رژیم غذایی مناسب برای توازن هورمونی و اختلالات ناشی از آن

شهزاد محمدیان [ متخصص تغذیه ورزشی از استرالیا ]آدرس وب سایت : www.armitaclinic.ir
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم تلفن مطب : 22366770 - 021

دستگاه غدد درون ریز (آندوکرین)
سیستم غدد درون ریز، همانند دستگاه اعصاب یکی از سیستم های اصلی کنترل کننده بدن است. غدد درون ریز هورمون هایی تولید می کنند که رشد، نمو، قدرت دفاعی، تولید مثل، سوخت و ساز سلولی و توازن انرژی بدن را کنترل می نمایند. این هورمون ها در جریان خون رها شده و پس از حمل در سراسر بدن به سلول های هدف می رسند. رژیم غذایی می تواند در توازن هورمونی و اختلالات ناشی از آن تأثیر داشته باشد ولی به طور معمول سوالات زیادی در مورد چگونگی رژیم غذایی این قبیل بیماران وجود دارد، به عنوان مثال آیا فرد مبتلا به بیماری قند (دیابت) اصلا نباید مواد غذایی شیرین استفاده کند؟ و سوالاتی از این قبیل.

رژیم غذایی و توازن هورمونی
مؤثر بودن رژیم غذایی در درمان اختلال عملکرد غدد لوزالمعده و تیروئید، اهمیت رژیم های غذایی خاص در حفظ تعادل هورمونی در بدن را نشان می دهد، به عنوان مثال مواد گیاهی موجود در دانه سویا بر استروژن بدن انسان تأثیر می گذارند.

کمک به عملکرد هورمون ها
سلامت دستگاه غدد درون ریز را می توان با ورزش منظم، استراحت کافی و دوری از فشارهای روحی افزایش داد. رژیم غذایی باید دارای مقادیر کافی کلسیم برای ترشح انواع هورمون، ویتامین C برای ترشح هورمون غدد فوق کلیه، ید برای ساخت هورمون های تیروئید و همچنین روی و کروم برای تنظیم انسولین باشد.

مواد غذایی و غدد درون ریز
مواد غذایی مفید
- شیر : منبع مناسبی از کلسیم، ویتامین B و پروتئین است. کلسیم موجود در آن به راحتی جذب شده و به ترشح هورمون ها از غدد درون ریز کمک می کند.
- ماهی : به تولید برخی انواع پروستاگلندین ها کمک کرده و باعث کاهش التهاب می شود، به عنوان مثال برای افراد مبتلا به بیماری پوستی پسوریازیز و برخی بیماریهای روماتیسمی مانند آرتریت روماتوئید مفید است.
- انواع توت : حاوی ویتامین C و سایر موادی هستند که برای تولید هورمون های غدد فوق کلیه و تنظیم فعالیت غده هیپوفیز که خود فعال کننده غده تیروئید است مفید واقع می شوند.
-انواع جلبک دریائی : سرشار از ید هستند که برای تولید هورمون تیروئید ضروری می باشد. برای افرادی که در اثر کمبود ید، دچار کم کاری تیروئید شده اند مفید واقع می شود.
- جو : حاوی مواد کربوهیدراتی و روی است. مصرف این ماده غذایی سرشار از مواد کربوهیدراتی باعث کند شدن جذب قند در جریان خون شده و میزان انسولین مورد نیاز افراد مبتلا به بیماری دیابت را کاهش می دهد.
- حبوبات : حاوی کربوهیدرات و پروتئین هستند و به دلیل سرشار بودن از فیبر محلول، به تنظیم قند خون کمک می کنند، بنابراین برای افراد مبتلا به بیماری دیابت اعم از وابسته یا غیر وابسته به انسولین مفید هستند.
- ماهی سالمون : حاوی اسید آمینه تیروزین و اسیدهای چرب امگا 3 می باشد و به تولید هورمون های غده تیروئید کمک کرده و در بهبود سوخت وساز بدن مفید است.
- سیب : این میوه میزان انسولین مورد نیاز برای حفظ سطح قند خون بعد از مصرف غذا را کاهش می دهد و برای افرادی که قند خونشان در نوسان است مفید واقع می شود.
- نان سبوس دار : حاوی ویتامین E و فولات بوده و می تواند باعث افزایش پاسخ بدن به انسولین شود، لذا میزان انسولین مورد نیاز برای تنظیم قند خون را کاهش می دهد.

مواد غذایی نامناسب
قهوه و نوشابه های گاز دار : شواهدی وجود دارد که مصرف مقادیر زیاد کافئین موجود در نوشابه های حاوی کولا و قهوه، بار زیادی را به سیستم غدد درون ریز تحمیل می کند و این مسئله می تواند در دوره های بعدی زندگی باعث کم کاری غده تیروئید شود.
غذاهای قندی : آب نبات، شیرینی جات و غذاهای سرشار از مواد قندی میزان انسولین مورد نیاز برای حفظ میزان قند خون در حد طبیعی را افزایش می دهند. این مسئله ممکن است به غده لوزالمعده فشار آورد و می تواند باعث ذخیره شدن چربی اضافی در بدن شود. در افراد مبتلا به دیابت، مصرف مواد قندی به مقدار زیاد می تواند میزان قند خون را بالا نگه داشته و باعث آسیب چشم ها و رشته های عصبی شده و خطر بروز بیماریهای قلبی را افزایش دهد.
کلم و برخی حبوبات : در برخی موارد ممکن است پزشک به افراد مبتلا به کم کاری غده تیروئید توصیه کند مصرف کلم، نخود و دانه سویا را محدود نمایند زیرا همه حاوی موادی هستند که از فعالیت غده تیروئید جلوگیری می کنند.
سدیم (نمک) : مصرف مقادیر زیاد سدیم در رژیم غذایی، که به طور معمول به شکل نمک می باشد، می تواند باعث تولید بیش از حد ادرار شود چرا که بدن می خواهد مقدار اضافی سدیم را دفع کند. تولید بیش از حد ادرار به هورمون هایی که در حفظ تعادل آب و املاح بدن نقش دارند فشار وارد می کند. بنابراین مصرف نمک در پخت غذا، مصرف غذاهای حاوی مقادیر زیادی سدیم مانند خیارشور، انواع غذاهای کنسرو شده و غذاهای آماده باید کاهش داده شوند.