بیماری لیکن پلان در سال های اخیر از علل شایع ریزش مو در رده های سنی مختلف است؛ استرس، مصرف سیگار، قلیان و آلودگی هوا از علل شایع بروز این بیماری است ولی نکته قابل توجه درباره بیماری لیکن پلان این است که مبتلایان به عارضه ریزش مو باید در مراحل اولیه به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنند تا با تشخیص و درمان به موقع رویش موها به حالت عادی بازگردد. درمان ریزش موی سر در مبتلایان به لیکن پلان با درمان ریزش موی عادی متفاوت است بنابراین در این بیماران علاوه بر درمان ریزش موی عادی باید درمان لیکن پلانوپیلاریس نیز انجام شود. لیکن پلانوپیلاریس یک بیماری التهابی بوده که با ریزش مو دائمی و پیشرونده در سر مشخص می شود. نوع کلاسیک این بیماری با نام لیکن پلان فولیکولار یا لیکن پلان مویی هم شناخته می شود.

سه شکل بالینی از بیماری مشاهده می شود:

1. فرم کلاسیک
2. ریزش موی فیبروزدهنده Frontal fibrosing alopecia
3. سندروم گراهام لیتل Graham Little syndrome

در فرم ریزش موی فیبروزدهنده درگیری در نواحی پیشانی دیده می شود که موهای ابروها نیز ممکن است درگیر شود.
در سندروم گراهام لیتل که خیلی نادر است، موهای نواحی زیر بغل و کشاله ران نازک شده و درگیری فولیکول موهای اندام ها و تنه دیده می شود.

معمولا لیکن پلانوپیلاریس بدون شواهد درگیری در سایر نواحی بدن وجود دارد ولی ممکن است ضایعات لیکن پلان بطور همزمان (30 درصد) روی پوست، ناخن و مخاط ها دیده شود.

شکل 1 ریزش موی فیبروزدهنده Frontal fibrosing alopecia

چه کسانی به لیکن پلان مویی مبتلا می شوند؟

لیکن پلانوپیلاریس معمولا زنان جوان را درگیر می کند، هر چند که در هر سنی ممکن است ایجاد شود. لیکن پلان مویی معمولا همزمان با لیکن پلان پوستی، ناخن و دهانی ایجاد می شود و با درگیری فولیکول های مو باعث ریزش موی دائمی می شود.

علت لیکن پلان مویی چیست؟

علت بیماری به خوبی مشخص نشده است اما از آنجایی که لیکن پلان نوعی بیماری التهابی و خودایمنی است، می توان علل ژنتیکی و محیطی مانند استرس، سیگار، آلودگی هوا و... را در ایجاد آن دخیل دانست. ابتلا به هپاتیت، درمان های طولانی مدت با آنتی بیوتیک ها (به علت ابتلا به بیماری های عفونی)، مصرف دارو در بیمارانی که مشکلات قلبی دارند نیز از علل دیگر ابتلا به ریزش مو به علت لیکن پلان است که البته این علل شیوع کمتری دارد.

شکل 2 علل لیکن پلان مویی

علائم لیکن پلان مویی چیست؟

• لیکن پلانوپیلاریس معمولا با وجود مناطق بدون مو در پوست سر که در اثر ریزش مو ایجاد شده اند مشخص می شود. در مناطق درگیر هیچ فولیکول مویی مشاهده نمی شود.
• در کناره های این ضایعات ممکن است پوسته ریزی و قرمزی اطراف فولیکول های مو دیده شود.
• همچنین موها به آسانی کنده می شوند.
• ممکن است ضایعات در ابتدا کوچک و متعدد باشند که به هم وصل شده و ضایعات بزرگتری را ایجاد می کنند.
• بیماری در حاشیه ی ضایعات پوست سر فعال تر است.
• در لیکن پلان مویی معمولا ریزش مو در ناحیه جلوی سر و سایر نواحی گیجگاهی اتفاق می افتد.

بیمار ممکن است از موارد زیر شکایت داشته باشد:

• خارش
• درد
• حساسیت به لمس یا تندرنس
• سوزش سر

لیکن پلان فولیکولار معمولا به تدریج و موذیانه پیشرفت می کند (البته در موارد نادری ممکن است بصورت ناگهانی ایجاد شود) و باعث ریزش موی کل سر نمی شود. این عوارض اغلب بدون علامت است ولی با استرس تشدید می شود.

شکل 3 علائم لیکن پلان مویی

عوامل تشدید کننده این بیماری چیست؟

روند ریزش مو در مصرف کنندگان سیگار و قلیان با شدت بیشتری انجام می شود. استرس، ارث و آلودگی هوا از عوامل اصلی ریزش مو به علت بیماری لیکن پلان است. استفاده از رنگ موهای شیمیایی نیز از علل احتمالی ریزش است لذا مبتلایان به این عارضه در هیچ شرایطی نیاید از رنگ موی شیمیایی استفاده کنند.

تشخیص این بیماری چگونه انجام می شود؟

تشخیص و درمان بهنگام از نکات اصلی درمان ریزش مو به علت لیکن پلان است. ابتدا باید شرح حال کاملی از بیمار گرفته شود و سپس بطور دقیق بیمار مورد معاینه قرار گیرد. از آنجایی که ابتلای همزمان به لیکن پلان پوستی و مخاطی شایع است بنابراین حتما باید سایر نواحی بدن از جمله دهان و ناخن ها به خوبی بررسی شوند. پوسته ریزی و قرمزی اطراف فولیکول های مو و ریزش پچی مو ها که معمولا همراه با سوزش و خارش پوست سر است به نفع تشخیص بیماری است. تشخیص لیکن پلان مویی با نمونه برداری یا بیوپسی از ضایعات پوسته ریزی دهنده و قرمز در نواحی ریزش دهنده مو قطعی می شود.

• نمونه برداری از مناطقی از پوست سر که دچار اسکار شده اند کمکی به تشخیص نمی کند و حتما باید بیوپسی از حاشیه ضایعات گرفته شود زیرا بیماری در این نواحی فعال است.
• ایمونوفلورسانس در فاز فعال بیماری نشان دهنده وجود Anti-IgA و Anti-IgM در مناطق درگیر است.
• تشخیص افتراقی مهم آن لوپوس پوستی (DLE) می باشد و سایر علل دیگر ریزش موهای اسکارگذار و ریزش موی سکه ای بایستی مد نظر قرار گیرد.

شکل 4 تشخیص لیکن پلان مویی

الگوی ریزش مو در این بیماری چگونه است؟

الگوی ریزش مو در این بیماری برخلاف ریزش موی مدل مردانه که در ناحیه جلوی سر بروز می کند. در ناحیه گیجگاهی، بالای گوش و گاه تمام سر است که در حالت عادی ریزش مو در این نواحی مشاهده نمی شود.

درمان لیکن پلان مویی چگونه است؟

درمان ریزش موی سر در مبتلایان به لیکن پلان با درمان ریزش موی عادی متفاوت است. بنابراین در صورتی که درمان مناسب در سال اول ابتلا به این بیماری انجام شود رویش مو ۸۰ تا ۱۰۰ درصد به حالت عادی باز می گردد اما چنانچه درمان پس از یک سال اول ابتلا آغاز شود نتایج درمانی حدود ۳۰ درصد است. مشکل اصلی لیکن پلان مو آتروفی و اسکار همراه با ریزش موی دائمی است. درمان لیکن پلانوپیلاریس مشکل و پردردسر است و باید به سرعت انجام شود. دراین باره مهارت پزشک معالج در نتیجه درمان تاثیر بسزایی دارد و با کنترل التهاب ناشی از لیکن پلان می توان رشد مو را انتظار داشت.

در این بیماری احتمال ایجاد اسکار بالا می باشد. هدف اصلی درمان کاهش سرعت پیشرفت بیماری و از بین بردن علائم و کاهش ایجاد اسکار است که بایستی بلافاصله بعد از تشخیص بیماری درمان شروع شود. ریزش مو ممکن است پس از درمان نیز با سرعت کمتری ادامه پیدا کند.

خط اول درمان لیکن پلان مویی استفاده از داروهای ضدالتهابی زیر است:

• کورتیکواستروئید (کورتون و پردنیزون یا پردنیزولون) موضعی، خوراکی یا تزریقی به درون ضایعات.
• داکسی سیکلین و یا تتراسیکلین نیز به دلیل خاصیت ضدالتهابی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.

داروهای ضدالتهابی قوی

درصورت عدم پاسخ به درمان با کورتون، می توان از داروهای زیر استفاده کرد:

• هیدروکسی کلروکین (Hydroxychloroquine)
• متوتروکسات (Methotrexate)
• سیکلوسپورین (Cyclosporine)
• میکوفنولات موفتیل (Mycophenolate mofetil): معمولا در موارد مقاومت به هیدروکسی کلروکین و سیکلوسپورین استفاده می شود.
• پیوگلیتازون (Pioglitazone)

سایر داروهای مورد استفاده برای درمان لیکن پلان مویی:

• داپسون (Dapsone)
• تالیدومید (Thalidomide)

پاسخ به درمان در بیماران مختلف متفاوت است اما پزشک انتظار دارد که ریزش مو کاهش یافته و علائم اذیت کننده بیماری نظیر خارش و سوزش از بین بروند.

آیا کاشت مو و رشد مجدد موها در لیکن پلان مویی امکان پذیر است؟

درمان دارویی برای رشد مجدد مو

متاسفانه درمان دارویی و استفاده از لوسیون های مو برای رشد مجدد مو ها در لیکن پلان مویی تاثیری ندارند و رشد مجدد موها در مناطقی از سر که دچار اسکار شده با درمان دارویی در حال حاضر غیرممکن است و متاسفانه هنوز هیچ دارویی برای درمان ریزش مو در لیکن پلانوپیلاریس معرفی نشده است.

کاشت مو

در گذشته کاشت مو در مناطقی از سر که دچار اسکار شده اند غیرممکن بود زیرا این مناطق دچار تغییرات دژنراتیو شده و با کاهش عروق خونی (واسکولاریتی) همراه هستند. همچنین مناطقی از سر که می توان از آن ها برای برداشت فولیکول مو استفاده کرد دچار اسکار شده و عملا از بین می رفتند و تعداد کافی فولیکول مو برای پوشش بافت اسکار وجود نداشت. به همین دلیل کاشت مو در این مناطق بسیار دشوار و در عین حال رضایت بخش نبود. اما اخیرا در چندین مقاله از کاشت موفقیت آمیز مو در مناطقی از سر که در اثر لیکن پلان مویی دچار اسکار شده بودند خبر دادند. در ادامه به بررسی این مقالات می پردازیم:

در مقاله ای که در سال 2016 منتشر شد از کاشت موفقیت آمیز مو در افراد مبتلا به لیکن پلانوپیلاریس خبر داد. بیماری که تحت کاشت مو قرار گرفته بود فردی 24 ساله بود که به لیکن پلان مویی غیرفعال مبتلا بود و دارای ضایعاتی با قطر 2 میلی متر تا 5 سانتی متر در مناطق مختلف سر از جمله لوب فرونتال، پاریتال و گیجگاهی بود. بیمار از 2 سال قبل هیچ درمانی برای بیماری خود دریافت نکرده بود.

ابتدا طی یک فرآیند آزمایشی کاشت مو 50 گرافت مو از مناطق سالم در پشت سر برداشت شد و با روش Stick and Place در مناطقی از جلوی سر که بافت اسکار وجود داشت کاشته شد. بعد از این فرآیند 80 درصد از فولیکول های کاشته شده به خوبی رشد کردند.

شکل 5 روش Stick and Place

10 ماه پس از موفقیت فرآیند آزمایشی کاشت مو 850 گرافت مو از سایر مناطق سالم و ریش بیمار برداشت شد و در مناطقی از سر که دچار اسکار شده بودند کاشته شد. در نهایت بیش از 80 درصد از فولکول های کاشته شده به خوبی رشد کردند. در طی این فرآیند پیش از هر بار عملیات کاشت مو پلاسمای حاوی پلاکت (Platelet Rich Plasma or PRP) بصورت داخل جلدی به ناحیه دچار اسکار تزریق می شد. در کل می توان گفت که آینده درخشانی برای کاشت مو در درمان لیکن پلانوپیلاریس وجود دارد و به زودی روش هایی ارزان و سریع برای رشد مجدد مو در بیماران مبتلا به لیکن پلان مویی عرضه می شوند.

• نام دیگر بیماری: لیکن پلانوپیلاریس
• شیوع بیماری: در زنان جوان شایع تر است.
• علائم بیماری: ریزش مو دائمی، پوسته ریزی، قرمزی پوست
• نشانه های بیماری: کنده شدن مو ها، عدم وجود فولیکول مو، التهاب فولیکول ها
• دوره بیماری: مزمن
• علت بیماری: خودایمنی
• فاکتورهای خطر: ابتلا همزمان به لیکن پلان
• تشخیص: معاینه فیزیکی، بیوپسی پوست
• تشخیص های افتراقی: درماتیت سبورئیک ، آلوپسی آره آتا ، طاسی آندروژنیک، لوپوس پوستی یا دی ال ایی
• درمان: کورتیکواستروئیدها، داکسی سیکلین، داپسون، متوتروکسات
• پیش آگهی: متوسط

باید توجه داشت که در چکاپ های عادی ریزش مو، بیماری لیکن پلان با آزمایش خون تشخیص داده نمی شود. در مرحله اولیه که بیمار جهت درمان ریزش مو به پزشک متخصص پوست مراجعه می کند علت ریزش مویی که در اثر بیماری لیکن پلان بروز کرده مشخص نیست و بظاهر مشکلی وجود ندارد. تشخیص قطعی این عارضه با نمونه برداری از پوست سر و آزمایش نمونه امکان پذیر است. در مواردی که ریزش مو با درمان های معمول که به وسیله پزشک متخصص تجویز می شود. اگر ریزش مو در طی مدت 2 ماه برطرف نشود باید بیوپسی پوست سر و آزمایش انجام شود زیرا پس از 60 روز ریشه مو تخریب شده و رویش موها به حالت عادی برنمی گردد.

---