تواند در موارد اولیه مصرف، حدود 10-7 روز پس از مصرف و در دوره های بعد، حتی یک روز پس از مصرف هم بروز کنند. از این رو، اگر در صورت مصرف این داروها، دچار علایمی شدید، بلافاصله مصرف دارو را قطع و به متخصص پوست مراجعه کنید.

• عوارض پوستی پنیسیلین

گاهی مصرف گروهی از داروها مانند کوتریموکسازول یا پنیسیلین میتواند عوارض و ضایعات پوستی گستردهای مانند ایجاد زخم در ناحیه تناسلی، مخاط دهان و چشم ها داشته باشد و حتی جوش دانه های ریز پوستی ای را هم روی این زخم ها سوار کند.

کنده شدن و ایجاد حالت سوختگی در قسمت های زخم پوست هم می تواند از واکنش های پوستی به این دو داروی پرمصرف باشد.

• عوارض پوستی پیروکسیکام و پنیسیلامین

بیشتر ما با تاول های پوستی آشنا هستیم و آنها را بسیار دیده ایم اما خیلی ها نمی دانند که نوعی بیماری خودایمن پوستی به نام پمفیگوس وجود دارد که خودش را به شکل تاول هایی روی پوست نشان می دهد. این بیماری پوستی گاهی در اثر مصرف داروهایی مانند پیروکسیکام یا پنیسیلامین ایجاد می شود.

• عوارض پوستی وارفارین

مصرف برخی از داروهای ضدانعقاد خون مانند وارفارین و کومارین هم می تواند برای تعداد بسیار نادری از بیماران، واکنش های پوستی را به دنبال داشته باشد. این واکنش ها حالت پیشرونده دارند و با علایمی مانند ایجاد پلاک های قرمز و دردناک روی پوست خود را نشان می دهند و کمکم به تاول های خونریزی دهنده و زخم شدن بافت سطحی پوست تبدیل خواهند شد. با پیشرفت واکنش پوستی به دارو، پوست قسمت هایی از بدن بیمار کمکم دچار نکروز یا مرگ بافت می شود. در این موارد، مداخلات سریع پزشک متخصص پوست الزامی خواهد بود.