آشنایی با کارکرد اصلی موی بدن انسان

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

مو یا موی، جزئی روینده از روپوست در پستانداران است. داشتن مو از ویژگی های پستانداران است هرچند برخی گونه ها در دوره هایی از زندگی شان بی مو هستند؛ و برخی از همان بدو تولد دارای مو هستند.
کارکردها مو چند کارکرد دارد. عایق بندی گرمایی در برابر سرما و در برخی گونه ها در برابر گرما از کارکردهای آن است. در انسان به خاطر روند تکامل، موی بدن کم پُشت شده و کارکرد عایق بندی خود را از دست داده. موی سر هنوز این کارکرد را به همراه کارکرد زیباشناختی خود دارد. سیخ شدن موهای بدن بازمانده ای است از دورانی که انسان پُرمو برای افزایش عایق بندی موها را به سوی هم می کشید.

پژوهش ها نشان می دهد که نوع بشر، ۳٫۳ میلیون سال پیش موهایی که بیشتر بدن را می پوشاندند از دست داد. همه مساحت پوست سر تقریباً ۵۰۰ سانتیمتر مربع می باشد، که دارای حدود ۲۰۰ تار مو در سانتی متر است؛ ولی واحد شمارش موی سر گرافت است نه تار مو. هر گرافت از چند تار مو تشکیل شده که از ریشه به هم ارتباط دارند.

ساختمان مو

بدن انسان نزدیک به ۵ میلیون تار مو دارد، که پوست سر ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار از این تعداد را در بر می گیرد. افراد با موهای بلوند بیشترین تعداد فولیکول ها را در سر داشته و بعد از آن ها به ترتیب افراد با موهای قهوه ای، موهای قرمز و سیاه قرار می گیرند. رویش طبیعی موی سر ۱ تا ۰٫۶ سانتیمتر در ماه است. یک تار مو شامل قسمت های زیر می باشد:

• شفت یا ساقه مو (قسمتی که از پوست خارج می شود و قابل رؤیت است)
• ریشهٔ مو (قسمتی که زیر پوست قرار گرفته)
• فولیکول مو (مسیری لوله مانند در ناحیه درم که ریشهٔ مو در آنجا رشد می کند)

مژه ها و ابروها از چشم در برابر گردوخاک و ذرات هوا محافظت می کنند

در پایان فولیکول بخشی برجسته به نام «بولب» است که پیگمان رنگی ملانین در آن تولید می شود، در موهای مشکی این قسمت سیاه بوده و در موهای روشن و سفید، بی رنگ می باشد. قسمت انتهایی بولب دارای یک فرورفتگی است و بافت پیوندی که از درم به این قسمت وارد شده «درمال پاپیلا» نامیده می شود. درمال پاپیلا توسط مویرگ های خونی تغذیه می شود و مسئول تولید موی جدید می باشد. ترکیب اصلی مو یک پروتئین ساختمانی محکم به نام «کراتین» می باشد این پروتئین در ناخن و سطح خارجی پوست هم وجود دارد.

ساقه مو از سه لایه تشکیل شده است :

• داخلی ترین لایه «مدولا» نامیده می شود و فقط در موهای ضخیم بدن (Terminal Hair) وجود دارد، این لایه نور را به خوبی منعکس می کند و باعث می شود رنگ مو در آفتاب نسبت به سایه متفاوت باشد.
• لایه میانی «کورتکس» نامیده می شود و لایه ای است که استحکام و رنگ و حالت مو را مشخص می کند.
• خارجی ترین لایه «کوتیکول» نامیده می شود، این لایه نازک و بدون رنگ می باشد و نقش آن محافظت از لایه ضخیم و ملانین دار کورتکس می باشد.

سیکل طبیعی رشد و ریزش مو :

برای درک علت ریزش مو لازم است که سیکل طبیعی رشد مو را بدانیم. موی انسان به صورت دوره رشد- استراحت، رشد می کند. این سیکل سه مرحله دارد که عبارت است از :

1. آناژن: مرحله رشد
2. کاتاژن: مرحله پسرفت
3. تلوژن: مرحله استراحت

به دنبال دوره های رشد (آناژن) ۸۲ ساله (به طور متوسط سه ساله) یک دوره کوتاه ۴۲ هفته ای داریم که طی آن مو کاملاً پسرفت می کند (کاتاژن) سپس مرحله استراحت (تلوژن) شروع شده و ۴۳ ماه طول می کشد. ریزش مو تنها هنگامی اتفاق می افتد که سیکل رشد بعدی شروع شده و یک موی دیگر رشد می کند. به طور متوسط روزانه ۱۰۰۵۰ موی در مرحله تلوژن می ریزند. این ریزش مو طبیعی است و همان ریزشی است که در هنگام دوش گرفتن و برس زدن مو دیده می شود. این موها دوباره رشد خواهند کرد. در هر زمان کمتر از ۱۵٪ موها در مرحله استراحت هستند و بعد از گذشت ۳ تا ۴ ماه این موها می ریزند و به جای آن ها موهای جدیدی رشد می کنند.

مشکل زمانی آغاز می شود که موهای ریزش یافته بیشتر و سریع تر از موهای رویش یافته جدید باشند یا رشد موهای جدید ضعیف شود در این حالت بعد از مدتی از تعداد کل موها کاسته شده و فرد متوجه کاهش حجم موهایش می شود؛ لذا درعلم پزشکی زمانی می گویند، فرد دچار ریزش مو شده است که در طول روز بیش از ۵۰ تا ۱۰۰ تار موی او بریزد یا اگر حدود ۱۰۰ تار مو را گرفته و بکشند بیشتر از ۴ تا ۵ تار مو کنده شود و بریزد. عوامل مختلفی می توانند روی سیکل رویش مو اثر گذاشته و باعث ریزش موی دائم یا موقت شوند، شایعترین علت ریزش موی سر هم در آقایان و هم در خانم ها ریزش موی هورمونی ژنتیکی یا آندروژنتیک (Androgenetic alopecia) می باشد، از دیگر عوامل می توان به سابقه تب بالا، بیماری های تیروئید، کم خونی، رژیم های غذایی خاص، زایمان و شیردهی، مصرف بعضی داروها، بیماری های التهابی یا عفونی پوست سر، مواد شیمیایی، شیمی درمانی، استرس و غیره اشاره نمود.