انسان های متعددی به علت های بسیار در موقعیتی قرار گرفتند که مجبور به قطع یا ازدست دادن عضو مهمی همچون پا هایشان شده اند. پای آدمی که تکمیل کننده ی اصلی حرکت و موتور انسان برای فعالیت های مهمی همچون اکثر مشاغل و کار ها مدنظر قرارگرفته است، فقدانش درد بزرگیست که باعث نگرانی و حتی افسردگی افراد می شود. از دست دادن یکی از اعضای بدن در سوانح و حوادث غیرقابل پیش بینی، موضوعی است که بدون شک زندگی فردی انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. با این حال پیشرفت فناوری و پزشکی در سال های اخیر باعث شده تا بتوان با استفاده از اعضای مصنوعی، بسیاری از مشکلات بیماران را پشت سر گذاشت.

سوانح رانندگی، بیماری های خاص مثل دیابت و اتفاقات ناگوار جسمانی، در بیشتر مواقع قسمت پایین بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. پا های مصنوعی که از آن به عنوان پروتز های پا یاد می شود، از جمله راهکار های بسیار مؤثر در زمینه بهبود شرایط حرکتی بیماران است. فناوری تولید پروتز های پا آن قدر پیشرفت داشته که در بیشتر مواقع شما متوجه وجود یک پای مصنوعی در بیمار نخواهید شد.
هرچند مدت زمانی کوتاه برای هماهنگی با شرایط جدید لازم است، اما می توان انتظار داشت که بیشتر بیمارانی که از پروتز های پا استفاده می کنند، بتوانند بدون مشکل به فعالیت های روزمره از جمله راه رفتن، بالا رفتن از پله ها و حتی دوچرخه سواری ادامه دهند.

انواع پروتز پا

پروتز ها پا را می توان بر اساس محل مورد استفاده در بدن، به دو دسته پروتز پای مصنوعی بالای زانو و پروتز پای مصنوعی زیر زانو تقسیم کرد. پروتز بالای زانو معمولاً در شرایطی مورد استفاده قرار می گیرد که بیمار بخش زیادی از پا را از دست داده باشد و برای کنترل بهتر حرکتی، نیاز به تحمل فشار و وزن بیشتر وجود داشته باشد.
پروتز های زیر زانویی نیز در شرایطی استفاده می شوند که تنها قسمت های زیرین پا آسیب دیده باشند. این پروتز ها از بخش سوکت، فیلر (پدیلین) و پنجه تشکیل شده اند. سوکت، نقطه اتصال پروتز به محل آسیب دیده و در واقع مهم ترین قسمت یک پروتز است. طراحی و قالب گیری دقیق سوکت می تواند از بسیاری از مشکلات حرکتی آینده جلوگیری کند.

انواع پروتز های پای مصنوعی

• پروتز پای مصنوعی sach و elastic keel
• پروتز پای مصنوعی sach
• پروتز پا با keel نرم
• پروتز پای تک محوری و چند محوری
• پروتز واکنش نشان دهنده دینامیک
• پروتز کنترل شونده با ریز پردازنده

پروتز پای مصنوعی SACH و Elastic Keel

ساده ترین پای مصنوعی زیر زانو دارای دو نوع است: دارای بالشتک پاشنه با مچ پای سخت (SACH) و دارای keel ارتجاعی (elastic keel). این نوع پای مصنوعی زیر زانو از نئوپرن کرپ یا فوم اورتانی ساخته می شود که حول keel به گونه ای شکل داده می شوند که شبیه به پا باشند. چون این پروتز قطعه متحرک ندارد، قیمت نسبتاً پایینی دارد، بادوام است و نیازی به نگهداری ندارد. این نوع پای مصنوعی خاصیت ضربه گیری و جذب انرژی دارد، اما انرژی را به اندازه پای دینامیک ذخیره نمی کند. پای مصنوعی SACH و elastic keel معمولاً برای بیمارانی تجویز می شود که می توانند با تغییر سرعت جزئی، اندکی راه بروند.

پروتز پای مصنوعی SACH

پروتز SACH ساده ترین نوع پای مصنوعی بدون قطعه متحرک و غیرمفصلی است. شکاف پاشنه پروتز SACH از جنس لاستیک نرم است که به دلیل فشرده شدن در ابتدای وضعیت راه رفتن، مانند مچ پا عمل می کند. اما جنس keel سخت است تا پایداری پا را در وضعیت میانی گام برداشتن تامین کند و فقط اجازه حرکت جانبی جزئی بدهد. پروتز SACH با بلندی پاشنه مختلف تهیه می شود تا مناسب کفش هایی با بلندی پاشنه مختلف باشد.

پروتز پا با Keel نرم

حرکاتی که می توان با این نوع پروتز انجام داد، شبیه به پروتز SACH است. به علاوه جلوی پا خود را با سطوح ناهموار تطبیق می دهد و در عین حال حمایت و پایداری لازم را برای ایستادن و راه رفتن به دست می دهد.

پروتز پای تک محوری و چندمحوری

پروتز پای مفصل دار و با قطعات متحرک در دو مدل تک محوری و چندمحوری عرضه می شود. منظور از محور حرکتی است که در یک یا چند صفحه از سه صفحه متفاوت انجام می شود و حرکت آن شبیه به حرکت طبیعی پا است. چنانچه پروتز پا در دو یا سه محور حرکت کند، توانایی حرکتی پا افزایش می یابد و به این ترتیب بیمار می تواند تعادل خود را روی سطوح ناهموار حفظ کند.

پروتز واکنش نشان دهنده دینامیک

افرادی که فعالیت بیشتری دارند، معمولاً پروتز ساق پا و پا با واکنش دهی بالاتر را ترجیح می دهند. پای واکنش دهنده دینامیک برای افرادی مناسب است که می توانند سرعت راه رفتن خود را تغییر دهند، جهت راه رفتن خود را به سرعت عوض کنند یا مسافت طولانی راه بروند. پای دینامیک انرژی مربوط به چرخه راه رفتن را ذخیره و بازگردانی می کند، برای این کار پروتز انرژی keel را در مرحله چرخش جذب و سپس آزاد می کند تا به استفاده کننده حسی از راه رفتن بدهد. به علاوه پروتز دینامیک دامنه حرکتی عادی تری را ارائه می دهد و گام برداشتن منظم تری را ممکن می کند. بعضی از پاهای واکنش نشان دهنده ی دینامیک با انگشتانی جدا از هم طراحی می شوند تا با تقلید حرکات اینورژن یا اورژن عادی پا و مچ پا، پایداری بیشتر شود. راحتی و واکنش نشان دادن پروتز دینامیک فرد را ترغیب می کند تا سطح فعالیت خود را افزایش دهد و حس طبیعی تری هنگام راه رفتن داشته باشد. به علاوه بعضی از این پروتزساق پا و پا استرس و نیروهای برخوردی روی کنار پا را کاهش می دهد.

پروتز کنترل شونده با ریزپردازنده

پای کنترل شونده با ریزپردازنده (MPC) نوع جدیدی از پروتزهای پا است. بخش های مچ و پایین پا سنسورهای کوچکی دارند که با رایانه کنترل می شود و اطلاعات دریافتی از اعضاء بدن بیمار و محیط اطراف را پردازش می کند و خود را با شرایط موجود وفق می دهد. این پردازنده ها با توجه به اطلاعات حاصل از سیگنال های ورودی، الگوریتم یا مجموعه قواعدی را اعمال می کنند تا در نهایت درباره چگونگی واکنش نشان دادن پا یا مچ پا در هر موقعیت مفروض تصمیم بگیرند. ریزپردازنده دستوراتی را به بخش های مختلف پروتز می دهد تا پا عملکردی مطلوب ارائه دهد. پروتزهای دیگر روی سطوح صاف و هموار عملکرد مناسبی دارند، اما توانایی آنها برای تطبیق یافتن با ویژگی های مکانیکی و هم ترازی در زمان راه رفتن روی سطوح شیبدار یا ناهموار کاهش می یابد. پروتزهای موتوری فشار رو به جلویی را هنگام حرکت وارد می کنند تا بیمار بتواند با استفاده از این نیروی به موقع بهتر راه برود. بعضی از مدل ها دارای نرم افزار و برنامه هایی هستند که با استفاده از آنها می توان پروتز را از راه برنامه های رایانه ای یا گوشی هوشمند به وسایل الکترونیکی هوشمند متصل کرد. این قابلیت به کاربر کمک می کند تا متناسب با فعالیت های مختلف از پا استفاده کند، با توجه به زمانبندی و داده های ورودی تغییرات لازم را ایجاد کند و بعضی قابلیت ها را خاموش یا روشن کند. تمام این ویژگی ها کمک می کند تا بیمار تجربه منحصر به فردی از عملکرد پایی داشته باشد که قرار است مانند یک پای طبیعی عمل کند.

نظافت و نگهداری از پروتز های پا

یکی از مواردی که بیماران باید به آن توجه کنند، شستشوی دائمی محل آسیب دیده است. بهتر است عضو قطع شده را هر شب به طور کامل شستشو دهید و با استفاده از یک دستمال خشک کنید. رسوبات صابونی ممکن است منجر به تحریک پوستی در محل اتصال به پروتز شود.
قسمت داخلی پروتز نیز باید در بازه های زمانی کوتاه مدت شسته شود تا از جمع شدن باکتری و جرم در این منطقه جلوگیری کنید. استفاده از جوراب های طبی تمیز نیز می تواند به کاهش آلودگی محل آسیب دیده کمک کند. درهرصورت باید به این موضوع دقت داشت که این تغییر بزرگ در زندگی، نیاز به هماهنگی و توجه بیشتری از طرف بیمار و خانواده بیمار دارد و مدت زمانی لازم است تا این هماهنگی به صورت کامل صورت بگیرد.

بهترین پروتز پای مصنوعی

همان طور که ابزار واحدی برای تمام کارها وجود ندارد، نمی توان یک پروتز را به تمام افراد دچار قطع عضو توصیه کرد. بیمارانی که با پروتزهای مختلف آشنایی دارند، بهتر می توانند درباره انتخاب پروتز مناسب با متخصص صحبت کنند. آگاهی از نقاط قوت و ضعف هر پروتز کمک می کند تا بیمار بهترین پروتز را با توجه به نیازها و توانایی های فردی خود انتخاب کند. پزشکان و متخصصین پروتز هنگام مقایسه مزایای پروتزهای کنترل شونده با ریزپردازنده با دیگر پروتزها، باید جنبه های کارکردی هر پروتز و تناسب آن با نیازها و اهدف خاص هر بیمار را مد نظر قرار دهند.

حرف آخر

پروتز یا پای مصنوعی جدید مستلزم پیروی از اقداماتی می باشد که تا چندین ماه بایستی رعایت شوند. همانطور که نحوه راه رفتن را یاد می گیرید و استقلالتان را دوباره به دست می آورید، پروتز در همه مسیر در دسترستان خواهد بود.قیمت پروتز پا بستگی به موارد زیادی دارد از جمله میزان قطع عضو، نوع پای مصنوعی مورد نیاز و نوع فعالیت شخص.با مشاوره و جستوجوی مناسب، بهترین پروتز برای پای شخص تولید و خریداری می شود.

نسخه اصلی مطلب انواع پروتز های پای مصنوعی را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---