پای پرانتزی یکی از اختلالات مربوط به زانو است که ممکن است منجر به قوس برداشتن پاها به سمت بیرون شود؛ این اختلال در حالتی که فرد ایستاده است خود را نشان می دهد و به پاها ظاهری کمان مانند می دهد. پای پرانتزی یک اختلال پزشکی است که در آن زانوهای فرد از هم جدا هستند، در حالی که مچ پاها در کنار هم قرار دارند. این نوع از نقص فیزیکی در میان کودکان زیر 18 سال عادی به نظر می رسد و مشکل خطرناکی نیست. این عارضه می تواند در حین راه رفتن بیش از حد، شدیدتر شود.

برای درمان پای پرانتزی بهترین زمان درمان در سنین زیر چهار سال می باشد که فرم دهی پا با استفاده از بریس و فیزیوتراپی راحت تر صورت می پذیرد. برای درمان کودکان دلبندتان هر چه سریع تر اقدام کنید و با یک متخصص طب فیزیکی با تجربه مشورت کنید.

علل پای پرانتزی

راشیتیسم یا نرمی استخوان، علت اصلی تغییر شکل فیزیکی پا است. در صورت وجود شرایط زیر، قوس پاها به صورت دائم باقی می ماند:

• اگر بیمار مبتلا به راشیتیسم باشد.
• اگر بیمار دچار اختلالاتی باشد که روند استخوانسازی بدن را محدود میکنند.
• اگر تغذیه ی بیمار، صحیح و سالم نباشد.

در برخی موارد، بیماران از قوس دار بودن یکی از پاها رنج می برند که این به دلیل وجود مشکلاتی مانند تومورها، عارضه ها و یا عفونت های استخوانی است.

برخی از اختلالات پزشکی دیگر که ممکن است منجر به پای پرانتزی شوند عبارتند از:

• کندروپلازی کاذب
• تغییر شکل برآمدگی استخوان کورتیکال در دوره کودکی
• بیماری کافی (Caffey) در کودکان
• دیسپلازی کامپتوملیک
• دیسپلازی استئوفیبروز
• استئومالاسی
• استخوان تیبیا (نازک نی)
• کندرودیسپلازی متافیزیال؛ نوع اشمیت
• استخوان سازی معیوب
• آرتروز
• بیماری بلانت
• کمبود ویتامین C
• هیپوفسفاتاز
• بیماری پاژه استخوان

علائم پای پرانتزی

این سو و آن سو کردن پاها، نشانه ی آشکاری از پای پرانتزی در دوره کودکی است؛ به ویژه وقتی فرد می ایستد و شروع به راه رفتن می کند. اصلی ترین نشانه ی پای پرانتزی، نامناسب بودن الگوی راه رفتن فرد است. اختلال پای پرانتزی در بین کودکان بسیار رایج است. با این حال گاهی اوقات، درجه ی قوس داشتن پاهای کودک آنقدر زیاد است که لازم می شود پدر و مادر کودک خود را نزد پزشک ببرند. متمایل بودن پاها در میان کودکان نوپا بسیار رایج است و اغلب باعث بروز پای پرانتزی می ‎شود. اگر چه پای پرانتزی باعث ایجاد درد نمی شود، با این حال قوس داشتن پاها در طولانی مدت می تواند باعث درد و ناراحتی در زانوها، باسن و مچ پا شود.

تشخیص پای پرانتزی

تشخیص پای پرانتزی با انجام یک معاینه فیزیکی صحیح آغاز می شود. پزشک فضای بین زانوها را اندازه گیری میکند تا شدت پای پرانتزی مشخص شود. ممکن است پزشک برای رد احتمال وجود بیماری نرمی استخوان، به بیمار توصیه کند تا یک آزمایش خون انجام دهد. ممکن است پزشک تست اشعه ایکس را نیز توصیه کند؛ اگر:

• قوس پاها رو به وخامت باشد.
• نتایج آزمایش وجود یک بیماری دیگر را نشان دهد.
• سن کودک بالای 3 سال باشد.
• قوس دو پای کودک مشابه هم نباشد.

در برخی موارد ممکن است تشخیص دچار مشکل شود، زیرا برخی از بیماری ها علائمی مشابه علائم پای پرانتزی دارند؛ از جمله بیماری ‎های زیر:

• بیماری بلانت
• راشیتیسم یا نرمی استخوان
• قوس داشتن استخوان تیبیال

درمان پای پرانتزی

درمان دستی و ماساژتراپی

اگر در جستجوی روش های اصلاح پای پرانتزی هستید، خوب است بدانید که متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی می توانند با استفاده از درمان های دستی و ماساژتراپیبه رفع این مشکل کمک کنند. ماساژتراپی برای کودکان بهتر جواب می دهد؛ زیرا استخوان های کودکان هنوز در مراحل اولیه ی رشد خود هستند. ماساژ در طول یک دوره زمانی معین به صورت مکرر انجام می شود و شامل حرکت دادن پاها به عقب و جلو است؛ ضمن اینکه بیمار در طول ماساژتراپی دراز کشیده است. با خم کردن زانوها در هنگام ماساژتراپی، می توان نتایج درمان را بهبود بخشید.

• هنگامی که بیمار به پشت دراز کشیده است، زانوها را خم کنید و آنها را به سمت قفسه سینه هل دهید و سپس آنها را به جلو بکشید.
• این حرکت را در هر جلسه به مدت پنج دقیقه انجام دهید.

تمرینات تقویت پا

• ورزش هایی برای پاوجود دارند که عضلات ناحیه ی زانو را تقویت می کنند.
• این ورزش ها فشار وارده به مفاصل و تاندون ها را کاهش می دهند که این منجر به بهبود پای پرانتزی می شود.
• این تمرینات تنها برای موارد خفیف و متوسط پای پرانتزی مؤثر هستند.

• دراز بکشید و یک وزنه حدود 5 کیلوگرمی را در بین پاهای خود قرار دهید.
• وزنه را بین پاهای خود نگه دارید، پاهای خود را در ناحیه ی زانو خم کنید تا جایی که با باسن تماس پیدا کنند.
• پاهای خود را باز کنید و سپس دوباره خم کنید تا با باسن تماس پیدا کنند.
• این تمرین را 5 تا 10 دور تکرار کنید.
• این تمرین را روزانه 1 تا 3 بار انجام دهید؛ در طول زمان و به تدریج، تعداد دورها را افزایش دهید و از وزنه ‎های سنگین ‎تر استفاده کنید.

شما می توانید سایر تمرینات تقویتی پا را مانند تصاویر زیر انجام دهید:

تمرینات عضلات اداکتور باسن

• برخی تحقیقات حاکی از آن است که علت احتمالی پای پرانتزی، ضعف عضلات اداکتور واقع شده در باسن است. ابتدا بررسی کنید که آیا عضلات اداکتور شما ضعیف هستند یا خیر: در حالی که روی صندلی نشسته اید، پاها و زانوهای خود را در کنار هم قرار دهید. اگر احساس کردید که کنار هم قرار دادن زانوها برای شما دشوار است، ممکن است عضلات اداکتور شما ضعیف باشند.
• برای شروع تقویت عضلات اداکتور پاها، مچ پاها و زانوهای خود را کنار هم بیاورید و در همین حالت نگه دارید. هر موقع روی صندلی نشسته اید، این تمرین را انجام دهید. عضلات اداکتور به تعادل لگن کمک می کنند و تکیه گاهی برای پاها به شمار می روند. لازم است قبل از شروع این تمرینات با متخصص طب فیزیکی مشورت کنید تا مطمئن شوید که آنها برای شما ایمن و بی خطر هستند.

مصرف ویتامین D

• پای پرانتزی همچنین می تواند ناشی از کمبود ویتامین D باشد.
• کمبود ویتامین D منجر به بروز بیماری راشیتیسم و توسعه ی پای پرانتزی می شود.
• مصرف مکمل های ویتامین D از بیماری راشیتیسم جلوگیری و استخوان ها را تقویت می کند، از این رو می تواند به اصلاح پای پرانتزی کمک کند.

استفاده از بریس های طبی

• استفاده از بریس ها، آتل ها و کفش های طبی می تواند به درمان عارضه ی پای پرانتزی کمک کند.
• با این حال استفاده از آنها محدود به اصلاح موارد شدید پای پرانتزی است.
• آنها همچنین زمانی مورد استفاده قرار می گیرند که بیمار در کنار پای پرانتزی به عارضه های پزشکی دیگری مبتلا است.
• بریس ها تا زمانی پوشیده می شوند که استخوان های پاها صاف و مستقیم شوند.

عمل جراحی

• عمل جراحی به عنوان بهترین روش درمان پای پرانتزی در نظر گرفته شده است، به خصوص در مواردی که پای پرانتزی شدید باشد.
• عمل جراحی با شکستن استخوانها و تغییر موقعیت دادن آنها، به درمان پای پرانتزی کمک می کند.
• اگر چه ممکن است بهبود یافتن کامل بیمار حدود پنج تا ده هفته طول بکشد، اما بیمارانی که این عمل را انجام داده اند معتقدند هر دلاری که هزینه کرده اند ارزشش را داشته است.

پیشگیری از پای پرانتزی

به منظور پیشگیری از بروز عارضه ی پای پرانتزی، کودکان باید در برابر بیماری راشیتیسم محافظت شوند. با قرار دادن کودکان در معرض نور خورشید و گنجاندن مقادیر کافی ویتامین D در رژیم غذایی آنها، میتوان از بروز چنین اختلالاتی جلوگیری کرد.

نسخه اصلی مطلب علائم و درمان زانو پرانتزی بدون جراحی در کودکان و بزرگسالان را در سایت دکتر علی فرخانی بخوانید.

---