دردهای نورالژیک، نوروپاتیک و یا عصبی، دردهای مبهم با ماهیت سوزشی و یا تیزی هستند که در مسیر یک یا چند عصب ایجاد می شوند و ناشی از اختلال عملکرد فیزیولوژیک اعصاب هستند. دردهای عضلانی اختلالات دردناکی هستند که به همراه خستگی، اختلالات خواب و مشکلات حافظه و خلق هستند. از سوی دیگر مجموعه ای از اختلالات عضلانی وجود دارد که موجب دردهای پراکنده در سراسر بدن می شوند. محققان بر این باورند که این اختلالات با تأثیر بر روش پردازش سیگنال مغز حس درد را تقویت می کنند.

بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری ها به مشکلاتی از قبیل سردردهای تنشی یا میگرن ، اختلالات مفصلی، اضطراب و افسردگی نیز دچار هستند که همگی موجب افت عملکرد شدید در بیماران می گردد. برای درمان دردهای عصبی، خط اول درمان معمولاً مشتمل بر داروهایی است که علائم و نشانه ها را تسکین می دهند. نوع دارویی که پزشک برای شما تجویز می کند بستگی به نوع درد عصبی و شدت علائم و نشانه های آن دارد. اگر مصرف دارو نتواند کاهش درد عصبی را در پی داشته باشد پزشکان از روشهایی مانند اینترونشنال و بلوک عصبی استفاده می کنند.

علل درد نوروپاتی

شایع ترین علل درد نوروپاتی را می توان به چهار گروه اصلی به شرح زیر تقسیم بندی کرد:

تصادف و سانحه

آسیب دیدن بافت، عضله یا مفصل منجر به بروز درد نوروپاتیک می شود. به همین نحو آسیب دیدن و ناراحتی های کمر، پا و مفصل ران نیز آسیبی درازمدت را به عصب ها وارد می کند. ممکن است آسیب اولیه التیام یابد؛ اما آسیب سیستم عصبی برطرف نمی شود. در نتیجه بیمار تا سال ها بعد از سانحه از دردی مداوم رنج می برد. تصادف یا آسیب دیدگی درگیر کننده ی ستون فقرات نیز به درد نوروپاتیک دامن می زند. فتق دیسک و تحت فشار قرار گرفتن نخاع نیز به فیبرهای عصبی دور ستون فقرات آسیب می زند.

عفونت

عفونت یکی از علل شایع درد نوروپاتیک است. بیماران مبتلا به HIV یا ایدز از دردی رنج می برند که علت قابل توضیحی ندارد. عفونت سیفلیس نیز با درد سوزشی و تیر کشنده ی غیرقابل توضیح همراه است. زونا نیز موجب بروز درد نوروپاتیک مزمن می شود، ویروس آبله مرغان عامل بیماری زونا است.

جراحی

سندرم اندام خیالی نوع نادری از درد عصبی است که بعد از قطع دست یا پا شروع می شود. مغز بیمار، علی رغم قطع شدن عضو همچنان فکر می کند که سیگنال های درد را از عضو قطع شده دریافت می کند. آنچه عملاً اتفاق می افتد این است که عصب های نزدیک عضو قطع شده سیگنال های اشتباهی را به مغز می فرستند. درد اندام خیالی به جز دست یا پا، در انگشتان دست و پا، گوش و دیگر عضوهای جراحی شده ی بدن نیز احساس می شود.

بیماری

درد نوروپاتیک یکی از علائم یا عوارض بیماری ها و عارضه های مختلفی مانند ام اس، میلوم مولتیپل وسرطان است. البته تمام بیماران مبتلا به این عارضه ها دچار درد نوروپاتیک نمی شوند؛ اما برخی از درد عصبی نیز رنج می برند. دیابت عامل 30 درصد از موارد درد نوروپاتی است. دیابت مزمن بر شیوه ی عملکرد عصب ها اثر می گذارد. بیماران دیابتی دچار بی حسی و کاهش حسی می شوند که درد، سوزش و گزگز دست و پا و انگشتان را به دنبال دارد. درمان سرطان نیز یکی از علل درد نوروپاتیک است. شیمی درمانی و پرتودرمانی بر سیستم عصبی اثر می گذارد و موجب تولید سیگنال های درد غیرمعمولی می شود.

علل دیگر

علل دیگر درد نوروپاتی عبارت است از:

• کمبود ویتامین ب
• سندروم تونل کارپال
• مشکلات تیروئید
• مشکلات عصب صورت
• آرتریت ستون فقرات

ویژگی دردهای نورالژیک (عصبی) و نوروپاتیک

علائم تمام بیماران دچار درد عصبی یکسان نیست، در هر حال شایع ترین علائم درد نوروپاتیک عبارت است از:

• درد خنجری، برق آسا و سوزشی
• گزگز و بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن
• درد خود به خودی یا دردی که بدون محرک شروع شده باشد.
• درد ناشی از تحریک یا دردی که در اثر وقایعی، مانند سایش، سرما یا شانه کردن حس می شود که معمولاً دردناک نیستند.
• احساس کردن یک حس مزمن ناخوشایند یا غیرعادی
• اختلالات خواب یا مشکل داشتن هنگام استراحت کردن
• مشکلات روانی به دلیل تحمل درد مزمن، بی خوابی و دشواری در توصیف احساس ناخوشایند

انواع دردهای نورالژیک و نوروپاتیک

نورالژیا:

نورالژی عصب سه قلو از شایعترین نورالژیا است که به شکل درد شدید، تیز و شبیه برق گرفتگی در یک طرف صورت است که اغلب با صحبت کردن، جویدن یا مسواک زدن دندان ها تحریک می شود. نوعی درد عصبی موسوم به درد عصب زبانی، حلقی هم وجود دارد که مشخصه آن حملات راجعه ای از درد شدید در ناحیه پشت حلق، لوزه ها، گوش میانی و قاعده زبان است. این حملات ممکن است با حرکاتی مثل حرف زدن یا بلع غذا تشدید شوند. درد عصب زبانی، حلقی در مواردی، فوق العاده زجر آور است. نوع دیگر درد عصب پس سری است که باعث درد در ناحیه پشت سر می شود که معمولاً پشت گوش ها به داخل پوست سر تیر می کشد. همچنین نورالژی عصب بین دنده ای هم در لابه لای دنده ها حس می شود.

دیابت:

در بیماری دیابت بالا بودن قندخون علاوه بر درگیری عروق و ارگان ها موجب درگیر شدن رشته های عصبی حسی و حرکتی در اندام های فوقانی و تحتانی می گردد که اصطلاحاً نوروپاتی دیابتی نامیده می شود و موجب احساس دردهای سوزشی شده و درصورت درگیری اعضای حرکتی موجب اختلال حس لمس و تعادل می گردد. اصطلاحاً به این نوروپاتی، فرم دستکش و جوراب می گویند بدین معنی که درگیری های مذکور مانند پوشیدن دستکش و یا جوراب از مناطق دورتر انگشتان شروع شده و به سمت بالاتر حرکت می کنند.

زونا:

ویروس عامل زونا بادرگیری رشته های عصبی موجب دردهای سوزشی ونیز خنجری نوروپاتیک می شود که با تماس ناحیه مبتلا و یا اعمالی نظیر عطسه و سرفه درد آغاز می گردد. این درد ممکن است تا هفته ها، ماه ها یا گاهی سال ها بعد از برطرف شدن تمامی علائم و نشانه های ویروس ادامه یابد.

CRPS:

بیش فعالی سیستم عصبی سمپاتیک موجب تورم اندام، ریزش مو و دردهای سوزشی شدیدی می گردد که موجب اختلال عملکرد اندام می شود. این مشکل معمولاً پس از آسیب های منطقه مزبور به وجود می آید و نیاز به بلاک ناحیه سمپاتیک مرتبط با پاتولوژی را دارد.

درد پس از جراحی:

آسیب رشته های عصبی جداری و احشایی منطقه مورد عمل جراحی می تواند موجب دردهای سوزشی و خنجری توان فرسایی در این مناطق شود که نیاز به مداخله درمانی دارد.

سایر دردهای نوروپاتیک:

دردهای نوروپاتیک در مناطق مختلفی با علل ناشناخته نیز می توانند ایجاد شوند که درصورت عدم پاسخ درمانی معمول باید توسط فوق تخصص درد مدیریت و درمان وکنترل شوند.

روشهای درمان دردهای نورالژیک

درمان اینترونشنال دردهای نورالژیک

در اعمال اینترونشنال پزشک در اتاق عمل با شرایط کاملاً استریل و با استفاده از بی حسی موضعی، با هدایت دستگاه های رادیولوژی (فلوروسکوپ، سی تی اسکن، سونوگرافی) و همراه با وسایل خاص (اعم از سوزن های خاص، اندوسکوپ، اپیدوروسکوپ و…) وارد منطقه مشکل دار مورد نظر شده و تکنیک لازم ( دیسککتومی ، فیکساسیون، تزریق و….) را انجام می دهد. بسته بودن این عمل ها موجب می گردد تا آناتومی طبیعی بدن دستکاری نشود و عوارضی که ناشی از برش پوست، عضلات و استخوان ها است ایجاد نگردد و بافت های بدن حداقل دستکاری و آسیب را ببینند و نیز عوارض جراحی (خونریزی و…) و بیهوشی (مشکلات راه هوایی و…) دیده نشود و بیمار دوره بستری بیمارستانی را نداشته باشد.

بلوک عصبی

اگر مصرف دارو نتواند کاهش درد عصبی را در پی داشته باشد پزشکان از بلوک عصب استفاده می کنند. در این حالت می توان مقداری از یک ماده بی حس کننده موضعی را به منظور بی حس کردن و رفع درد برای یک مدت محدود، در ناحیه مورد نظر تزریق کرد. یک رویکرد طولانی مدت می تواند مشتمل بر بلوک عصب درگیر، با مصرف داروهای نورولیتیک باشد. این داروها بافت عصبی را در منطقه درگیر تخریب کرده و به رفع درد کمک می کنند.

پیشگیری از دردهای عصبی

با انجام برخی کارها مانند انجام موارد زیر می توانید از بروز دردهای عصبی جلوگیری کنید. این کارها عبارتند از :

• رژیم غذایی سالم، یکی از عوامل پیشگیری از دردهای عصبی است. خوردن میوه، سبزیجات، غلات سبوس دار را به برنامه غذایی خود اضافه کنید. همچنین با خوردن گوشت، تخم مرغ، ماهی، لبنیات کم چرب و غلات غنی شده، مانع از بروز کمبود ویتامین B شوید.
• ورزش هفتگی را فراموش نکنید. در برنامه هفتگی خود، حداقل ۳ روز را برای ورزش اختصاص دهید.
• از انجام کارهای خطرناک و پر ریسک که خطر آسیب دیدگی سیستم نخاعی و سیستم عصبی را بالا می برد، جلوگیری کنید.
• از کشیدن سیگار و مصرف مشروبات الکلی نیز پرهیز کنید.

در درد نوروپاتیک، درد معمولاً توسط یک رویداد یا آسیب ایجاد نمی شود. در عوض، بدن فقط سیگنال های درد را بدون درخواست به مغز شما ارسال می کند. در این وضعیت بی حسی نیز شایع است. درد نوروپاتیک به مرور زمان بدتر می شود.

نسخه اصلی مطلب ویژگی دردهای نورالژیک (عصبی) و نوروپاتیک را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---