همه چیز در مورد کنترل عفونت بیمارستانی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

عفونت بیمارستانی سلامت انسانها را در اقصا نقاط سیارۀ زمین، به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته، به خطر انداخته، عدم کنترل مناسب عفونت بیمارستانی ضایعات جبران ناپذیری را به بارآورده است و قطعاً یکی از مهمترین معضلات مراکز بهداشتی و درمانی جهان امروز ما را تشکیل می دهد. عفونت بیمارستانی طول مدت بستری بیمار را گاهی از 1 تا 30 روز افزایش می دهد و سبب معطلی دیگر بیماران و تحمیل هزینه های اضافی به بیمار و بیمارستان می گردد. وقوع عفونتهای بیمارستانی از 5 تا 15 درصد، گاهی 25 درصد و در بعضی منابع بیش از این هم گزارش شده، احتمالاً بیمارستانهای کشورمان دارای آمار بالاتری هستند.

برخورداری از اطلاعات علمی پیرامون پدیده های عفونی، تغییرات وتحولات بیولوژیک زیست محیطی و روند حیات موجودات ذره بینی، تبدیل میکروارگانیسمهای غیر بیماری زا به بیماری زا، مقاوم شدن عوامل پاتوژن به آنتی بیوتیکها به ویژه در مواردی که بی رویه مصرف شود و دیگر آگاهی های لازم در زمینۀ کنترل عفونت بیمارستانی، مورد نیاز جامعۀ پزشکی و به طور عمده کادر بهداشتی و درمانی بیمارستانها است، در این مقاله و ادامه آن در شماره های آینده سعی شده به برخی نکات مهم و کلیدی کنترل عفونت بیمارستانی اشاره گردد.

اپیدمیولوژی عفونتهای بیمارستانی :

عفونت بیمارستانی (nosocomial infection) از عواقب بستری شدن در مراکز بیمارستانی است که در کنترل عفونت بیمارستانی دچار مشکل هستند.شایع ترین انواع عفونت های بیمارستانی، چه در بیمارستان های معمولی و چه در بیمارستان هایی که مراکز نگهداری طولانی مدت بیماران هستند، عفونت های دستگاه ادراری است. این عفونت ها 40 درصدِ عفونت های بیمارستانی را تشکیل می دهند و ممکن است به سبب سوندگذاری در مثانه، سیستوسکپی و سایر اقدامات اورولوژیک پدید آیند و از مهمترین علل سپتی سمی و مرگ ناشی از عفونت های بیمارستانی محسوب می شود.

پس از عفونت های سیستم ادراری، دومین عفونت شایع بیمارستانی، پنومونی است که به سبب دارا بودن بیشترین مرگ ومیر ناشی از عفونت های بیمارستانی و نیز بیشترین هزنیۀ نگهداری نسبت به سایرین، از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. در بخشهای ICU شایعترین عفونت پنومونی است که به طور عمده به سبب استفادۀ وسیع از لوله گذاری در تراشه و تنفس مکانیکی به وجود می آید و متأسفانه پیشگیری از آن کار مشکلی است.
عفونت محل اعمال جراحی فیزیکی از عفونت های بیمارستانی است که علیرغم پیشرفت تکنیکهای جراحی، درک بهتر پاتوژنز عفونت زخمها و مصرف گستردۀ آنتی بیوتیکها به عنوان پیروفیلاکسی، هنوز هم از عوامل عمدۀ مرگ و میر و ابتلای بیماران جراحی شده محسوب می شود.

تعریف عفونتهای بیمارستانی:

هرگاه بیماری پس از 48 تا 72 ساعت از بستری شدن در بیمارستان و یا پس از مرخص شدن از بیمارستان، گرفتار عفونت جدید شد عفونت بیمارستانی نامیده می شود. عفونت بیمارستانی طولانی شدن مدت بستری و زمان بهبودی، افزایش هزینه های درمانی، ناتوانی و مرگ بیمار را به دنبال خواهد داشت.

منابع عفونت های بیمارستانی:

از آنجایی که معمولاً بیمارستانهای دارای مکان هایی گرم و مرطوب هستند، فضای مناسبی برای رشد میکروارگانیسم ها فراهم آورده و به عنوان منبع اصلی عفونت تلقی می گردند. این منبع بیشترین تغییرات ژنومی میکروبها و در بعضی موارد مقاوم شدن باکتریها را به دنبال خواهد داشت.در همین راستا بیماران عفونی، دستهای آلودۀ کارکنان وکادر فنی، ملاقات کنندگان بیماران، گرد و غبار آلوده، آب و غذای آلودۀ، حیوانات و فرآوده های آلوده آنان، بند پایان و جوندگان، مگس و حشرات، اشیا و لوازم و تجهیزات پزشکی غیر استریل از منابع عمدۀ عفوت های بیمارستانی هستند.

شایع ترین عوامل بیماری زا:

از میان عوامل بیماری زا باکتری ها در رأس قرار دارند، میکروب E.Coil، آنتروکوک، استافیلوکوک اورئوس، استرپتوکوک فکالیس، انواع کاندیداها و پس از آن عفوت های ویروسی، به ویژه HCV ،HBV وHIV از عوامل مهم عفونت بیمارستانی شمرده می شوند.

روش سرایت:

میکروارگانیسم ها می توانند از بیماری به بیماری دیگر، توسط کارکنان بیمارستان، لوازم و تجهیزات آلودۀ بیمارستانی یا توسط حشرات، بندپایان و هوایی آلوده، از طریق پوست، مجرای تنفسی، دستگاه گوارشی و زخم های جراحی به بیمار انتقال یابد.

اصول پیشگیری از عفونت های بیمارستانی:

پیشگیری از عفونت های بیمارستانی با شناخت منابع آلوده و راههای انتقال، نحوۀ مقابله با میکروارگانیسمهای پاتوژن و کسب آموزشهای لازم در ارتباط با کنترل عفونت امکان پذیر است.بدیهی است آشنایی با اپیدمیولوژی عفونتهای بیمارستانی و شناخت صحیح میکروارگانیسمها، با توجه به پیدایش میکروبهای بیماری زای جدید، آگاهی کادر علمی، درمانی و تمامی پرسنل مراکز بهداشتی و درمانی از چگونگی پیشیگیری و مقابله با عفونت های بیمارستانی، ایمان به لزوم مبارزه با عفونتهای بیمارستانی، توسعه آموزش های لازم در تمامی حوزه های بهداشتی و درمانی، تشکیل کمیته های کنترل عفونت در مراکز درمانی و سایر اقدامات عملی منجر به کنترل و کاهش عفونت های بیمارستانی خواهد شد.

کمیتۀ کنترل عفونت:

وظیفۀ اصلی کمیتۀ کنترل عفونت برنامه ریزی، سیاستگذاری و نظارت بر اجرای صحیح سیاستهای کنترل عفونت و همچنین ارائۀ آموزش های لازم به تمامی گروههایی است که به نحوی در بیمارستان خدمت می کنند.

اهداف کمیتۀ کنترل عفونت:
کاهش روزهای بستری بیمار
کاهش هزینۀ درمان
کاهش عفونتهای بیمارستانی
جداسازی بیماران عفونی و غیرعفونی
جلوگیری از ابتلای بیماران، کارکنان و عیادت کنندگان

شست و شوی دستها:

شست و شوی صحیح دست، عوامل بیماری زای بالقوه ای را که می توانند توسط دستان آلودۀ کارکنان عوامل بهداشتی درمانی شوند، کاهش می دهد. به هر حال، نتایج نشان می دهد که به طور شگفت آوری شست و شوی دستها منجر به کاهش مستقیم میزان عفونت بیمارستانی می شود. بدین ترتیب شست و شوی دست به طور گسترده ای به عنوان جوهر اصلی پیشگیری محسوب می شود.

اخیراً نکات و فراوده های شست و شوی دست به طور مفصل در کتاب راهنمای APIC مورد بررسی قرار گرفته است. به طور کلی دستها باید قبل و بعد از تماس با بیمار، پس از تماس با مایعات و مواد بدن، لایه های مخاطی پوست بدن و اشیایی که احتمالاً عفونی شده اند، پیش از انجام عمل های گسترده، و پس از درآوردن دستکش ها شسته شوند. بسیاری از متخصصان مراقبتهای بهداشتی اهمیت شست و شوی دست را پس از خارج کردن دستکش ها نادیده می گیرند. نشان داده شده است که دستکش ها دارای حفره های ریزی بوده که ممکن است منجر به عفونت دستها شود، همچنین دستها ممکن است در فرآیند خارج کردن دستکش ها آلوده شوند.

نتیجه:

توجه علمی به پدیده های عفونی و تغییرات بیولوژیک میکروارگانیسم ها و بیماریهای عفونی به ویژه عفونت های بیمارستانی، شناخت منبع عفونت، مسیر انتقال و قطع چرخۀ زندگی میکروارگانیسم ها، آموزش رعایت بهداشت و راههای مبارزه و کنترل عفونت بیمارستانی به کلیۀ عوامل بهداشتی و درمانی شامل پزشکان، پرستاران، دانشجویان، نیروهای خدماتی و حتی کادر اداری، تشکیل کمیته های کنترل عفونت بیمارستانی در تمامی بیمارستانهای کشور به منظور پیشگیری، اقدام عملی و پیاده نمودن دستور العمل های پیش بینی شده در این راستا سبب کاهش مرگ و میر، کم شدن زمان درمان و تقلیل هزینۀ درمان خواهد شد.