علایم و نشانه های سرطان

دکتر عبد الرحیم حزینی [ فوق تخصص آنکولوژی ]آدرس وب سایت : www.palliativeiran.ir
آدرس مطب : تلفن مطب : -

بررسی توزیع فراوانی علائم بیماران سرطانی end stage مراجعه کننده به درمانگاه طب تسکینی بیمارستان سیدالشهدا استان اصفهان در نیمه اول سال 89
(با همکاری مالی مو سسه خیریه آلاء)
دکتر عبدالرحیم حزینی، دکتر ایمان دوستان، دکتر سمانه قهرمان پوری، دکتر بابک صادق پور، دکتر رودابه موسوی فریدنی ، دکتر نگار طافی، دکتر وحید مهرنوش، دکتر شادی اسماعیل پوریان، پرستو یار محمدی، مائده قاسمی زاده، مریم جندقیان
مقدمه
همانطور که می دانیم در کشور ما مراکز تخصصی بسیار محدودی جهت ارائه خدمات طب تسکینی به بیماران سرطانیend stage وجود دارد و همچنین این قبیل بیماران تا کنون درمان هایی را دریافت می کردند که مورد نیاز آنها نبوده و جنبه ای دیگر از درمان در مورد آنان باید اعمال گردد. همچنین می دانیم که بیماران در مراحل آخر بیماری سرطان، دچار علائم متعددی شده که تأثیر بسیار زیادی بر سلامت جسمی و روانی آنها خواهد داشت (1). در نتیجه عدم کنترل این علائم می تواند باعث پایین آمدن کیفیت زندگی آنها گردد (2).

بنابراین شناخت و کنترل علائم برای بیمار بسیار مفید است (2;3) . بیمارانی که در مراحل انتهایی بیماری هستند علائم شدید وابسته به پیشرفت بیماریشان را تجربه می کنند که بسیاری از آنان برای درمان این علائم در بیمارستان بستری می شوند و در مجموع بیماران سرطانی موارد متعدد درمانی را برای رفع علائمشان دریافت می کنند (4). مطالعات متعدد در این زمینه نشان داده که طب پالیاتیو این درمان ها را هدفمند (در جهت کاهش بستری های غیرضروری و هزینه های بیمارستانی و درمانهایی که به حفظ بقای بیمار کمکی نمی کند) کرده است .

اطلاع دقیق از شیوع علائم برای تشخیص، مراقبت و تعیین برنامه درمانی مفید است. مطالعات مختلف نشان داده است که آنالیز فراوانی نشانه ها برای متخصصان بهداشتی مفید است (5). با توجه به آنکه طب پالیاتیو بر کیفیت زندگی بیماران تمرکز دارد کنترل علائم علاوه بر بالا بردن کیفیت زندگی این بیماران باعث بدست آمدن حداکثر آرامش برای بیمار و بهبود روابط اجتماعی و وضعیت روحی روانی آنها نیز می شود .
با توجه به تازه تأسیس بودن مرکز طب پالیاتیو در استان اصفهان آمار دقیقی از شیوع علائم در زمان مراجعه بیماران سرطانی end stage وجود ندارد. بر همین اساس ما در کلینیک طب پالیاتیو اقدامات ذیل را انجام داده ایم تا اطلاعات دقیقی از نوع سرطان و شیوع علائم بیماران مراجعه کننده بدست آوریم. نتایج این مطالعه می تواند باعث تمرکز برکنترل علائم شایع در این بیماران گردد و در نهایت در بهبود کیفیت زندگی این بیماران اثر به سزایی خواهد داشت.
روش اجرا
این مطالعه از نوع توصیفی- مقطعی می باشد. از کل 335 بیمار مراجعه کننده به این درمانگاه، 224 نفر بیماران سرطانی مرحله آخر (end stage) انتخاب شدند که در طی مدت شش ماه نیمه اول سال 1389 حداقل یکبار به این درمانگاه جهت ارائه خدمات طب تسکینی ارجاع شده بودند و شرایط ورود به مطالعه را داشتند. سن بالاتر از 18 سال و نیز توانایی همکاری جهت پر کردن پرسشنامه از شرایط ورود به مطالعه بودند. تشخیص end stage بودن آنها توسط پزشک معالج انکولوژیست داده شده و به مرکز ما واقع در بیمارستان جهت ارائه خدمات طب تسکینی ارجاع شده بودند. پس از اخذ رضایت شفاهی از بیماران از آنها خواسته شد که پرسشنامه ارزیابی و ترجمه شده به نام Edmonton symptom assessment system(ESAS) که مناسب بودن این پرسشنامه در بیماران سرطانی ارزیابی شده است را در اولین مراجعه تکمیل کنند (6;7) .

در پرسشنامه استفاده شده ESAS علائم مهم طب تسکینی از جمله درد، خستگی، تهوع، میزان اضطراب، افسردگی، تنگی نفس و سایر علائم مورد بررسی قرار می گیرد. در این پرسشنامه علائم به صورت تصویری از 0-10 درجه بندی شده است و بیمار بر اساس عدد مورد نظر که 0 بدون علامت و 10 بیشترین شدت علائم می باشد را انتخاب می نماید. زمانی فرد دارای علامت می باشد که عدد بالاتر از 0 در هر قسمت را انتخاب کند. سپس اطلاعات بیماران شامل سن، جنسیت، نوع سرطان، داروهای مصرفی، علائم بیماری، و میزان تحصیلات از پرونده و فرم ESAS استخراج شده و توسط نرم افزار spss آنالیز شد.

نتایج
در طول مدت 6ماه راه اندازی طب تسکینی به این مرکز 335 مورد مراجعه به این درمانگاه شده بود که از این تعداد 244 نفر بیماران مرحله آخر بودند که در مطالعه بررسی شدند. از این تعداد 134 (9/54%) مذکر و 110 مورد(1/45%) مؤنث بودند. شایعترین نوع سرطان به ترتیب عبارتند از سرطان های دستگاه گوارش شامل کبد، پانکراس و روده و پس از آن تومور ریه و سپس تومورهای دستگاه ادراری تناسلی به ترتیب با 7/19% و 7/14% در مرحله بعد قرار داشتند متوسط سن بیماران مراجعه کننده به درمانگاه 8/56 سال بود (جدول 1).

جدول 1- خصوصیات بیماران مراجعه کننده به درمانگاه طب تسکینی بیمارستان سیدالشهدا در نیمه اول سال 89

شایعترین شکایت بیماران در زمان مراجعه درد میباشد و در 202(83%) مورد از بیماران از درد شکایت داشتند. و پس از آن در مجموع 168 بیمار (69%) از مشکلات گوارشی شامل تهوع، و خشکی دهان شکایت داشتند و همچنین 149 بیمار (61%) در مجموع مبتلا به افسردگی و اضطراب بودند (جدول 2). همچنین مقایسه شدت علائم درد با سایرعوامل نشان داد که ارتباط معناداری بین شدت درد بیمار با جنسیت ویا سن آنها وجود نداشت .(p>0.05)

جدول 2- شیوع علائم در بیماران مراجعه کننده به درمانگاه طب تسکینی بیمارستان سیدالشهدا در نیمه اول سال 89

بحث و نتیجه گیری
نتایج این مطالعه نشان می دهد که درد و ناراحتی های گوارشی در بیماران مراجعه کننده به درمانگاه طب تسکینی از شیوع بالایی برخوردار است. در مطالعه ما 83% از درد در زمان مراجعه شکایت داشتند و در مقایسه با مطالعات مشابه که درد در بیماران آنها بین 40 تا 70درصد دیده می شود آمار بالاتری می باشد (8;9) .همچنین شیوع علایم در مطالعات مختلف متفاوت می باشد لیکن به طور کلی می توان به این نکته اشاره کرد که علائم مهم به خصوص اضطراب و افسردگی در بیماران مراجعه کننده به درمانگاه ما در مقایسه با آمار سایر کشورها به صورت شایع تری دیده می شود.

دلایل این تفاوت نیاز به بررسی بیشتری دارد. اما به عنوان مثال دلایل این پدیده می تواند ناشی از ارجاع دیر هنگام بیماران سرطانی end stage به مرکز طب تسکینی و یا نادیده گرفتن اهمیت این علائم بر وضعیت سلامت این بیماران باشد . جهت بررسی بیشتر این فرضیه انجام مطالعه دیگری توصیه می شود که شیوع علایم و رضایت مندی بیمارانی که خدمات طب پالیاتیو را به صورت زود هنگام دریافت نموده اند را با گروهی که خدمات را طبق روال معمولی دریافت نموده اند مقایسه کنیم. در نهایت تأکید بر کنترل این علائم می تواند باعث رضایتمندی مطلوب بیماران مراجعه کننده و در نتیجه افزایش کیفیت زندگی آنان خواهد شد (10).

Reference List
(1) Donnelly S, Walsh D. The symptoms of advanced cancer. Semin Oncol 1995 Apr;22(2 Suppl 3):67-72.
(2) Wang Y, Shen J, Xu Y. Symptoms and quality of life of advanced cancer patients at home: a cross-sectional study in Shanghai, China. Support Care Cancer 2010 Apr 28.
(3) Stromgren AS, Sjogren P, Goldschmidt D, Petersen MA, Pedersen L, Groenvold M. Symptom priority and course of symptomatology in specialized palliative care. J Pain Symptom Manage 2006 Mar;31(3):199-206.
(4) Riechelmann RP, TannockIF, Wang L, Saad ED, Taback NA, Krzyzanowska MK. Potential drug interactions and duplicate prescriptions among cancer patients. J Natl Cancer Inst 2007 Apr 18;99(8):592-600.
(5) Donnelly S, Walsh D, Rybicki L. The symptoms of advanced cancer: identification of clinical and research priorities by assessment of prevalence and severity. J Palliat Care 1995;11(1):27-32.
(6) Richardson LA, Jones GW. A review of the reliability and validity of the Edmonton Symptom Assessment System. Curr Oncol 2009 Jan;16(1):55.
(7) Bruera E, Kuehn N, Miller MJ, Selmser P, Macmillan K. The Edmonton Symptom Assessment System (ESAS): a simple method for the assessment of palliative care patients. J Palliat Care 1991;7(2):6-9.
(8) Walsh D, Donnelly S, Rybicki L. The symptoms of advanced cancer: relationship to age, gender, and performance status in 1,000 patients. Support Care Cancer 2000 May;8(3):175-9.
(9) Elsayem A, Swint K, Fisch MJ, Palmer JL, Reddy S, Walker P, et al. Palliative care inpatient service in a comprehensive cancer center: clinical and financial outcomes. J Clin Oncol 2004 May 15;22(10):2008-14.
(10) Coyle N, Adelhardt J, Foley KM, Portenoy RK. Character of terminal illness in the advanced cancer patient: pain and other symptoms during the last fourweeks of life. J Pain Symptom Manage 1990 Apr;5(2):83-93.