سرطان رحم - قسمت اول

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

رحم :
رحم بخشی از دستگاه تناسلی خانمهاست که اندامی توخالی و گلابی شکل است و جنین در آن رشد میکند. رحم در حفره لگن بین مثانه و ركتوم قرار دارد.بخش باریک و پايینی رحم دهانه رحم (سرويكسي) نام دارد و بخش میانی و پهن رحم تنه (Corpus) است. برآمدگی بالای رحم هم فوندوس Fundus نام دارد. لوله های فالوپ Fallopian Tubes در ادامۀ هر دو سمت بالای رحم به سمت تخمدانها منتهی میشوند.

دیوارة رحم بافتي دولایه دارد. لایة درونی یا پوشاننده را آندومتر میگویند. لایة بیرونی بافت ماهیچه است که میومتر (بافت عضلانی رحم) نام دارد.در خانمهایی که در سن بچه دار شدن هستند، پوشش داخلی رحم رشد میكند و هر ماه به ضخامت آن اضافه میشود تا برای بارداری آماده شود. اگر خانمی باردار نشود، لايه پوشاننده درونی ضخیم و پرخون ريزش میكند و از طریق واژن بیرون میریزد و از بدن خارج میشود. به این خونریزی (ماهيانه) قاعدگی میگويند.

فهم سرطان :
سرطان دستهاي از بیماریهای مرتبط است. همة سرطانها در سلولها - یعنی واحدهای پایة زندگی در بدن - شروع میشوند. سلولها بافتها را و بافتها هم اندامهای بدن را میسازند.معمولاً، سلولها رشد میكنند و تقسیم میشوند تا سلولهای جدیدی را که بدن به آنها نیاز دارد تشکیل دهند. وقتی سلولها پیر میشوند و میمیرند، سلولهای جدید جای آنها را میگیرند.گاهی این روند منظم بهم میریزد. سلولهای جدید وقتی بدن به آنها نیاز ندارد تشکیل میشوند و سلولهای پیر زمانی که باید بمیرند نمیمیرند. این سلولهای اضافه بافتي ناهمگون را که غده یا تومور نام دارد تشکیل میدهند.
تومورها خوش خیم یا بدخیم اند :
تومورهای خوش خیم سرطان نیستند و معمولاً پزشکان میتوانند آنها را بیرون بیاورند. سلولهای تومورهای خوش خیم در قسمتهای دیگر بدن گسترش پیدا نمیکنند. در بسیاری از موارد، تومورهای خوش خیم پس از آنکه بیرون آورده شوند دوباره عود نمیکنند. از همه مهمتر اینکه تومورهای خوش خیم معمولاً مرگبار نیستند.

اختلالات خوش خیم رحم :
فیبروید Fibroid تومور شایع رحم است که در ماهیچۀ رحم رشد میکند. بیشتر در دهۀ 40 سالگی خانمها شروع میشود. احتمال دارد خانمها در یک زمان چندین فیبروید داشته باشند. فیبرویدها تبدیل به سرطان نمیشوند. وقتی خانمی یائسه میشود فیبرویدها کوچکتر و گاهی ناپدید میشوند.
معمولاً، فیبرویدها هیچ نشانه ای ندارند و هیچ درمانی هم لازم ندارند. ولی بسته به اندازه و محلشان موجب خونریزی، ترشح واژنی و تکرر ادرار میشوند. خانمهایی که این نشانه ها را در خود میبینند باید به پزشک مراجعه کنند. اگر فیبروید موجب خونریزی زياد شود یا به اندامهای مجاور فشار آورد و موجب درد شود، پزشک پیشنهاد جراحی یا نوع دیگری از درمان را میدهد.

آندومتریوز حالت خوش خیم دیگری است که بر رحم تأثیر میگذارد. بیشتر در دهۀ 30 و 40 سالگی خانمها شایع است و به خصوص در خانمهایی که تا به حال باردار نشده اند اتفاق میافتد. این حالت با رشد بافت آندومتر در خارج از رحم و در اندامهای اطراف ایجاد میشود. این حالت موجب بروز درد در دوره های قاعدگی، خونریزی غیرعادی واژن و گاهی ناتوانی در باروری (باردار شدن) میشود ولی به سرطان نمی انجامد. خانمهایی را که آندومتریوز دارند میتوان با هورمون یا جراحی درمان كرد.

هایپرپلازی آندومتر Endometrial Hyperplasia به افزایش تعداد سلولهای جدارۀ رحم میگويند. این عارضه سرطان نیست ولی گاهی تبدیل به سرطان میشود. دوره های قاعدگی شدید، خونریزی مابین پریودها و خونریزی بعد از قاعدگی نشانه های شایع هایپرپلازی هستند و بیشتر بعد از چهل سالگی رایج است. برای پیشگیری هایپرپلازی از تبدیل شدن به سرطان، پزشک خارج سازي رحم یا درمان با هورمون (پروژسترون Progesterone ) و آزمایشهاي پیگیری منظم را پیشنهاد میدهد.

تومورهای بدخیم سرطان هستند. آنها اساساً وخيم هستند و تهدیدی برای زندگی محسوب میشوند. سلولهای سرطانی تهاجمی اند و اندامها و بافتهای مجاور را نابود میكنند. سلولهای سرطانی همچنین احتمال دارد از تومور بدخیم خارج و وارد جریان خون یا عروق لنفاوی شوند. به این طریق سلولهای سرطانی از تومور اصلی (اولیه) پراكنده میشوند و تومورهای دیگری را در ساير اندامها تشکیل میدهند. گسترش سرطان را متاستاز میگويند.

وقتی سرطان رحم در خارج از رحم گسترش مییابد (متاستاز)، سلولهای سرطانی اغلب در عروق لنفاوی، یا رگهای خونی یافت میشوند. اگر سرطان به غدد لنفاوی برسد، سلولهای سرطانی از غدد لنفاوی به اندامهای دیگر مانند ریه ها، کبد و استخوانها پراكنده میشوند.
وقتی سرطان از محل اصلی خود به قسمتهای دیگر بدن میرسد، تومور جدید از همان سلولهای غیرعادی تشکیل میشود و همنام تومور اولیه است. مثلاً، اگر سرطان رحم به ریه ها برسد، سلولهای سرطانی در ریه ها در واقع همان سلولهای سرطانی رحم هستند. نام عارضه هم، متاستاز سرطان رحم است نه سرطان ریه و درمان آن هم مثل درمان سرطان رحم است نه مانند سرطان ریه. پزشکان گاهی تومور جدید را بیماری «دوردست» میگويند.

شایعترین نوع سرطان رحم در دیواره داخلی رحم (آندومتر) شروع میشود که به آن سرطان آندومتر يا سرطان رحم میگويند. در این مطلب، از واژه های سرطان رحمی یا سرطان رحم در مورد سرطانی استفاده میشود که از غشاء داخلی رحم شروع میشود.نوع دیگر سرطان، سارکوم رحم، در میومتر (Myometrium) گسترش مییابد. سرطانی هم که از دهانه رحم شروع میشود نوع دیگری از سرطان است. در این مقاله به سارکوم رحم یا سرطان دهانه رحم اشارهای نشده است.

سرطان رحم: چه کسی در معرض خطر است ؟
مطالعات اين عوامل خطرزا را نشان میدهند:
سن: ابتلا به سرطان رحم بیشتر در خانمهای بالای 50 سال رخ میدهد.
هایپرپلازی آندومتر: اگر خانمی هایپرپلازی آندومتر داشته باشد میزان خطر ابتلا به سرطان رحم در او بیشتر است.
هورموندرمانی جایگزین (HRT (Hormone Replacement Therapy : برای مهار نشانه های یائسگی، پیشگیری از پوکی استخوان (نازک شدن استخوانها) و همچنین برای کاهش احتمال حملات قلبی یا سکتۀ مغزی به کار میرود.

خانمهایی که از استروژن Estrogen بدون پروژسترون استفاده میکنند در معرض خطر ابتلا به سرطان رحم هستند. استفادة طولانی مدت و میزان مصرف زیاد استروژن خطر را افزایش میدهد. خانمهایی که از ترکیب استروژن و پروژسترون استفاده میکنند در معرض خطر کمتری نسبت به خانمهایی هستند که استروژن تنها استفاده میکنند. پروژسترون از رحم محافظت میکند.خانمها باید درمورد مزایا و خطرات HRT با پزشک مشورت کنند. همچنین معاینات دورهای منظم در حین انجام HRT احتمال پیدا کردن سرطان رحم را در مراحل مقدماتی، اگر پیشرفت نکرده باشد، افزایش میدهد.

چاقی و عوامل مشابه: بدن بعضی از این استروژنها را در بافتهای چربی میسازد. به همین دلیل است که زنان چاق نسبت به زنان لاغر مقدار استروژن بیشتری در بدنشان دارند. به دلیل وجود مقدار زیاد استروژن در زنان چاق، آنها در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان رحم هستند. خطر این بیماری در زنانی که دیابتی هستند و فشار خون بالایی دارند بالاتر است (مشکلاتی که بیشتر زنان فربه به آنها دچارند).

تاموکسیفن Tamoxifen: خطر ابتلا به سرطان رحم در زنانی که داروی تاموکسیفن را جهت پیشگیری یا درمان سرطان پستان مصرف میکنند افزایش مییابد. به نظر میرسد كه اين دارو بر رحم همان تأثيري را میگذارد كه استروژن. پزشکان زنانی را که تاموکسیفن مصرف میکنند برای کشف نشانه های سرطان رحم بازبینی میکنند.

البته مزایای تاموکسیفن برای درمان سرطان پستان مهمتر از خطر امکان بروز سرطانهای دیگر است، گرچه هر زنی با دیگری متفاوت است. هر خانمی که به فکر استفاده از داروی تاموکسیفن است باید با پزشک درمورد پيشينة پزشکی خود و خانواده و بستگانش مشورت کند.

سرطان کولورکتال: زنانی که سرطان کولورکتال وراثتی داشته اند بیش از زنان دیگر در معرض خطر ابتلا به سرطان رحم هستند.
خطرزايي عوامل ديگر به مدتی که بدن در معرض استروژن است بستگی دارد. زنانی که بچه دار نشده اند، قاعدگي در سن خيلي پایين شروع شده یا خیلی دیر یائسه شده اند برای مدت طولانی تری در معرض استرژون و در نتیجه خطر بالای ابتلا به سرطان هستند.

زنانی که عوامل خطرزای شناخته شده را دارند و کسانی که نگران سرطان رحم هستند باید در مورد نشانه های این بیماری و چگونگي معاینات دورهای منظم با پزشک مشورت کنند. پیشنهادهاي پزشک بر مبنای سن زن، پيشينة پزشکی و عوامل دیگر صورت میگیرد.

علائم :
سرطان رحم معمولاً پس از یائسگی رخ میدهد ولی امکان دارد در حول و حوش شروع یائسگی نيز اتفاق بیفتد. خونریزی غیرعادی از واژن رایج ترین نشانۀ سرطان رحم است. خونریزی به صورت آبکی، و یا ترشح خونابه مانندي است که به تدریج حاوی خون بیشتری میشود. خانمها نباید خيال کنند که خونریزی غیرعادی قسمتی از یائسگی است.

اگر خانمی هر کدام از اين نشانه ها را داشت باید با پزشک صحبت کند:
خونریزی یا ترشحات غیرعادی از واژن ادرار کردن دردناک و سخت درد در هنگام آمیزش درد در ناحیة لگن

تشخیص :
اگر خانمی سرطان دارد، پزشک نشانه های کلی سلامتی او را بازبینی میکند و در صورت نياز برای او آزمایش خون و ادرار مینويسد. پزشک همچنین یک یا دو آزمایشی را که در ادامه آمده است انجام میدهد.

معاینۀ لگن: معاینۀ لگن برای بررسی واژن، رحم، مثانه و ركتوم انجام میشود. پزشک این اندامها را به دنبال هرگونه تغییری در شکل و اندازه شان لمس میکند. برای دیدن قسمت بالای دهانۀ رحم و واژن وسیلهای به نام اسپکلوم Speculum را وارد واژن میکنند.

آزمایش پاپ اسمير: پزشک سلولهایی را از دهانة رحم و بالای واژن برمیدارد و در آزمایشگاه پزشکی سلولهای غیرعادی را بازبینی میکنند. گرچه آزمایش پاپ اسمير میتواند سرطان را در دهانه رحم پیدا کند، اما سلولهای درون رحم در آزمایش پاپ مشاهده نمیشوند. به همین دلیل است که پزشک نمونه های سلولی را از داخل رحم انتخاب میکند. به این روش نمونه برداری میگویند.

سونوگرافي از طریق واژن: پزشک وسیله ای را داخل واژن فرو میکند. این وسیله امواج صوتی با فرکانس بالا را در رحم به وجود می آورد. انعکاس این امواج تصویری را تولید میکند. اگر غشاء داخلی خیلی ضخیم باشد پزشک نمونه برداری انجام میدهد.

نمونه برداری: پزشک نمونه ای از بافت را از پوشش رحم در می آورد. این عمل معمولاً در مطب پزشک انجام میشود. بعضي از خانمها نیاز به دیلاتاسیون و کورتاژ (D&C (Dialation and Curettage دارند. D&C معمولاً به صورت جراحی با بیهوشی در یک روز در بیمارستان انجام میشود. پس از آن، آسیب شناس بافت را برای بازبینی سلولهای سرطانی، هایپرپلازی و موارد دیگر بررسی میکند. بعضی از خانمها برای مدت کوتاهی پس از نمونه برداری کرامپ (گرفتگی، باز کردن دهانه رحم و تخلیه بافت رحم) و خونریزی واژنی دارند.