حركات روده بعد از مرحله حاد آسیب نخاع

دکتر غلامرضا رئیسی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drraissi.ir
آدرس مطب : تلفن مطب : -

حركات روده براي آنكه روده بزرگ در زمان مناسب مدفوع را دفع كند، بايد آنرا تمرين داد. هر فرد بايد برنامة خاص خود را داشته باشد. نكاتي كه در اين زمينه بايد در نظر گرفت شامل زمان بندي مناسب، موقعيت مناسب، خصوصي بودن اين مسائل ،مقدار مصرف مايعات، ميزان فعاليت، وسايل كمكي در دسترس و داروهاي لازم است.در برخي افراد با رژيم غذايي مناسب و مصرف زياد مايعات تحريك راست روده با انگشت به تنهائی براي تنظيم فعاليت روده بزرگ كافي است . برخي از افراد آسيب نخاعي يك روز درميان روده بزرگ را تخليه ميكنند و مشكل خاصي ندارند. اگرچه برخي افراد از مواد مسهل استفاده ميكنند، اما همه افراد نياز به اين داروها ندارند. فرد بايد با كمك تيم توانبخشي بهترين و مناسبترين روش را انتخاب نمايد.

ارزيابي روده بزرگ پس از آسيب نخاعي چگونه انجام ميشود ؟در آغاز دوره توانبخشي ارزيابي دقيقي از توانايي هاي بالقوه و بالفعل فرد انجام ميگيرد. يكي از اين ارزيابي ها مشخص كردن نوع عملكرد رودة بزرگ ميباشد. بهتر است تا يكهفته پس از ترخيص از بيمارستان در زمان ايجاد مشكل دفع مدفوع و قبل از كنترل سالانه فعاليت دفعي روده بزرگ ثبت شود.

برنامه كنترل روده بزرگ
اهداف برنامه كنترل روده
1) پيشگيري ازبياختياري مدفوعي
2) تخليه مؤثر وكافي روده
3) پيشگيري از عوارض عملكرد غير طبيعي روده
بعد از آسيب نخاع كنترل روده بزرگ دچار مشكل ميشود برنامه كنترل رودة بزرگ روشي براي كسب مجدد كنترل دفع مدفوع است. در اين برنامه سعي بر اين است كه بتوان روده بزرگ را بطور كامل در زمان مشخص تخليه كرد بطوريكه برنامه قابل اعتمادي را براي دفع مدفوع برقرار نمود.برنامه هاي مؤثر تخليه روده ممكن است از ربع ساعت تا يكساعت در هر بار طول بکشد. زمان معمول براي اينكار 45 دقيقه است و مي توانند بطور روزانه, يك روز درميان يا دو روز درميان انجام شوند.

اگر در فرد آسيب نخاعي عمل دفع درعرض سه روز انجام نشود، فرد درمعرض خطر سفت شدن مدفوع و ديس رفلكسي خودمختار است. ديس رفلكسی خودمختار باعث افزايش فشار خون شده و مي تواند بسيار خطرناك باشد.تنظيم برنامه روده بزرگ بستگي به نوع اشكال روده بزرگ دارد. روده بزرگ رفلكسي در اثر آسيب درناحيه پشتي نخاع ويا گردن ايجاد ميشود و دراين حالت فرد احساس اجابت مزاج ندارد اما رفلكسهاي بجا مانده هنوز وجود داشته و توسط تنقيه يا شيافي كه باعث تحريك رفلكس ميگردد امكان تخليه روده وجود دارد.روده بزرگ بدون رفلكس يا روده بزرگ شل معمولاً دراثر آسيب نواحي كمري و زير آن رخ مي دهد و باعث ميشود عضله مقعد بخوبي بسته نشود. بنابراين مدفوع از مقعد ترشح كرده ولازم است مدفوع با انگشت خارج شود.

آيا فرد مي تواند در دفع مدفوع مستقل باشد ؟
استقلال در دفع مدفوع بستگي به چند عامل دارد كه شامل سطح آسيب نخاع، كامل بودن يا ناقص بودن آن, وضعيت عمومي سلامت, توانايي ها و اراده فردي شخص دارد. براي آنكه فرد بطور كامل مسقل باشد بايد بازو, دستها وانگشتان قدرت كافي براي پوشيدن لباس، رفتن به توالت، تحريك راست روده با انگشت و قراردادن دارو در راست روده راداشته باشد. اكثر افرادي كه آسيب آنها در سطح سينهاي يا كمري وپايينتر است اين تواناييها را دارند اما برخي افراد كه آسيب آنها درحد گردني است ممكن است قدرت كافي در دست ويا تعادل كافي براي نشستن را نداشته باشند. براي اين افراد وسايلي مانند تحريك كننده و يا وسايلی جهت قرار دادن شياف ساخته شده است. اما برخي ازاين افراد باتوجه به زمان زياد وانرژي فراواني كه انجام اين كارها لازم دارد ترجيح ميدهند كه عمل دفع را با كمك فرد ديگري انجام دهند. ولي در هر حال هر فرد بايد مراقبت وضعيت خودش باشد. به اين معني كه مراقبت خوردن غذا و نوشيدن مايعات, ميزان فعاليت، داروها وچگونگي دفع مدفوع باشد. همچنين بايد به نحوي اين اعمال فراگرفته شوند كه فرد آسيب نخاعي قادر به آموزش آنها به افراد مراقبت كننده از خود باشد.

اهميت زمانبندي
پس از ترخيص از بيمارستان تنظيم زمان دفع مدفوع اهميت زيادي دارد زيرا علاوه براينكه فرد مي تواند پيش بيني هاي لازم را جهت زمان مناسب دفع انجام دهد و زمان آنرا با زمان فعاليت وكا رروزانه تنظيم نمايد اين كار باعث ميشود روده بزرگ به زمان خاصي عادت نمايد و اعتماد به نفس شخص افزايش مييابد.

حركات روده
بايد ابتدا زمان مناسب راانتخاب نمود. بهتر است دفع مدفوع روزانه يا يك روز درميان انجام شود. هر برنامهاي كه انتخاب ميگردد بايد منظم باشد.درصورتي كه فاصله دفع بيشتر از سه روز باشد آب موجود در مدفوع جذب شده وباعث يبوست وسفت شدن مدفوع ميگردد. بايد توجه داشت كه تغيير درزمان اجابت مزاج مثلاً تغيير صبح به عصر يا برعكس نياز به دوتا چهار هفته وقت دارد تا روده بزرگ به زمان جديد عادت نمايد ودرطي اين مدت نبايد به اين عادت جديد اعتماد زيادي كرد. بدن هر فردي درطول زمان تغيير ميكند و در طي سالها ممكن است عادات بدني فرد آسيب نخاعي نيز تغييرکند و نياز به تغيير برنامه قبلي داشته باشد.
نقش فعاليت روزانه

فرد آسيب نخاعي بايد تاحد امكان فعاليت خود را حفظ نمايد. حتي در زماني كه بمدت طولاني در تخت خوابيده, بايد فعاليت بدني راحفظ نمايد زيرا اين كار باعث افزايش انقباض عضلات شكم گرديده وهمچنين منجر به تحريك حركات روده ميشود.درصورت امكان، ورزش دادن به عضلات شكم به حركات روده كمك ميكند. تنفس عميق به انقباضات عضلات كمك ميكند ويا ميتوان دستها رادر دو طرف بدن گذاشته وخود را به سمت بالا بلند نمود.

چگونه مي توان از رفلكس معده اي روده اي استفاده نمود ؟
رفلكس معدهاي و رودهاي يک رفلكس طبيعي است وبه اين صورت است كه پس از خوردن غذا يا نوشيدن مايعات گرم, عضلات جدار روده فعال شده و مواد دفعي رابه سمت خارج به حركت درميآوردند. ميتوان ازاين رفلكس براي كمك به دفع استفاده نمود. به اين ترتيب كه خوردن غذا يا نوشيدن مايعات گرم به فاصله كمي قبل از عمل دفع به اين كار كمك می نمايد.

اهميت نحوه تغذيه
تغذيه نقش مهمي دركنترل دفع مدفوع دارد زيرا تعداد دفعات اجابت مزاج وقوام مدفوع هر دو بستگي به نوع ومقدار غذاي خورده شده دارد.قوام مدفوع (ميزان نرمي يا سفتي مدفوع) يكي از عوامل اصلي درجلوگيري از بياختياري مدفوع است.بخش مهمي از رژيم غذايي روزانه، مقدر فيبر خورده شده است.غذاهاي حاوي مقادير زياد فيبر غذائي ميتوانند مايعات رادرخود نگهداشته وباعث شود مدفوع نرم باقي مانده وراحتتر دفع شود.بايد غذا به دفعات خورده شود از پرخوري دريك وعده پرهيز شود. درصورت تعادل و ميانه روي نياز به داروكاهش يافته و كنترل مدفوع راحتتر ميشود.