چرا پوست تاول میزند؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

به تجمع مایعات بین لایه های مختلف پوست که به صورت محدود و مشخص باشد، در باور عامیانه مردم «تاول» گفته میشود اما از نظر متخصصان پوست، اندازه چنین ضایعاتی نیز مهم است. در واقع به ضایعات کوچک، «وزیکول» و به تجمع مایعات با قطر بزرگتر از نیمسانتیمتر، واژه «تاول» گفته میشود. دلایل تجمع مایعات در پوست طیف وسیعی از اختلالات ژنتیکی تا علل میکروبی، عفونی و از طرفی عوامل محرک پوست را دربرمیگیرد و علل متعددی در بروز آن نقش دارند که از جمله مهمترین آنها میتوان این موارد را برشمرد:

1. اختلالات ژنتیک پوست
گروه اول بیماریهای زمینهساز تاول، اختلالات ساختاری و ذاتی در پوست است که به شکل ژنتیک منتقل میشود. این اختلالات برحسب قدرت و میزان معیوب بودن ژن، بر ساختار پوست تاثیر میگذارند و باعث بروز تاول در سنین نوزادی، کودکی و بالاتر میشوند. اولین بیماری این گروه را میتوان «ایبی» یا اصطلاحا «بیماری پروانهای» نامید که در پی نقص ژنتیک در ساختمان پوست و کراتینهای آن رخ میدهد.
برحسب اینکه ژن معیوب چه شدتی دارد و در لایههای سطحی یا عمقی پوست تاثیر میگذارد، زمینهساز بروز تاولهای خفیف تا شدید از کودکی تا بزرگسالی میشود.
گاهی تاولها محدود به نواحی خاص بدن مانند کف دست و کف پاست اما در مواردی نیز در کل بدن وجود دارد و همه اندامها درگیر ضایعات بیماری میشوند. در موارد شدیدتر، پوست حتی از سنین بسیار پایین که کودک شروع به چهاردست و پا رفتن میکند، آسیب میبیند، تاولها ظاهر شده و حتی کنده میشوند و پوست درست مانند بال پروانه شکننده و ظریف است. گاهی بیماریهای ذاتی دیگری نیز باعث تاول میشوند اما پوست به دلیل ضربه، آسیب نمیبیند، بلکه نقصی در برابر نور خورشید وجود دارد. این حساسیت بسیار شدید، فرد را مستعد تاول و تظاهرات پوستی میکند. به چنین بیماری ژنتیکیای «فوتوسنسیتیویتی» (Photosensitivity) گفته میشود.

2.اختلالات ایمنی بدن
در گروه دیگر بیماریهای زمینهساز تاول، ساختمان پوست طبیعی و سالم است اما ایمنی بدن مشکل دارد. به این ترتیب سیستم ایمنی علیه ساختار پوست فعال میشود و بعضی از اجزای طبیعی داخل ساختمان پوست را که مانند سیمانی بین آجرها عمل میکند، بیگانه میداند. در نتیجه باعث جدا شدن بخشهایی از پوست و ایجاد تاول میشود.
چنین بیماریهایی در اصطلاح پزشکی «بیماریهای تاولی خودایمنی» گفته میشود که از مهمترین آنها میتوان به «پمفیگوس ولگاریس» و «بولوز پمفیگوئید» اشاره کرد.

3. بیماریهای عفونی
در معرفی بیماریهای زمینهساز تاول، به مواردی میرسیم که نه در ساختمان ذاتی پوست مشکلی وجود دارد و نه سیستم ایمنی بدن دچار اختلال است. در چنین شرایطی، ساختار پوست در اثر تهاجم یک عامل عفونی دچار آسیب میشود.
عوامل باکتریال از جمله این بیماریها هستند که باعث ایجاد «زردرخم» در قسمتهای مختلف بدن میشود. از علل ویروسی میتوان «تبخال» یا «زونا» را نام برد که وزیکولهای ریز یا تاولهای کوچک و بزرگ در اندامهای مختلف ظاهر میشوند.

4.حساسیتهای دارویی
گاهی مصرف یک دارو باعث بروز واکنشهایی در پوست میشود که برحسب شدت، ممکن است با تاولهای پوستی توام باشد.
مهمترین این واکنشهای حساسیتی دارو، «اریتم مولتیفرم» نام دارد. البته در موارد خیلی شدید فرد حتی با مصرف کمترین و مرسومترین داروها نیز دچار حساسیت میشود و با تاولهای وسیع و منتشر در کل بدن و حتی کنده شدن پوست اندامها و مخاطها مواجه است.
به عنوان مثال بیماری «توکسیک اپیدرمال نکرولیزیس» که به اختصار به آن Te- نیز گفته میشود جزو این حساسیتهای شدید است.

5.مواجهه با عوامل آسیبرسان فیزیکی
عوامل فیزیکی گروه دیگری از علل زمینهساز بروز تاولهای پوستی هستند که سرمای شدید یکی از این موارد است.
به عنوان مثال اگر نوک انگشتان با قالب یخ تماس پیدا کند، دچار تاول میشود. همچنین گرفتار شدن در برف و یخزدگی نیز نمونههای شایع چنین آسیبهای پوستی هستند. البته علاوه بر سرما باید به گرمای شدید و سوختگیهای حرارتی و الکتریکی نیز اشاره کرد.
نور خورشید نیز یکی دیگر از عوامل آسیبرسان محیطی است که پوست به دنبال آفتابسوختگیهای شدید دچار تاول میشود. همچنین هر نوع تماس با مواد محرک و سوزان مانند اسید و... باعث بروز تاولهای پوستی خواهد شد.

6.حساسیت شدید به گزش حشرات
بعضی افراد نسبت به کوچکترین گزش حیوانات و حشرات حساسیت شدیدی نشان میدهند، به طوری که حتی محل گزش یک مورچه نیز میتواند با علائمی مانند کهیر با وزیکول یا تاول نیز همراه باشد.
استفاده از چسب پانسمان روی پوست چنین افرادی میتواند با ضایعات اگزمایی به شکل تاول و... نیز همراه باشد.

بیماریهای عفونی با تظاهر تاولهای پوستی
میکروبها هم میتوانند تاول ایجاد کنند

1) تبخال یا هرپس
عفونت دردسرساز برای خانمها
بیماریهای ویروسی جزو مهمترین عوامل زمینهساز بروز تاولهای پوستی هستند. اولین ویروس شایع که در بدن بیشتر افراد وجود دارد، ویروس تبخال یا هرپس است که غالبا در نواحی لب ظاهر میشود. البته ممکن است به مخاط داخل دهان نیز برسد و حتی به همه قسمتهای بدن و پوست نیز انتشار یابد.
در این حالت مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد میکند و درمان جدی توسط متخصص الزامی است.
در اینباره همچنین میتوان به « تبخال تناسلی » نیز اشاره کرد که بیماری مقاربتی است و در خانمها و آقایان بروز پیدا میکند. البته هرپس در مردان غالبا آزاردهنده نیست و به این دلیل از مراجعه به پزشک و درمان مناسب صرفنظر میکنند.
در چنین حالتی گرچه تبخال ظاهرا بهبود یافته، زمینه ویروس در سلولها باقی میماند و بارها عود میکند اما بروز تبخال تناسلی در خانمها که شیوع بالایی نیز پیدا کرده، با درد و سوزش شدید بهخصوص هنگام دفع ادرار همراه است.
همین علامت هم آنها را به معاینه سریعتر توسط پزشک وامیدارد. درمان تبخال تناسلی طولانیمدت است. برای درمان، بیمار باید تحت نظر متخصص بیماریهای عفونی داروهای ضدویروسی مصرف کند تا مشکلش برطرف شود. البته ممکن است ویروس به طور کلی از بین برود اما گاهی زمینه ویروس در سلولهای بدن وجود دارد و امکان عود بیماری دور از انتظار نیست.

2) آبله مرغان
عوارض کمتر در کودکی
پس از ویروس هرپس باید به ویروس آبلهمرغان یا واریسلا زوستر اشاره کرد که در صورت تزریق نکردن واکسن، احتمال ابتلا به آن وجود دارد. هرچه سن ابتلا به این بیماری پایینتر باشد، علائم خفیفتر و عوارض کمتر است. ضایعات ابتدا به صورت دانههای قرمزرنگ (ماکولار پاپولار) و پس از مدتی مانند تبخال آبدار میشود، تمام بدن را فرامیگیرد و خودبهخود بدون نیاز به دارو بهبود مییابد.

3) زونا
بیماری دردناک و جدی بزرگسالی
ویروس واریسلا زوستر در بدن افرادی که به آبلهمرغان مبتلا میشوند باقی میماند و بعدها ممکن است به دلیل ضعف سیستم ایمنی، مصرف داروهای استروئیدی، ضربههای جسمی و روانی، سرماخوردگی شدید، ضعف بدنی و... فعال و به بیماری زونا تبدیل شود. زونا در سنین بالا فرد را درگیر میکند و علائم بیماری همیشه در یک سمت بدن ظاهر میشود. ضایعات تاولی بیماری زونا فوقالعاده دردناک و با سوزش همراه است زیرا ریشههای اعصاب نخاعی در کمر و پشت را درگیر میکند. تظاهرات این بیماری ممکن است در همه قسمتهای بدن مانند سینه، شکم، گروها و پاها بروز کند اما از همه شدیدتر، زونای چشمی است که بسیار خطرناک است و حتی میتواند به نابینایی منجر شود. در این شرایط لازم است بیمار با متخصص چشم نیز مشورت کند و تحت درمانهای لازم قرار گیرد. مصرف داروهای ضدویروسی حتی داروهای استروئیدی چشمی الزامی است تا مانع نابینایی فرد شود. همچنین ممکن است بیماری نهفته دیگری با زونا همراه باشد. از این رو، پزشک متخصص وضعیت بیمار را به طور دقیق بهخصوص از نظر بیماریهای بدخیم بررسی و معاینه میکند.

4) سیاه زخم و باد سرخ
بیماریهای میکروبی ایجادکننده تاول
عوامل میکروبی از جمله عفونتهای استافیلوکوکی نیز ممکن است با ضایعات پوستی تبخالی همراه باشد و غالبا با زخمهای کوچک و بزرگ ظاهر شود. استافیلوکوکها عامل بیماری زردزخم نیز هستند که میتواند با تاول همراه باشد. عفونتهای استرپتوکوک نیز میتوانند زمینهساز بیماری باد سرخ (Erysipelas) باشند و با ضایعات تبخالی بزرگی روی پوست دیده شوند. در بیماری سیاهزخم نیز گاهی در مراحل اولیه تاول ایجاد میشود اما این تاولها سریع میترکد و به زخم تبدیل میشود. خوشبختانه این بیماری بسیار نادر است و در افرادی دیده میشود که با حیوانات آلوده تماس دارند.
عفونت، پیامد جدی سوختگیهای پوست است
تاول تظاهر فوری سوختگیهاست و با اینکه جزو بیماریهای عفونی محسوب نمیشود، میتواند دچار عفونت شود. این مساله بهخصوص زمانی که تاول ترکیده و پوست آن جدا شده، شایعتر است. بهترین توصیه پیشگیری از عفونت در صورت بروز سوختگی و ایجاد تاول، پرهیز از دستکاری پوست آسیبدیده است. پزشک معمولا با سوزنی استریل، مایع داخل تاول را خارج میکند اما پوسته باقی میماند و پانسمان میشود تا بهبود یابد. در شرایط عفونت در تاولهای ناشی از سوختگی، مصرف آنتیبیوتیک مناسب به شکل موضعی و سیستمیک ضروری خواهد بود.