استرس گرمایی در ورزشکاران ( قسمت دوم )

شهزاد محمدیان [ متخصص تغذیه ورزشی از استرالیا ]آدرس وب سایت : www.armitaclinic.ir
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم تلفن مطب : 22366770 - 021

3- گرما زدگی (Heat stroke) :
گرما زدگی جدی ترین و پیچیده ترین استرس گرمایی است و نیازمند مراقبت پزشکی فوری می باشد. با نارسایی سیستم تنظیم حرارت، دمای بدن ب شدت بالا رفته (تا حدود 5/41 درجه سانتی گراد)، تعریق کاهش یافته، پوست خشک و گرم می شود. در صورت عدم درمان، کلاپس قلبی عروقی و آسیب به سیستم عصبی مرکزی و سایر اعضا می توانند منجر به مرگ شوند. دقت کنید که گرما زدگی یک اورژانس پزشکی واقعی است و باید دمای بدن به سرعت پائین آورده شود. شدت و مدت زمان هیپرترمی تعین کننده میزان آسیب عضو و احتمال مرگ خواهد بود. درمان فوری به صورت مالیدن پارچه های آغشته به الکل روی بدن و به کارگیری قطعات یخ است. غوطه ور سازی در آب یخ موثرترین درمان برای اینگونه افراد است. درهر حال باید توجه داشت که دمای بدن معمولا معیار دقیقی برای ارزیابی دمای مرکزی آن متعاقب ورزش طاقت فرسا نیست. اختلاف بین دمای مقعدی و دهانی به دلیل خنک شدن دهان و مجاری هوایی در جریان تنفس و به علت تبخیر است.

حال با توجه به مطالب فوق، ذکری از جایگزینی مایعات بدن در جریان فعالیت بدنی و پس از اتمام آن خواهیم کرد. اصولا اجزای اصلی مایعات جایگزین شونده را آب، کربوهیدرات و کلرید سدیم تشکیل می دهند. بیش از سه دهه است که در زمینه استفاده از آب خالص و یا آب مخلوط با قند یا نمک بحث می شود. علت رونق این مباحث، تمایل ورزشکاران برای عملکرد بهتر و نیز منافعی است که از تولید انواع مختلف نوشابه های ورزشی عاید کارخانه های سازنده می گردد. واقعا هیچ مایع جایگزین شونده و منحصر به فردی نیست که تامین کننده تمام نیازهای ورزشکاران در هر رشته و مسابقه ای باشد. بدین لحاظ، توصیه های تغذیه ای در این مورد باید در برگیرنده نوع مسابقه، وضعیت هیدراتاسیون قبلی ورزشکار، نیاز به کربوهیدرات اگزوژن (خارجی) و توجه به استرسوهای محیطی باشد. برای جلوگیری از ایجاد آسیب های ناشی از کم آبی بدن، کالج پزشکی ورزشی آمریکا سه توصیه دارد :
1) دوساعت پیش از شروع ورزش، حدود 500 میلی لیتر مایع مصرف شود.
2) در طی ورزش، حداکثر میزان مایع قابل تحمل (مثلا 600-400 میلی لیتر) در معده گنجانده شود.
3) مصرف مایعات باید متناسب با میزان از دست دادن آب بدن از طریق تعریق باشد.

اکثریت افراد، غلظت های کم نمک را بخوبی تحمل می کنند. به همین دلیل، اکثر نوشابه های ورزشی حاوی مقدار اندکی الکترولیت هستند، چون سبب افزایش مصرف مایع و خوش طعم تر شدن محلول های کم غلظت کربوهیدرات می شوند. تحقیقات نشان داده اند که اضافه کردن مکمل های الکترولیتی از جمله (نمک) در موردی که ورزشکاران و افراد فعال از لحاظ فیزیکی از یک رژیم غذایی درست استفاده می کنند، لازم نیست. اگرچه نوشیدن یک محلول رقیق الکترولیتی بدون افزودن خطر ایجاد عدم تعادل مایع الکترولیت بلامانع است. البته شواهد اخیر نشان داده اند که این وضعیت تنها در نوشیدن مقادیر بسیار زیاد مایع هیپوتونیک (مثلا یک لیتر) رخ می دهد. از جمله علل ایجاد این حالت، پایین بودن سطح سدیم پلاسما پیش از انجام ورزش، آزاد کردن مقادیر بالا و نامتناسب هورمون وازوپرسین و حجم بالای مایع در دستگاه گوارش ( که سبب حرکت سدیم به درون مجرای روده ای می شوند) است.