در پای همه ما اعصاب بسیار کوچکی وجود دارد که بین استخوان های متاتارسال کف پا قرار گرفته اند. هنگامی که سر یکی از استخوان های متاتارسال به استخوان دیگر فشار بیاورد عصب کوچکی که بین آنها قرار دارد گیر می افتد و شروع به ملتهب شدن می نماید. این وضعیت باعث بروز متاتارسالژی می شود. فشار آوردن به پنجه پا می تواند باعث بدتر شدن علائم شود؛ زیرا با هر بار گام برداشتن استخوان های متاتارسال روی هم ساییده می شوند و باعث افزایش التهاب عصب می گردند. معمولاً دلایلی از قبیل اختلالات پزشکی و سایر فاکتورها در بروز این وضعیت نقش دارند؛ اما به طور کلی فشار آوردن به پنجه پا باعث بروز درد می شود. احتمال اینکه هر فردی به این عارضه دچار شود وجود دارد؛ اما عمدتاً ورزشکاران، دوندگان و افرادی که در ورزش های پرتحرک شرکت می کنند یا افرادی که مدت زمان های طولانی را سر پا میگذرانند بیشتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به آن هستند. متاتارسالژی دردی ناخوشایند است و ممکن است در زندگی روزانه شما اختلال ایجاد کند. با این وجود، علت درد معمولاً جدی نیست و بطور طبیعی با انجام درمان های محافظتی کاهش می یابد. این درمان ها می تواند شامل استراحت، قرار دادن کیسه یخ در آن ناحیه، تغییر فعالیت ها و انتخاب کفش کاملاً مناسب و اندازه، باشد. اگر درد زیر انگشتان پا، علی رغم این تغییرات و درمان ها، بیش از چندین روز ادامه یافت، از درمان های پزشکی استفاده کنید.

متاتارسالژی چیست؟

به درد زیر پنجه و انگشتان پا، دقیقاً در قسمت پایه انگشتان، متاتارسالژی می گویند. این ناحیه از پا، شامل پنج استخوان است که متاتارسال نامیده می شود. استخوان های متاتارسال از یک طرف به انگشتان پا متصل شده و مفاصلی را تشکیل می دهند و انتهای دیگر استخوان های متاتارسال، به دیگر استخوان های پا به نام تارسال متصل است. این درد، اغلب سر استخوان متاتارسال را که به انگشتان پا متصل است، تحت تأثیر قرار می دهد. درد زیر انگشتان پا ممکن است شدید و دردناک باشد و معمولاً هنگامی که پای خود را خم می کنید یا فعالیت هایی انجام می دهید که فشار وزن روی آن قرار می گیرد، این درد شدیدتر می شود. این فعالیت ها می تواند شامل راه رفتن، دویدن یا حتی ایستادن باشد. انجام این فعالیت ها به ویژه روی سطوح سخت، دردناک خواهد بود.

علت درد پنجه پا

فاکتورهای خطر که در بروز درد پنجه پا نقش دارند به شرح زیر می باشند:

• پوشیدن کفش نامناسب: برخی از کفش هایی که در بازار وجود دارد از قسمت پنجه تنگ هستند که می توانند باعث ایجاد درد شوند و برخی دیگر پاشنه بلندی دارند که با افزایش فشار به پنجه پا باعث افزایش درد خواهند شد.
• چاقی و اضافه وزن: داشتن اضافه وزن یکی از مواردی است که به پنجه پا فشار می آورد.
• سن: با بالا رفتن سن قسمتی از چربی زیر پا که از پنجه پا محافظت می کند از بین می رود و باعث بروز متاتارسالژی می شود.
• انجام دادن تمرینات ورزشی سنگین: دویدن یا انجام دادن تمرینات ورزشی سنگین باعث می شود که فشار بسیار زیادی به پنجه پا وارد شود و در نتیجه ریسک بروز این اختلال افزایش می یابد.
• شکل پنجه و انگشتان پا: در برخی از افراد انگشت دوم پا بلندتر از انگشت بزرگ آنها است یا آنکه قوس کف پا ی آنها زیاد است که این وضعیت باعث می شود فشار زیادی به پنجه پا وارد شود.
• شکستگی استخوان: گاهی اوقات پنجه پا تحت فشار بسیار زیادی قرار می گیرد و این وضعیت باعث ایجاد شکستگی های کوچک در انگشت پا می شود.
• خشکی و سفتی مچ پا: این وضعیت نیز می تواند فشار زیادی را به استخوان های متاتارسال وارد کند.
• اختلالات پزشکی: اختلالات پزشکی نیز می توانند باعث ایجاد درد پنجه پا شوند.
• آرتریت روماتوئید، تورم مفاصل پا یا بیماری نقرس، در ایجاد درد نقش دارند.
• بونیون به برجستگی متورم و دردناکی گفته می شود که در قسمت ساقه انگشت بزرگ پا به وجود می آید و با ضعیف کردن این انگشت باعث افزایش فشار به پنجه پا می شود. بونیون در افرادی که کفش بسیار تنگ می پوشند به وجود می آید؛ اما گاهی اوقات این اختلال زمینه ژنتیکی دارد و در میان زنان شایع تر از مردان است. این وضعیت می تواند باعث بروز متاتارسالژی شود.

علائم متاتارسالژی

علائم متاتارسالژی عبارتند از:

1. درد و سوزش شدید در زیر انگشتان پای بیمار
2. دردی که هنگام ایستادن، دویدن، کشش پا و انگشتان و یا پیاده روی، به خصوص با پای برهنه روی سطح سفت ایجاد می شود و در صورت استراحت کاهش می یابد.
3. درد ناگهانی انگشتان پا، بی حسی یا سوزش در زیر انگشتان پا
4. احساس وجود سنگ ریزه در کفش بیمار

افراد در معرض خطر متاتارسالژی

هرفردی ممکن است به متاتارسالژیا مبتلا شود؛ ولی درصورت وجود موارد زیر بیشتر در معرض خطر قرار دارید:

• شرکت در ورزشهای پرتحرک که شامل دویدن و پریدن هستند.
• پوشیدن کفشهای پاشنه بلند که اندازه پا نبوده یا پوشیدن کفشهای میخ دار
• کسانی که اضافه وزن داشته یا بسیار چاق هستند.
• ابتلا به عارضه های دیگر مانند انگشت چکشی و میخچه و پینه
• ابتلا به آرتروز التهابی مانند رماتیسم مفاصل یا نقرس

عوارض متاتارسالژی

اگر متاتارسالژی را بدون درمان رها کنید، عوارضی را در پی خواهد داشت. درد قسمت جلوی پا، اغلب باعث می شود که فرد به آن عادت کرده و طرز راه رفتن خود را تغییر دهد تا درد به حداقل برسد. این کار سرانجام باعث شدیدتر شدن مشکل شده و احتمال بروز کمردرد و درد لگن وجود دارد. هنگامی که درد زیر پنجه پا به دلیل آسیب هایی مانند آسیب به رباط یا استخوان باشد، عدم درمان منجر به بهبودی نامناسب، درد مزمن و مشکلات پا می شود.

درمان متاتارسالژی

از روش های زیر برای درمان درد پنجه پا استفاده می شود:

استراحت دادن به پا

پزشک از بیمار می خواهد که از میزان فشاری که به پای او وارد می شود کم کند و هر گاه احساس کرد که درد پایش شروع شده است استراحت نماید. بیمار باید از انجام دادن فعالیت هایی که باعث بروز درد یا بدتر شدن آن می شوند خودداری کند. ممکن است پزشک از بیمار بخواهد از انجام دادن تمرینات ورزشی سنگین مانند دویدن، بسکتبال، فوتبال یا فعالیت هایی که با پرش همراه هستند و بر روند بهبود پا تأثیر می گذارند اجتناب کند. ممکن است این دوره محدودیت از ۱۰ روز تا چند ماه طول بکشد. انجام دادن تمرینات ورزشی سبک از قبیل شنا یا دوچرخه سواری به بیمار پیشنهاد می شود.

استفاده از کمپرس یخ

قرار دادن کمپرس سرد روی موضع دردناک پا می تواند به کاهش درد و تورم آن کمک نمایند. برای انجام این کار باید بیمار چند تکه یخ را درون یک حوله قرار دهد یا از کیسه مخصوص استفاده کند و روزی چند بار و هر بار به مدت ۲۰ دقیقه آن را روی پای خود بگذارد. بیمار می تواند هر زمان که احساس کرد درد و تورم پای او شروع شده است از کمپرس سرد استفاده کند. باید حداقل ۳۰ دقیقه بین هر بار استفاده از کمپرس یخ وقفه ایجاد شود.

استفاده از ایبوپروفن برای کاهش درد

مصرف داروهای مسکن از قبیل ایبوپروفن می تواند به کاهش تورم و کاهش موقت درد کمک کند. افراد بزرگسال می توانند هر ۴ تا ۶ ساعت یک بار یک قرص مسکن ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی گرمی مصرف نمایند. اگر افراد از بیماری دیگری نیز رنج می برند یا به طور منظم از داروهای دیگری نیز استفاده می کنند باید قبل از شروع داروی جدید با پزشک خود مشورت کنند. مصرف سایر داروهای مسکن موجود در بازار از قبیل آسپرین یا ناپروکسن می تواند به کنترل درد پنجه پا کمک نماید. بیمار باید از مصرف قرص ایبوپروفن به مدت طولانی خودداری کند مگر آنکه تحت نظر پزشک قرار داشته باشند.

استفاده از باند فشاری برای بستن پا

استفاده از باند فشاری برای بستن پا می تواند به کنترل درد و تورم کمک کند. بیمار باید از قسمت پنجه تا مچ پای خود را ببندد. بیمار می تواند در صورت لزوم از پزشک بخواهد که نحوه صحیح بستن بانداژ پا را به او نشان دهند. پزشک استفاده از باند فشاری را به بیمار توصیه می کند.

تزریق استروئید

استروئیدها نسخه دست ساز هورمون هایی هستند که به طور طبیعی توسط غدد فوق کلیه ترشح می شوند، این دو غده کوچک در قسمت فوقانی کلیه قرار دارند. در صورتی که بیمار بیش از آنچه که در بدنش استروئید تولید می شود از این هورمون استفاده کند سطح درد و تورم و التهاب بدن کاهش پیدا می کند. استروئید همچنین می تواند منجر به کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن که وظیفه محافظت از بدن در برابر بیماری و عفونت را برعهده دارد، شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی می تواند به بهبود دامنه حرکات افرادی که دچار ناتوانی حرکتی، بیماری، یا آسیب دیدگی شده اند کمک کند. برنامه های فیزیوتراپی می توانند به کاهش ریسک بروز آسیب دیدگی یا بیماری در آینده کمک نمایند. متخصص فیزیوتراپی بدن را به عنوان یک واحد کل در نظر می گیرد و فقط بر جنبه های فردی یک بیماری یا آسیب دیدگی تمرکز نمی کند. برخی از روش هایی که توسط متخصص فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می گیرند به شرح زیر می باشد:

• آموزش و توصیه: متخصص فیزیوتراپی اطلاعات کامل و جامعی را در خصوص مواردی که می توانند بر زندگی روزمره بیمار تأثیر بگذارند از قبیل حالت بدن، برداشتن اشیا به صورت صحیح یا استفاده از روش های مخصوص حمل اشیا در اختیار بیمار قرار می دهد تا از بروز آسیب دیدگی جلوگیری شود.
• نکات مهم مربوط به حرکت، فعالیت جسمانی و ورزش کردن: انجام دادن برخی از تمرینات ورزشی می تواند به بهبود توانایی حرکتی و سلامت عمومی بیمار کمک کند و برخی از نقاط بدن او را تقویت نماید.
• درمان دستی: متخصص فیزیوتراپی از حرکات دست خود برای تسکین درد و رفع سفتی و خشکی موضع مورد نظر استفاده می کند تا اعضای بدن بیمار بتوانند عملکرد بهتری داشته باشند.

سایر روش های درمانی

• طب سوزنی : در این روش پزشک سوزن های نازکی را وارد نقاط خاصی از بدن می کنند تا بتواند به کمک آنها از سطح درد بکاهد و فرآیند بهبود تسریع شود.
• تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست: در این روش یک دستگاه کوچک که به کمک باتری کار می کند روی موضع مورد نظر قرار داده می شود تا بتواند جریان الکتریکی را به آن قسمت ارسال نماید و به این ترتیب از میزان درد بکاهد.
• اولتراسوند: در این روش نیز از امواج صدا که فرکانس بالایی دارند استفاده می شود که با تحریک جریان خون و فعالیت سلولی به درمان بافت های عمیق آسیب دیده کمک می کنند تا به این ترتیب از میزان درد و اسپاسم کاسته شود و روند بهبودی تسریع گردد.

عمل جراحی

گاهی اوقات در برخی موارد نادر که روش های قبلی نتوانسته اند به کنترل درد بپردازند انجام عمل جراحی برای درمان این بیماری ضرورت می یابد. در صورتی که هیچ یک از روش های درمانی نتوانسته باشند به بیمار کمک کنند و پزشک وجود هرگونه دلیل دیگری را در خصوص بروز درد رد کرده باشد بیمار می تواند در خصوص جراحی با پزشک خود صحبت کند. پزشک می تواند به ارزیابی فرایند جراحی بپردازد و بیمار را به متخصص جراحی ارجاع دهد. متخصص جراحی در نهایت بر اساس علت و شدت بروز مشکل بیمار به این نتیجه می رسد که بیمار به کدام نوع جراحی از قبیل جراحی بونیون، جابجا کردن استخوان، یا جابجا کردن انگشت چکشی نیاز دارد. در این نوع جراحی ها فرآیند بهبود می تواند تا سه ماه طول بکشد.

ورزش برای درد پنجه پا

این روش شامل تمرینات ورزشی کششی، تقویتی، تمرکزی و کاربردی است. برای درمان متاتارسالژی با ورزش درمانی، فیزیوتراپیست با توجه به شدت و علت عارضه تمرینات ورزشی و حرکات اصلاحی را برای بیمار طراحی می کند. برخی از حرکات تمرین درمانی در منزل نیز قابل انجام هستند. مزایای حرکات اصلاحی برای درد کف پا و پنجه پا عبارت است از:

• کاهش درد
• کاهش تورم
• تقویت عضلات کف پا
• بهبود خونرسانی به بافت آسیب دیده برای ترمیم سریعتر آن
• ورزش همچنین به افزایش تراکم استخوانی و کاهش استرس مداوم در بدن کمک زیادی می کند.
• حرکات اصلاحی برای درمان متاتارسالژی
• کشش با حوله (تمرین کششی): بنشینید و دور کف پای خود یک حوله بیندازید. سپس حوله را به شکل زیر سمت بدن بکشید و به مدت 15 تا 30 ثانیه این حالت را حفظ کنید. این تمرین را برای پا 3 مرتبه تکرار کنید.
• برداشتن سنگریزه با انگشتان پا (تمرین تقویتی): روی صندلی بنشینید. چند سنگریزه یا تیله و یک ظرف را جلوی پایتان بگذارید. برای هر پا باید 20 سنگریزه یا تیله را با پا برداشته و داخل ظرف بیندازید.
• راه رفتن با نوک پنجه پا: در این تمرین روی سرپنجه پا بلند شوید و دور اتاق به مدت 20 ثانیه راه بروید. 8 مرتبه این حرکت را تکرار کنید.

نسخه اصلی مطلب متاتارسالژی یا درد انگشتان پا و زیر پنجه را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---