الاستوگرافی غدد بزاقی یک روش نوین و غیرتهاجمی در تصویربرداری پزشکی است که به ارزیابی سختی و خاصیت الاستیکی بافت های غدد بزاقی می پردازد. این تکنیک پیشرفته به پزشکان کمک می کند تا بیماری های مختلف از جمله توده ها، کیست ها و التهابات را با دقت بیشتری شناسایی کنند. برخلاف روش های سنتی، الاستوگرافی اطلاعاتی دقیق تر درباره وضعیت بافت ها ارائه می دهد و نقش مهمی در تشخیص زودهنگام بیماری ها و برنامه ریزی درمانی دارد. در این مقاله به بررسی کاربردهای متنوع الاستوگرافی در ارزیابی سلامت غدد بزاقی و مزایای آن نسبت به سایر روش های تصویربرداری می پردازیم.

غده های بزاقی چیست؟

غده های بزاقی بخش مهمی از دستگاه گوارش و دهان هستند که وظیفه تولید بزاق را بر عهده دارند. بزاق علاوه بر مرطوب نگه داشتن دهان، در هضم غذا، پیشگیری از عفونت و سلامت دندان ها نقش کلیدی دارد. این غدد شامل سه جفت اصلی (پاروتید، تحت فکی و زیر زبانی) و چندین غده کوچک تر هستند که در نواحی مختلف دهان قرار دارند. در صورت بروز مشکلاتی مانند تورم، عفونت یا انسداد، پزشکان اغلب از سونوگرافی غدد بزاقی به عنوان یک روش غیرتهاجمی برای بررسی دقیق وضعیت این غدد و تشخیص بیماری ها استفاده می کنند.

علت بیماری های غدد بزاقی

انسداد غدد بزاقی

• سه جفت غدد بزاقی وجود دارند که پاروتید نامیده می شوند. این غدد مسئول تولید بزاق دهان هستند. انسداد غدد بزاقی یکی از متداول ترین دلایل بیماری های غدد بزاقی است. انسداد غدد بزاقی می تواند بسیار دردناک باشد.

عفونت

• برخی از انواع عفونت ها از طریق ویروس ها و باکتری ها به وجود می آیند. بزرگسالان و نوزادان بیشتر به این نوع بیماری مبتلا می شوند.

سندرم شوگرن

• این بیماری جزء بیماری های شایع غدد بزاقی است. زمانی که گلبول های سفید به سلول های سالم غددی که مایعات ترشح می کنند، عرق ترشح می کنند و یا غدد چربی حمله می کنند. این بیماری بیشتر زنان مبتلا به بیماری های خودایمنی و لوپوس را درگیر می کند.

ویروس ها

ویروس ها می توانند غدد بزاقی را درگیر کنند. از جمله ویروس های مهم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ویروس آنفولانزا
• مامپس
• اکوویروس

تومورهای سرطانی و غیر سرطانی غدد بزاقی

• تومورهای سرطانی و غیر سرطانی در غدد بزاقی هم شروع به رشد می کنند. تومورهای سرطانی نادر هستند و بیشتر در سنین 50 تا 60 سالگی دیده می شوند. تومورهای غیر سرطانی که غدد پاروتید را درگیر می کنند با نام های مختلفی شناخته می شوند. آدنوم های خوش خیم هم می توانند در غدد سابمندیبولار رشد کنند؛ ولی این مورد بسیار نادر است.

علائم بیماری های غدد بزاقی

از علائم بیماری های غدد بزاقی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• توده های دردناک در زیر زبان
• دردی که با غذا خوردن افزایش می یابد.
• توده در گونه و در زیر چانه
• ترشحاتی که در داخل دهان ریخته می شود.
• ترشح شدید و بودار
• تب

کیست هایی که در غدد بزاقی شروع به رشد می کنند می توانند باعث موارد زیر شوند:

• مخاط زرد که با ترکیدن کیست از توده خارج می شود.
• اختلال در خوردن
• اختلال در صحبت کردن
• اختلال در بلعیدن

عفونت های ویروسی در غدد بزاقی مانند مامپ ها می توانند باعث علائم زیر شوند:

• تب
• درد های ماهیچه ای
• درد مفصل
• تورم در دو طرف صورت
• سر درد

عملکرد الاستوگرافی غدد بزاقی

در این روش، یک پروب امواج فراصوت (UR) یا فرستنده امواج مغناطیسی (MR) بر روی سطح پوست قرار می گیرد. این وسیله ارتعاشاتی با فرکانس پایین و بدون درد از طریق بدن به اندام مورد نظر می رساند. تصویربرداری UR و MR سرعت حرکت ارتعاشات را در اندام بررسی می کنند. در انتها نیز توسط نقشه ای که توسط تحلیل های کامپیوتری انجام شده است، سختی یا کشش اندام بررسی می شود.

درمان خانگی عفونت غدد بزاقی

برای تسکین عفونت های خفیف غدد بزاقی در خانه می توانید از روش های زیر استفاده کنید:

• نوشیدن مایعات زیاد: مصرف آب کافی به تحریک تولید بزاق کمک می کند.
• کمپرس گرم: استفاده از کمپرس گرم روی ناحیه متورم می تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
• غرغره با آب نمک: آب گرم و نمک به پاکسازی باکتری ها و کاهش التهاب کمک می کند.
• جویدن آدامس بدون قند: این کار می تواند جریان بزاق را افزایش دهد و به تخلیه عفونت کمک کند.

در موارد شدیدتر، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.

قرص برای درمان غدد بزاقی

برای درمان مشکلات غدد بزاقی، پزشک ممکن است داروهای مختلفی را بسته به علت بیماری تجویز کند. یکی از رایج ترین گزینه ها، استفاده از آنتی بیوتیک ها است که برای درمان عفونت غدد بزاقی بسیار مؤثر هستند. آنتی بیوتیک هایی مانند آموکسی سیلین یا کلاریترومایسین اغلب به منظور کنترل عفونت های باکتریایی استفاده می شوند. علاوه بر آنتی بیوتیک ها، در موارد خاص، ممکن است داروهایی برای کاهش التهاب یا تحریک تولید بزاق مانند پیلوکارپین نیز تجویز شود. برای بهترین نتیجه، توصیه می شود از مصرف خودسرانه دارو پرهیز کرده و با پزشک مشورت کنید.

عوارض الاستوگرافی

در صورت رعایت نکات ایمنی به درستی، این روش خطری برای بیماران عادی ندارد. وجود میدان های مغناطیسی در این روش به تنهایی مضر نیست؛ اما این میدان ها می تواند در عملکرد دستگاه های پزشکی کاشته شده اختلال ایجاد کنند.

• فیبروز سیستمیک کلیوی یک عارضه ناشناخته و نادر است که بر اثر تزریق کنتراست گادولینیوم (حاجب) است. این عارضه معمولاً در بیماران جدی کلیوی اتفاق می افتد. البته پزشک باید پیش از تزریق ماده حاجب، عملکرد کلیه را بررسی کند.
• در صورت استفاده از ماده حاجب، احتمال بروز واکنش آلرژیک بسیار ناچیز است. چنین واکنش هایی معمولاً خفیف بوده و با دارو کنترل می شوند.

برای درمان بزاق دهان به چه دکتری مراجعه کنیم؟

در صورتی که مشکلاتی مانند خشکی شدید دهان، عفونت یا تورم در ناحیه غدد بزاقی دارید، باید به یک پزشک گوش، حلق و بینی (ENT) یا دندانپزشک متخصص در غدد بزاقی مراجعه کنید. این پزشکان با استفاده از معاینات بالینی، سونوگرافی یا سایر روش های تشخیصی، علت مشکل را شناسایی کرده و درمان مناسب را پیشنهاد می دهند.

نسخه اصلی مطلب کاربردهای الاستوگرافی غدد بزاقی را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---