سیانوز ( کبودی ) در کودکان

دکتر فریدون آشنایی [ فوق تخصص بيماريهای قلب اطفال ]آدرس وب سایت : www.drashnaei.ir
آدرس مطب : شريعتي،بالاتر از سه راه ميرداماد ،بعد از مترو شريعتي ،جنب پمپ بنزين كوچه شواري اولين ساختمان پزشكان تلفن مطب : 22843289 - 021

کبودی ( سیانوز ) در شیرخواران و کودکان
کبودی ( سیانوز ) تغییر رنگ پوست به ابی یا بنفش می باشد.کبودی به راحتی در روی لب ها ،زبان و بستر ناخن ها دیده میشود . سیانوز ممکن است نشان دهنده کاهش اکسیژن در خون باشد . آن ممکن است ناشی از بیماری ریوی باشد ولی اغلب بعلت مخلوط شدن خون روشن و تیره ( خون پراکسیژن و کم اکسیژن ) ناشی از اختلال قلب و عروق بزرگ میباشد . سیانوز یا کبودی یافته بالینی است که از طریق معاینه مشخص میشود نه از طریق ازمایشگاه .ولی گاهی بدلیل نوع رنگ پوست افراد یا کیفیت نور اطاق تشخیص سیانوز ممکن است خیلی راحت نباشد. سیانوز طولانی مدت باعث چماقی شدن انگشتان می گردد.
انواع سیانوز :
سیانوز محیطی ( اکروسیانوز) عبارت از وجود سیانوز در اندامها مخصوصا در کف دست و پا ، انتهای انگشتان و اطراف لبها میباشد.معمولا در محیط سرد و بعداز حمام کردن دیده میشود . در شیرخوران اغلب یک یافته نرمال میباشد.

سیانوز مرکزی عبارت از وجود کبودی در قسمت های مرکزی بدن از جمله لب ،دهان،سر میباشد که ممکن است همراه با سیانوز انتهای بدن باشد . سیانوز مرکزی هیچوقت یافته نرمال نیست و همیشه همراه با کاهش اکسیژن خون به علت بیماریهای قلبی ، ریوی و یا خونی میباشد.
علت سیانوز :
علت سیانوز بخاطر تغییر رنگ خون میباشد . خون نرمال بعلت داشتن مقدار اکسیژن کافی قرمز رنگ است درحالیکه در صورت کاهش مقدار اکسیژن خون به رنگ ابی یا بنفش تغییر رنگ پیدا میکند . در افراد نرمال بدلیل وجود خون قرمز ( پراکسیژن ) در مویرگ ها پوست بصورت قرمز صورتی دیده میشود.

در حالیکه کاهش اکسیژن خون باعث رنگ ابی پوست می گردد . یکی از اجزا مهم خون هموگلوبین میباشد که به اکسیژن چسبیده و باعث انتقال اکسیژن در بدن میگردد در صورتیکه مقدار هموگلوبین بدون اکسیژن بیش از 5 گرم در دیسی لیتر خون باشد باعث ظهور سیانوز می گردد.بنابراین افرادیکه کم خونی دارند براحتی سیانوز را نشان نمی دهند در حالیکه بیمارانی که خون غلیظ دارند براحتی سیانوز را نشان می دهند .
یکی از علل شایع سیانوزبیماریهای مادرزادی قلبی میباشد.تمام بیماریهای مادرزادی قلب باعث سیانوز نمی شوند و تعدادی از این بیماریها از جمله تترالوژی فالوت،جابجای عروق بزرگ ، عدم تشکیل دریچه سه لتی و دریچه ریوی،قلب تک بطنی و تعدادی دیگر باعث کبودی میشوند . بنابراین کبود نبودن یک بیمار نشان دهنده عدم ابتلا به بیماری مادرزادی قلبی نیست ، به عبارت دیگر تعداد زیادی از بیماریها از جمله سوراخ بین دهلیزی و بین بطنی و تنگی های دریچه ای و تعداد دیگر دچار سیانوز نمی شوند .اغلب بیماریهای مادرزادی سیانوز دهنده در دوران جنینی مشکلی ندارند و بلافاصله بعداز تولد یا چند ماه بعد کبودی را نشان میدهند .
یکی دیگر از علل سیانوز بیماریهای ریوی میباشد .از قبیل زجر تنفسی نوزاد ،ورود مواد مختلف به داخل ریه، عفونت ریوی ،عدم تشکیل ریه ها و بیماریهای مغزی که در کنترل مرکز تنفس نقش دارند . برخلاف بیماریهای مادرزادی قلب اغلب بیماریهای ریوی همراه با تنگی نفس بوده و ماهیت گذرا دارند ، در صورتی که در بیماریهای قلبی سیانوز معمولا دایمی بوده واز طریق جراحی قابل درمان می باشند.یکی دیگر از علت های نادر سیانوز بیماریهای خونی از جمله متهموگلوبینمیا می باشد که در ان هموگلوبین قادر به چسبیدن به اکسیژن نمی باشد.

درمان :
سیانوز نشانه یک بیماری زمینه ای است ولی خودش بیماری نیست.بنابرین درمان باید در جهت رفع علت زمینه ای باشد . در مورد سیانوز محیطی که نگران کننده نمی باشد در صورت لزوم گرم کردن تدریجی شیرخوار باعث برطرف شدن ان می شود .

چون سیانوز به علت کاهش اکسیژن خون است در بیمارستان معمولا اکسیژن داده میشود.در این بیماران بدلیل کاهش اکسیژن بصورت جبرانی هموگلوبین بیشتر ساخته می شود لذا جهت تامین مواد لازم جهت خون سازی به این شیرخوران زودتر و به مدت طولانی اهن داده میشود .
با توجه به اینکه خون این بیماران غلیظ میباشد بایستی از کاهش اب بدن اینها از طریق پیشگیری از تعریق زیاد واسهال جلوگیری کنیم و به این بیماران مایعات فراوان بدهیم ودر حد امکان از مصرف داروهای ادرار آور ( دیورتیک ) خوداری کنیم.
تغذیه مناسب با شیر و رژیم پر کالری برای رشد و نمو بیماران مبتلا به بیماریهای مادرزادی قلب بسیار مهم می باشد .واکسیناسیون کودکان مبتلا به سیانوز مطابق برنامه کشوری و به موقع بایستی انجام گردد.باتوجه به اینکه سیانوز ( کاهش اکسیژن خون ) دارای عوارض زیاد بوده و در رشد و تکامل کودکان عوارض سوء دارد لذا با در نظر گرفتن بیماری زمینه ای در اولین فرصت ممکن اقدام درمانی مناسب که معمولا در بیماریهای قلبی جراحی است ، انجام گردد.