پانکراتیت حاد

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

پانکراتیت حاد
عبارت است از التهاب حاد پانکراس بدون فیبروز(وجود فیبروز نشانه پانکراتیت مزمن است).علل بروز پانکراتیت زیاد هستند و اینجا بطور کلی به آنها اشاره می شود.

- سنگ صفرا و بیماریهای صفراوی دیگر (مثل تنگی ها و آنومالی های مادزادی) بعنوان عامل پانکراتیت شناخته شده و ارتباط آنها روشن است. هرچند نحوه اثر و مکانیسم ایجاد پانکراتیت در آنها قطعی نیست ولی در مورد سنگ، انسداد انتهای مجرای صفراوی مشترک و مجرای پانکراس (کانال مشترک) و رفلاکس صفرا به مجرای پانکراس و ایجاد التهاب و یا شل شدن اسفنکتر اودی در اثر عبور سنگ و رفلاکس ترشحات اثنی عشر به داخل مجرای پانکراس مطرح شده اند. سنگ صفرا بخصوص درکشورهای شرقی من جمله کشور ما شایعترین علت پانکراتیت حاد شناخته می شود.

- الکل هر چند در اولین مرتبه و با مقادیر کم نیز به ندرت ممکن است پانکراتیت بدهد ولی اغلب موارد، در افرادی است که مدت 2-10 سال روزانه 100-150 میلی لیثر الکل مصرف کرده اند. در این افراد احتمال بروز پانکراتیت حدود 10-15% است و به همین مقدار هم احتمال وجود سیروز کبدی هست. الکل با روش های اسپاسم اودی، آسیب مستقیم سلولهای پانکراس، افزایش و تغلیظ ترشحات، افزایش نفوذ پذیری غشاء سلولهای پانکراس، کاهش خونرسانی به پانکراس و فعال کردن تریپسین باعث بروز پانکراتیت می شود.

- تومور: 1% موارد پانکراتیت بعلت تومورهای سر لوزالمعده یا ناحیه آمپول واتر هستند.

- ایاتروژنیک(به دلیل دخالتهای طبی): به دنبال بیوپسی پانکراس، جراحی مجاری صفراوی، برداشتن دیستال معده، برداشتن طحال، ERCP ، اعمال جراحی بزرگ قلب همراه افت برون ده قلبی یا اعمال جراحی توام با هیپوترمی شدید، ممکن است بیمار دچار پانکراتیت شود.

- علل دیگر: مصرف بعضی داروها، هیپر لیپیدمی، هیپر کلسمی، آسکاریس، اختلالات مادرزادی مثل Pancreatic Divisum ، اختلالات ژنتیک مثلا در ژن تریپسنوژن و غیره.

علت پانکراتیت هرچه باشد با فعال شدن آنزیمهای گوارشی این غده و آسیب نسجی آن همراه است که میتواند تا نکروز و نابودی کامل غده و همچنین آسیب نسوج و احشای مجاور پیش برود.

علائم بالینی: درد، که معمولا شدید و ناگهانی شروع می شود و در اپیگاستر(بالا و وسط شکم)، هیپوکندر راست یا چپ(بالای شکم در طرفین)، اطراف ناف، پایین شکم ، پشت یا در قفسه سینه حس می شود. درد با خم شدن به جلو معمولا بهتر میشود. تهوع و استفراغهای مکرر که پس از استقرار درد شروع می شود. تب خفیف، افزایش نبض و تنفس و ممکن است دیده شوند. در معاینه شکم ممکن است اتساع شکم، حساسیت و گاردینگ، کاهش صدای روده ها و علائم تجمع مایع در شکم دیده شود. با کاهش حجم داخل عروق، کاهش حجم ادرار و خشکی مخاطها و افت فشار خون مشاهده می شود.

علائم آزمایشگاهی: نشانه های غیر اختصاصی التهاب، بصورت افزایش و شیفت به چپ در گلبولهای سفید، افزایش سرعت رسوب و CRP دیده می شود. افزایش آنزیمهای پانکراس در سرم که نشانه آسیب نسج پانکراس است.افزایش آمیلاز که راحت ترین آنزیم برای اَندازه گیری است ولی دقت آن نسبتا کم است و در زخم پپتیک پرفوره و ایسکمی روده و انسداد هم بالا می رود و در پانکراتیت هم ممکن است خیلی بالا نرود.

اگر نوع P Amylase اندازه گیری شود اختصاصی تر است. آنزیم دیگر که در دسترس واختصاصی تر از آمیلاز است و مدت بیشتری هم در سرم بالا می ماند لیپاز است. تغییراتی که بعنوان اثرات وعوارض پانکراتیت ایجاد می شود از جمله ازتمی، هیپرگلیسمی، هیپو کلسمی، افزایش هموگلوبین، کاهش آلبومین ، افزایش AST، افزایش LDH ، هیپوکسمی و هیپرکاپنی در آزمایش گازهای خون شریانی.

علائم سونوگرافیک: علاوه بر تغییراتی که ممکن است در سونوگرافی بصورت ادم پانکراس و نسوج اطراف آن و تجمع مایع در اطراف پانکراس دیده شود(در پانکراتیت شدید بعلت تجمع گاز درروده ها بررسی پانکراس با سونوگرافی مشکل است)، کیسه صفرا و مجاری صفراوی نیز قابل بررسی هستند که وجود سنگ در کیسه صفرا و مجاری، یا اتساع مجاری صفراوی، تایید کننده پانکراتیت صفراوی است.

رادیولوژی ساده: یافته های رادیوگرافی ساده شکم در پانکراتیت، غیر اختصاصی می باشند و ممکن است بصورت ایلئوس ژنرالیزه(اتساع و افزایش گازلوپ های روده و افزایش ضخامت جدار روده) یا ایلئوس لوکال در اطراف پانکراس ( Sentinel Loop ) و کدورت منتشر شکم دیده شود. با فشار روی کولون عرضی، ممکن است هوا در قسمت میانی کولون عرضی دیده نشود( Colon cut off sign ). در گرافی قفسه سینه نیز ممکن است پلورزی طرف چپ دیده شود.

CT Scan : برای تشخیص پانکراتیت معمولا نیاز به سی تی اسکن نیست و در موارد مبهم بخصوص برای رد کردن تشخیصهای دیگر که معمولا خیلی مهم و اورژانسی هم هستند مثل پارگی آنوریسم آئورت شکمی یا پارگی اولسر پپتیک بکار می رود. البته برای تشخیص عوارض پانکراتیت نقش مهمی دارد که در دنباله بحث در بخش عوارض پانکراتیت اشاره خواهد شد.

MRI: بندرت نیاز می شود و در پانکراتیت شدید بعلت حال عمومی بد بیمار قابل اجرا نیست و در موارد ملایم که بعلت نارسایی کلیه امکان سی تی اسکن نباشد بکار می رود. همچنین بصورت MRCP برای بررسی مجاری پانکراتیک و صفراوی بکار میرود.