درد یک مشکل پزشکی پیچیده است که تأثیر قابل توجهی بر رفاه جسم و روح ما دارد. آسیب های بافتی و یا محرک های مختلف می تواند پایانه های عصبی بافت و اندام ها را تحریک کند که به دنبال این تحریک، درد احساس می شود. کلینیک درد یک مرکز درمانی برای درمان انواع دردها، از جمله درد حاد، مزمن ماهیچه ای، مفصلی، استخوانی، سرطانی و... بنا شده است. در این مراکز درمانی، چندین متخصص با رشته های مختلف با یکدیگر همکاری کرده تا درد بیمار درمان شود و یا به حداقل ممکن برسد.

هدف متخصص در این است که بیمار از درد و رنجی که متحمل می شود، رهایی یابد تا بتواند استقلال عملکردی گذشته خود را به دست آورد. در کلینیک درد متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی نقش مهمی در بازگرداندن بیمار به توانایی و زندگی عادی دارند.

نخست پزشکان درد با انجام ارزیابی و معاینه ی دقیق، علت درد را شناسایی کرده و سپس تلاش می کنند با ترکیبی از درمان های دارویی، درد بیمار را کاهش دهند و درصورت نیاز، با تغییر میزان و نوع داروی مصرفی، نتیجه بهتری ایجاد کنند. در صورت نرسیدن به نتیجه مناسب، گام بعدی جراحی (باز یا بسته) است. همچنین متخصصین پزشکی ورزشی با ارائه نسخه های ورزشی، به بهبود توانایی بدنی بیمار کمک شایانی می نمایند. روان درمانی نیز نقش مهمی در بهبود توانایی فردی بیماران دارد به همین دلیل در مرحله بعد، متخصص روانپزشک یا روانشناس بالینی بیمار را ویزیت نموده اقدامات روان درمانی و یا درمانهای دارویی لازم برای بهبود وضعیت روحی روانی بیمار را انجام می دهند.

دردهای قابل درمان در کلینیک درد

انواع دردهایی که توسط متخصص درد درمان می شوند به سه گروه اصلی تقسیم بندی می شوند. اول، دردهایی مانند آرتریت یا التهاب مفاصل است که مستقیماً در اثر آسیب بافتی ایجاد می شود. نوع دوم درد در نتیجه آسیب عصبی یا بیماری سیستم عصبی است، مانند سکته و نوع سوم درد، ترکیبی از آسیب عصبی و بافتی است، مانند درد پشت.

• اختلالاتی که با آسیب بافتی منجر به درد می شوند.

1. آرتروز (سایش و پارگی مفاصل بزرگ مانند زانوها، لگن)
2. آرتریت روماتیسمی (آرتریت ناشی از واکنش خودایمنی بدن که در مفاصل کوچک مانند انگشتان و مچ ایجاد می شود).

• اختلالات عصبی یا سیستم عصبی که درد به همراه می آورد.

1. سکته (درد بعد از سکته)
2. سفت شدگی چند بافت
3. آسیب به نخاع
4. نوروپاتی دیابتی (درد عصبی در نتیجه بیماری زونا، ایدز، دیابت)

• اختلالات دردهای ترکیبی

1. درد گردن
2. درد پشت
3. سرطان

اهداف درمانی در کلینیک درد

اگرچه آنچه در کلینیک های کنترل درد ارائه می شود بسته به محل سکونت شما متفاوت است؛ اما همه ی آنها اهداف یکسانی دارند:

• ارائه ی آموزش هایی در زمینه علوم درد
• ابزارهایی برای کنترل بهتر درد، در اختیار شما قرار می دهند.
• به شما کمک می کنند تا سطح عملکرد خود را افزایش دهید.
• کاهش علائم درد
• افزایش اعتماد به نفس
• کمک می کنند تا کنترل بیشتری روی زندگی و شرایطتان داشته باشید.

متخصصین کلینیک درد

پزشكانی كه به طور كلی در كلینیك درد در دسترس هستند شامل موارد زیر است:

• پزشکان عمومی
• متخصصان داخلی
• متخصص مغز و اعصاب
• متخصصان روماتولوژی
• متخصصان بیهوشی
• ارتوپدی ها
• متخصصین طب فیزیکی
• روانپزشکان
• فیزیوتراپیست
• متخصص کایروپراکتیک
• سایر متخصصان در یک کلینیک درد ممکن است شامل فیزیوتراپیست ها، کاردرمانگرها، متخصصان عمل جراحی، متخصصان طب سوزنی و روانشناسان باشند.

انواع خدمات کلینیک درد

خدمات این کلینیک ممکن است به صورت مراجعه ی سرپایی یا به صورت بستری به شما ارائه شود.

1. کلینیک های کنترل درد سرپایی: در این برنامه، شما به جای ماندن در بیمارستان یا کلینیک، به طور منظم به کلینیک مراجعه خواهید کرد، شاید هفته ای یک بار و به مدت چند هفته ی تعیین شده. بسته به کلینیکی که ارجاع داده شده اید، ممکن است نیاز باشد یک روز کامل یا چند ساعت در کلینیک بمانید. این موارد بیشتر از بستری در بیمارستان انجام می شوند.
2. کلینیک های کنترل درد با بستری کردن بیماران: اگر به چنین کلینیکی ارجاع داده شوید، برای یک برنامه کنترل درد شدید، سه تا چهار هفته باید در یک بیمارستان بستری شوید.

اقدامات تشخیصی دردهای مزمن در کلینیک درد

ابتدا شرح حال و تاریخچه دقیق پزشکی گرفته می شود و سپس تست ها و معاینات بالینی انجام می گردد. شرح حال و معاینه فیزیکی علیرغم تمام پیشرفت های تکنولوژیک درمانی هنوز هم از ارکان تشخیص و درمان بیماریهای درد مزمن می باشند. سپس براساس شواهد و تشخیص های احتمالی درخواست های پاراکلینیک داده می شود که شامل تصویربرداریهای لازم (ام ار آی/سی تی/سونوگرافی و…) و آزمایشات و تست های عصبی-عضلانی و… می باشد. در کلینیک درد در ابتدا پزشک فوق تخصص یا متخصص درد با انجام معاینات دقیق بالینی و بررسی های لازم، علت درد بیمار را شناسایی نموده و پس از آن سعی می کند به کمک یک روش درمانی ترکیبی فرد را به زندگی عادی بازگرداند.

روشهای درمانی در کلینیک درد

طیف گسترده ای از گزینه های درمانی بالقوه در این کلینیک ها وجود دارد که می توانند به عنوان بخشی از برنامه درمانی برای مدیریت دردتان به شما ارائه شوند. برای برخی از افراد یافتن روش های درمانی مناسب برای آنها ممکن است به صورت آزمون و خطا باشد. برای برخی دیگر ممکن است فقط یا یک روش، خیلی سریع تر نتیجه بگیرند. در اکثر موارد، بیماران به بیش از یک گزینه ی درمانی نیاز خواهند داشت و در کلینیک درد، به بیش از یک متخصص مراجعه خواهند کرد.

• داروها

پزشکان یا پرستاران کلینیک در مورد هر گونه دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید و داروهای بالقوه ای که قرار است برای تسکین علائم خود استفاده کنید با شما صحبت می کنند. آنها معمولاً در مورد عوارض جانبی هر دارو و اینکه چگونه می توانید با خیال راحت از آنها استفاده کنید با شما صحبت می کنند. داروهایی که ممکن است برای شما تجویز شوند، عبارتند از:

1. داروهای مسکن: این داروها می توانند شامل داروهای بدون نسخه مانند پاراستامول و داروهای تجویز شده ی قوی تری باشند.
2. داروهای ضدالتهاب: این داروها باعث کاهش التهاب و همچنین تسکین درد می شوند. بعضی از آنها ممکن است بدون نسخه قابل تهیه باشد و برخی دیگر نیاز به نسخه ی پزشک دارند. این داروها می توانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDS) یا کورتیکواستروئید باشند.
3. داروهای ضد تشنج: تصور می رود که داروهای ضد تشنج می توانند پیام های درد را مسدود کنند و ممکن است برای امتحان روش مناسب برای کنترل کردن درد شما تجویز شوند.
4. داروهای ضدافسردگی: داروهای ضدافسردگی، علاوه بر مقابله با مشکلات سلامت روانی که اغلب با درد مزمن همراه است، می توانند پیام های درد را متوقف کنند.
5. داروهای شل کننده عضلات: این داروها در برخی موارد برای کاهش تنش در عضلات و تسکین عضلات تجویز می شوند.
6. داروهای موضعی: می توان از کرم ها یا ژل هایی استفاده کرد که هنگام استعمال آنها در ناحیه آسیب دیده، پیام های درد را برای مدت کوتاهی قطع می کنند. پچ ها یا چسب هایی که بر روی پوستتان باید بچسبانید و دوز ثابتی از دارو را آزاد می کنند، مانند پچ لیدوکائین، می توانند موجب تسکین درد شوند.

• تزریق تسکین درد

بعضی از کلینیک ها ممکن است تزریق های مختلفی برای کنترل درد داشته باشند که جریان پیام های درد از عصب ها را مسدود می کنند و یا داروهای مسکن را با غلظت بیشتری در یک منطقه دردناک بخصوص وارد می کنند.

• تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)

ممکن است دستگاه تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) را پیشنهاد کنند و نحوه استفاده از آن را به شما نشان دهند. معمولاً اجازه دارید این دستگاه را با خود به خانه ببرید. ممکن است استفاده از آن کمی دشوار یا نگران کننده به نظر برسد؛ اما این فقط یک دستگاه کوچک با پدهای چسبنده است که باید آن را در مناطق خاصی از بدن خود قرار دهید. این دستگاه جریان برق ضعیفی را در بدن آزاد می کند تا پیام های درد را قطع کند. کنترل قدرت سیگنال ها و شدت پالس هایی که دستگاه ارسال می کند، بر عهده خودتان است، بنابراین می توانید چیزی را که برایتان راحت تر است انجام دهید. استفاده از این دستگاه هیچ دردی را برای شما به همراه ندارد و بیشتر یک حالت تپش یا سوزن سوزن شدن از آن احساس می شود.

• آموزش نوروساینس درمانی (TNE)

ممکن است جلسات فردی یا گروهی برای آموزش درد داشته باشید. این جلسات به شما می آموزد که چه چیزی باعث ایجاد درد، چه حاد و چه مزمن می شود از جمله نحوه پردازش درد در بدن. با یادگیری علم درد، می توانید بفهمید که در بدنتان چه می گذرد، تردید را با دانش و ترس را با اطمینان جایگزین کنید.

• گفتگو درمانی گروهی

درمان های گروهی معمولاً به این صورت است که شما و چند نفر دیگر به دور دایره ای یا در محیط کلاس دور هم می نشینید. ممکن است از شما خواسته شود در مورد احساسات خود صحبت کنید، بهتر است برای حمایت و راهنمایی یکدیگر حضور داشته باشید. گاهی اوقات دریافت حمایت از سوی کسانی که درک می کنند در چه شرایطی هستید، می تواند ارزشمند باشد. پزشک یا پرستاری که این جلسه را هدایت می کند شاید از شما بخواهد در یک فعالیت گروهی شرکت کنید تا به شما کمک کند چیزهای بیشتری در مورد درد خود بیاموزید و استراتژی های مدیریت درد را که می توانید در خانه استفاده کنید یاد بگیرید. گاهی اوقات یک متخصص درد در مورد علم درد و آخرین فنون مدیریت آن صحبت می کند.

• فیزیوتراپی

اکثر کسانی که از درد مزمن رنج می برند، سعی می کنند که با بی حرکت ماندن و استراحت کامل به کنترل درد خود کمک کنند، درحالی که این کار می تواند منجر به ضعیف شدن عضلات و در نتیجه بدتر شدن درد گردد. از این رو در جلسات فیزیوتراپی، فیزیوتراپیست شما را در انجام تمرینات مخصوص تقویت بدن راهنمایی می کند و نحوه حرکت دادن بدن را با اطمینان از اینکه موجب عود علائمتان نمی شود، آموزش می دهد.

• ورزش

غالباً بیمارانی که با درد دست و پنجه نرم می کنند، از ورزش کردن هراس دارند و نگرانند که این کار باعث بدتر شدن دردشان شود. این ترس می تواند به اجتناب از ورزش تبدیل شود و این شرایط برای بیماران مضر است. در یک کلینیک درد، ورزش ممکن است به اشکال مختلفی داده شود. تمرینات ورزشی ممکن است در دیگر روش های درمانی گنجانده شود. تمرینات ورزشی را می توان در یک گروه یا به صورت جداگانه انجام داد. ممکن است کلاس های ورزشی مانند یوگا و حرکات کششی برای بیماران برگزار شود که در آنجا به شما آموزش می دهند که چگونه با حمایت از متخصصان خود با خیال راحت ورزش کنید. سپس می توانید از این تکنیک ها در خانه استفاده کنید تا ورزش منظم تری را شروع کنید.

• درمان رفتاری شناختی (CBT)

درمان رفتاری شناختی (CBT) توسط یک روانشناس یا روان درمانگر، به صورت گروهی یا فردی ارائه می شود. تمرکز درمان رفتاری شناختی، بر جایگزینی افکار منفی و رفتارهای ناسالم مرتبط با درد، با افکار و رفتارهای مثبت است که این امر باعث کاهش درد می شود.

• درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، بر پذیرش درد و وضعیت فعلی شما متمرکز خواهد بود و همچنین به شما یاد می دهد که افکار منفی نیازی به رفتارهای مفید ندارند. در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد به شما می آموزند که متعهد به تغییر رفتارهای ایجادکننده دردتان باشید و از این رو، درد خود را به طور مؤثرتری کنترل کنید.

• ذهن آگاهی

ذهن آگاهی می تواند استرس و در نتیجه درد را کاهش دهد. در یک کلینیک درد، درمان از طریق ذهن آگاهی ممکن است در سایر روش های درمانی ادغام شود یا به صورت کلاس های جداگانه ای صورت بگیرد. به طور مثال می توانید در جلسات مدیتیشن هدایت شده، یوگا یا تمرینات تنفسی شرکت کنید. مهارت هایی که یاد می گیرید به شما این امکان را می دهد تا ذهن آگاهی را در زندگی روزمره خود بگنجانید، حتی در مواردی مانند لباس پوشیدن یا حمام کردن. معمولاً از تکنیک های کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR) استفاده می شود که ترکیبی از تمرینات مدیتیشن و ذهن آگاهی با تکنیک های کاهش استرس برای شکستن چرخه استرس و درد می باشد.

• کاردرمانی

یک متخصص کاردرمانی در مورد کارهای روزمره و محیط زندگی و کارتان (در صورت شاغل بودن) با شما صحبت می کند. وی به شما کمک می کند تا روش هایی را پیدا کنید که بتوانید کارهای روزمره را برای خود آسان تر کنید تا احتمال عود کردن علائم و درد را کاهش داده و سطح عملکرد خود را افزایش دهید.

• مشاور تغذیه

ممکن است به یک متخصص تغذیه یا مشاور تغذیه ارجاع داده شوید که به شما در مورد چگونگی داشتن عادات غذایی سالم مشاوره می دهد. یک رژیم غذایی سالم به عملکرد سیستم ایمنی بدن، سلامت عمومی جسمی و روانی و در حفظ وزن سالم به شما کمک می کند.

• سایر روش های درمانی

بسته به کلینیکی که مراجعه کرده اید، گاهی اوقات ممکن است درمان های دیگری مانند ماساژ درمانی، طب سوزنی، آب درمانی و درمان کایروپراکتیک نیز ارائه شود.

1. ماساژ درمانی: یک ماساژور حرفه ای در مورد اینکه کدام قسمت از بدن شما دردناک است با شما صحبت خواهد کرد و ماساژ مخصوصی را برای شل شدن عضلات متشنج و تسکین دردتان ارائه می دهد.
2. طب سوزنی: در این روش سوزن های بسیار ریز در مناطق خاصی از بدن وارد می شوند تا مواد شیمیایی طبیعی تسکین دهنده درد را در بدن تحریک به آزاد شدن کنند.
3. هیدروتراپی: ورزش در یک استخر آب گرم می تواند باعث کاهش وزن از روی مفاصل شود و بیمار می تواند ورزش را با درد کمتری انجام دهد. انجام تمرینات ورزشی بر خلاف جریان آب نیز می تواند به قدرت عضلات کمک کند.
4. درمان کایروپراکتیک: متخصص کایروپراکتیک (درمان دستی) با استفاده از دستان خود مناطق خاصی از بدن را دست کاری می کند تا تنش عضلانی را آزاد کرده و درد را تسکین دهد .

نسخه اصلی مطلب در کلینیک درد از چه روشهای درمانی استفاده میشود؟ را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---