لب شکافته (لب شکری) و کام شکافته دو نوع نقص مادرزادی هستند که وقتی لب یا دهان کودک در طی دوران بارداری به درستی شکل نمی گیرد، به وجود می آیند. به این دو نقیصه همراه با هم در اصطلاح پزشکی شکافهای اوروفاسیال گفته می شود.

شکاف لب و کام نقایصی مادرزادی هستند که در اثر تشکیل ناقص ساختارهایی که وظیفه جدا کردن حفره بینی از حفره دهان را بر عهده دارند، اتفاق می افتد. این ساختارها شامل لب، استخوان آلوئول، سخت کام (استخوان سقف دهان) و نرم کام (بافت نرم سقف دهان) می باشد.

عارضه لب شکری در کودک شما را از طریق عمل جراحی با استفاده از بیهوشی عمومی در سنین 3 تا 6 ماهگی او ترمیم می کنند. اگر شکاف لب وسیع باشد، متخصصین ما قبل از آنکه عمل جراحی برای ترمیم این نقص را انجام دهند، از روش های مخصوصی مانند چسباندن لب یا یک ابزار قالب گیری کام دهان برای نزدیک تر کردن قسمت های شکافته لب به همدیگر استفاده می کنند. بعد از ترمیم لب شکری معمولاً یک جای زخم کوچک بر روی لب در زیر بینی باقی می ماند. پس از آنکه کودک به سن نوجوانی رسید شما باید در درمان و مراقبت از او نقش بیشتری داشته باشید. ممکن است در این زمان فرزند نوجوان شما بخواهد که جای زخم روی لبش کمتر قابل دیدن باشد، یا وضعیت ظاهری بینی و لب بالایی خود را اصلاح کند و یا شکل و عملکرد فک و دهان خود را از طریق عمل جراحی فک بهبود دهد. متخصصین ما با انجام این عمل های جراحی می توانند مشکلات گفتاری، تنفسی، زیبایی و ناهنجاری های فک ها در کودک شما را درمان کنند.

شکاف لب چیست؟

لب های کودک در بین هفته های چهارم تا هفتم از دوران بارداری تشکیل می شوند. همزمان با رشد جنین در دوران بارداری، بافت ها و سلول های خاصی در هر طرف از سر او به سمت مرکز صورت رشد می کنند و در آنجا به هم می پیوندند تا صورت کودک شکل بگیرد. اجزای صورت از قبیل لب ها و دهان، در نتیجه به هم پیوستن بافت هایی که از دو طرف صورت رشد کرده اند، تشکیل می شوند. شکاف لب در شرایطی به وجود می آید که بافت های تشکیل دهنده لب نتوانند تا قبل از تولد نوزاد به طور کامل به هم برسند. در نتیجه، یک شکاف در لب بالایی کودک باقی می ماند. این شکاف می تواند به شکل یک درز کوچک و باریک در لب بالایی نوزاد باشد و یا ممکن است به صورت یک شکاف بزرگ و عریض باشد که از لب تا بینی نوزاد امتداد پیدا می کند. شکاف لب می تواند در یک یا هر دو طرف لب باشد و در موارد بسیار نادری هم ممکن است این شکاف درست در وسط لب نوزاد به وجود بیاید. علاوه بر آن، کودکانی که دجار عارضه شکاف لب هستند، ممکن است همزمان شکاف کام نیز داشته باشند.

شکاف کام چیست؟

سقف دهان (کام) در بین هفته های ششم تا نهم از دوران بارداری شکل می گیرد. شکاف کام در حالتی به وجود می آید که بافت های تشکیل دهنده سقف دهان نتوانند قبل از پایان دوران بارداری به طور کامل به هم برسند. در بعضی از نوزادان هر دو قسمت جلو و عقب کام دهان باز می ماند. در حالی که در بعضی دیگر فقط قسمت کوچکی از سقف دهان باز است.

انواع شکاف های اوروفاسیال

شکاف های اوروفاسیال به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:

- شکاف لب ( لب شکری )

- شکاف کام

- شکاف لب و کام

عوارض ناشی از لب و کام شکافته

شکاف لب و کام معمولاً در زمان تولد نوزاد به صورت یک شکاف یا چاک در لب بالایی، سقف دهان و یا هر دو آنها دیده می شود. مهمترین عوارض ناشی از لب و کام شکافته شامل موارد زیر است:

- مشکل در بلعیدن غذا

- مشکل در شیر خوردن

- بیرون ریختن شیر از مجاری بینی در زمان شیر خوردن

-عفونت مکرر گوش ها

- مشکلات گفتاری

- نامرتبی و بی نظمی دندانها

-تغییر در شکل بینی

- مشکلات شنوایی

تشخیص

شکاف های اوروفاسیال بخصوص شکاف لب که همراه با شکاف کام و یا بدون آن باشد را می توان با یک آزمایش اولتراسوند (سونوگرافی) ساده در طی دوران بارداری تشخیص داد. این عارضه را می توان بعد از تولد نوزاد نیز تشخیص داد، به ویژه در مورد کام شکافته که بعد از تولد بهتر تشخیص داده می شود. اما در بعضی موارد ممکن است انواع خاصی از عارضه شکاف کام (برای مثال شکاف لایه های زیر مخاطی سقف دهان و یا زبان کوچک دو شاخه) تا مدتی بعد هم در کودک تشخیص داده نشود.

مدیریت و درمان

نوع خدمات درمانی و مراقبتی برای کودکانی که از عارضه شکاف های اوروفاسیال رنج می برند، بسته به شدت شکاف، سن و نیازهای خاص کودک، وجود نشانه ها و عارضه های مرتبط با آن، وجود سایر نقص های مادرزادی و یا هر دو این موارد، می تواند متغیر باشد.

جراحی لب شکافته

برای ترمیم لب شکافته، بسته به وسعت شکاف لب و میزان ترمیم مورد نیاز برای آن ممکن است به یک یا دو عمل جراحی نیاز باشد. عمل جراحی اول معمولاً تا قبل از سن 3 ماهگی نوزاد انجام می شود.

جراحی ترمیم لب شکافته معمولاً در طی چند ماه اول بعد از تولد نوزاد انجام می گیرد و اصولاً توصیه می شود که تا قبل از سن 12 ماهگی این عمل انجام شود.

درمان شکاف کام

عمل جراحی برای ترمیم کام شکافته

ترمیم کام شکافته غالباً به چندین عمل جراحی نیاز دارد که باید تا قبل از سن 18 سالگی و ترجیحاً زودتر از آن انجام شود. اولین عمل جراحی معمولاً بین سنین 6 تا 12 ماهگی نوزاد انجام می گیرد. در طی این عمل جراحی، عملکرد سقف دهان به گونه ای اصلاح می شود که احتمال تجمع مایعات در گوشهای میانی کودک کمتر شود و رشد و نمو دندان ها و استخوان های صورت نیز به شکل بهتری صورت گیرد.

پیوند استخوان آلوئول

کودکانی که دچار عارضه شکاف کام شده اند ممکن است به یک عمل جراحی پیوند استخوان نیز نیاز داشته باشند. این عمل جراحی در حدود سن 8 سالگی کودک انجام میشود تا خط لثه بالایی کودک پر شود و بتواند از دندان های دائمی کودک حمایت کافی به عمل آورد و پایداری فک بالا را نیز تأمین نماید. علاوه بر آن، حدود 20 درصد از کودکان دارای کام شکافته نیاز به جراحی های بیشتری برای کمک به اصلاح توانایی های گفتاری و بهبود شیوه تکلم خود دارند.

سایر عمل های جراحی

بسیاری از کودکانی که از عارضه لب و کام شکافته رنج می برند، وقتی به سنین بالاتر می رسند به عمل های جراحی دیگری هم نیاز خواهند داشت. این جراحی ها اغلب برای کمک به بهبود زیبایی ظاهری صورت کودک انجام می شود، اما در عین حال ممکن است بتواند در بهبود تنفس، قدرت شنوایی، توانایی های گفتاری و زبانی کودک نیز مؤثر واقع شود. عمل های جراحی تکمیلی می تواند به منظور بهبود زیبایی لب و بینی، بستن شکاف بین دهان و بینی، کمک به تنفس کودک و افزایش پایداری و انطباق فکها (زاویه دار کردن صورت) انجام شود. ترمیم نهایی جای زخم هایی که از زمان جراحی اول باقی مانده است احتمالاً بعد از رسیدن به سن بلوغ انجام خواهد شد تا اجزای صورت به شکل کامل تری رشد کرده باشند.

درمان های دندانپزشکی و ارتودنسی

هنگامی که دندان های دائمی کودک در می آیند، اغلب برای صاف و مرتب کردن آنها به درمان ارتودنسی نیاز است. مشکلات دندان ها در این کودکان معمولاً توسط یک دندانپزشک متخصص ارتودنسی اصلاح می شود.

درمان روانشناسی

کودکانی که از عارضه شکاف های اوروفاسیال رنج می برند غالباً نیاز به یک سری خدمات درمانی و مراقبتی دارند که باید به صورت هماهنگ با هم در دوران کودکی تا بلوغ انجام شود و حتی بعضاً تا سنین بزرگسالی نیز باید ادامه پیدا کند.

اغلب کودکان مبتلا به شکاف لب و کام با انجام درمان های لازم، خوب خواهند شد و می توانند زندگی سالم و عادی داشته باشند. بعضی از این کودکان ممکن است به خاطر نگرانی هایی که از بابت تفاوت های مشهود بین خود با سایر بچه ها دارند، دچار مشکلاتی از نظر اعتماد به نفس و خودباوری شوند. تشکیل گروههای حمایتی و همفکری در بین والدین می تواند برای خانواده کودکانی که دچار نقایص مادرزادی در ناحیه سر و صورت از جمله شکاف لب و کام هستند، بسیار مفید باشد.

---