آیا روش شنوایی - كلامی همان تربیت شنوایی است

دکتر سعید ملایری [ شنوایی شناسی ]آدرس وب سایت : www.samakonline.ir
آدرس مطب : تهران ،انتهای خیابان امام خمینی سپه غربی نرسیده به بزرگراه یادگار امام خمینی ،پلاک 1386 تلفن مطب : 66845959 - 021

روش شنوایی- کلامی و تربیت شنوایی دو اصطلاحی هستند که اغلب به اشتباه به جای هم به کار میروند. اما این دو اصطلاح مشابه هم نیستند.در واقع این دو اصطلاح، دو فلسفه خاص و متفاوت را درباره چگونگی تسهیل و افزایش مهارت های گوش دادن در افراد کم شنوا توصیف میکنند. افرادی که با این واژگان ناآشنا هستند، ممکن است ندانند که سابقه مفهومی و تاریخی هر کدام از این روش ها چیست.

تربیت شنوایی
سابقه تربیت شنوایی به سال های قبل از 1990 میلادی بر میگردد، زمانی که مربیان افراد کم شنوا متوجه شدند بعضی از افراد کم شنوا به برخی صداها واکنش نشان میدهند. آنها دریافتند که افراد کم شنوا، به درجات مختلفی از شنوایی قابل استفاده برخوردارند. بر این اساس تمرینات شنیداری سازمان یافته به منظور تقویت و پیشبرد این تواناییها طراحی شدند.

تربیت شنوایی شامل مجموعهای از فعالیتها است که هدف آن آموزش مهارت کشف، تمایز، بازشناسی و درک صداها به افراد کم شنوا می باشد. درمانگر، محرکات شنوایی را در یک مجموعه سازمان یافته و با هدف رشد مهارت های خاص مربوط به فعالیت گوش دادن، به بیمار ارایه میکند. نکته مهم این است که دراین نوع تمرینات، شنیدن اولین مسیر برای یادگیری تلقی نمی شود. در این نوع برنامه ها، از تقویت مهارت های شنوایی به عنوان مکملی برای حس بینایی، استفاده می شود. تربیت شنوایی اغلب همراه با لبخوانی یا استفاده از زبان اشاره آموزش داده می شود. جلسات تربیت شنوایی می تواند به صورت انفرادی و یا گروهی ( برای افراد با نیازهای شنوایی مشابه ) اجرا شود.

تا به حال برنامههای تربیت شنوایی مختلفی برای بهبود مهارت های شنوایی کودکان و بزرگسالان کم شنوا طراحی و ارایه شده است. نکته بسیار مهم آن است که جلسات تربیت شنوایی ممکن است تنها به عنوان یک جزء از برنامه کلی درمان ارایه گردد. ظهور فناوری های سمعک در قرن بیستم، میزان و کیفیت صدای قابل ارایه به فرد کم شنوا را به طور قابل توجهی بهبود بخشید. این افزایش چشمگیر در توانایی تقویت اصوات، باعث شد تا درمانگران برنامه های آموزشی جدیدی را برای بهبود مهارت های گوش دادن طراحی کنند.

روش شنوایی- کلامی
در روش شنوایی - کلامی برخی از اصول اساسی تربیت شنوایی به کار برده میشود ، اما اصول آن نسبت به تربیت شنوایی کاملتر است. روش شنوایی - کلامی باعث رشد مهارت گوش دادن در افراد کم شنوا میشود ، به طوری که از شنوایی به عنوان حس اولیه برای دریافت اطلاعات استفاده میشود. زبان از طریق تجربیات هدفمند و معنادار گوش دادن ، فراگرفته میشود. هم زمان با رشد مغز، مسیرهای نورولوژیک شنوایی باید به منظور رشد مناسب مراکز شنوایی ، تحریک شوند. این امر برای تمامی افراد ، صرف نظر از توانایی شنوایی آنها ، مصداق دارد. در کودکان شنوا ، دستگاه شنوایی سالم است. در نتیجه ، تربیت شنوایی برای آنها لزومی ندارد. اما ، کودکان کم شنوا به منظور تحریک مسیر شنوایی از طریق اصوات غنی و معنادار به مراقبت و راهنمایی بیشتری نیاز دارند.

کودک کم شنوا میتواند با استفاده از دیگر حسها ، مثل بینایی یا لامسه و بدون استفاده از صدا به خوبی ارتباط برقرار کند. اما هنگامی که هدف درمان، تحریک و توسعه مسیرهای شنوایی است، تحریکات بینایی و لامسه باعث محدود شدن تحریک مسیرهای شنوایی میشوند. در روش شنوایی- کلامی ، ورودیهای دیگر حسی ، در حین جلسات خاص برای افراد کم شنوا کاهش یافته یا حذف میشود تا مغز فرصت رشد و تفسیر اطلاعات شنوایی به دست آمده از راه شنیدن را پیدا کند. وقتی که مسیرهای شنوایی بالغ شدند، با تحریک مستمر دستگاه شنوایی ، این مسیرها نگهداری و تصحیح میشوند. با پیشرفت مهارت های شنوایی، یادگیری زبان تسهیل شده و یک حلقه بازخوردی برای رشد تولید گفتار به وجود میآید. هنگامی که شنوایی به عنوان اولین مسیر برای رشد مهارت های ارتباطی به کار گرفته میشود، بینایی به عنوان یک مکمل برای گوش دادن مورد استفاده قرار میگیرد. مطالعات مختلف نشان داده است که افزایش تواناییهای شنوایی باعث افزایش توانایی لبخوانی نیز میشود. در کودکانی که با روش شنوایی- کلامی آموزش میبینند، اغلب مهارت های لبخوانی نیز رشد میکند، اگر چه مستقیما به آنها آموزش داده نمیشود. با استفاده مناسب و همیشگی از شنوایی تقویت یافته، کودکان کم شنوا به افرادی تبدیل میشوند که میتوانند گوش کرده و صحبت کنند.

نمونه ای از جلسات روش شنوایی - کلامی
روش شنوایی- کلامی بر رشد مهارت گوش کردن به عنوان اولین منبع فراگیری زبان ( همانند رشد زبان در کودکان طبیعی )، تاکید بیشتری دارد. هدف تربیت شنوایی نیز بهبود مهارت های شنوایی است ، ولی از شنوایی به عنوان اساس یادگیری زبان در کودک استفاده نمیشود. این انتظار که حتی کودکی با کم شنوایی عمیق میتواند از شنوایی خود به عنوان اساس و پایه یادگیری زبان استفاده کند، منحصرا در روش شنوایی- کلامی به چشم میخورد. روش شنوایی- کلامی یک برنامه جامع توانبخشی است که در آن ویژگیهای زبانی کودک از طریق گوش دادن رشد و توسعه مییابند. در این روش گوش دادن جزئی از شخصیت کودک میشود و در کل زندگی روزمره کودک مورد استفاده قرار میگیرد و صرفا به تمرینات خاص جلسات آموزشی محدود نمی شود. در این فرایند، کودک یک یادگیرنده شنوایی می شود و از توانایی برقراری ارتباط مستقل و استفاده از فرصتهای آموزشی بیشتر برخوردار می گردد.

روش شنوایی کلامی، یک روشی تشخیصی است. در این روش پیشرفت کودک پیوسته ارزیابی میشود و از این رو هیچ برنامه شنوایی- کلامی از پیش تنظیم شدهای وجود ندارد. بلکه، اصولی وجود دارد که ویژگیهای خاص هر کودک و هر خانوادهای را پوشش میدهد. اگر چه در روند درمان از یک سری اصول کلی به منظور رشد طبیعی شنوایی، زبان و مهارت های گفتاری استفاده میشود، ولی جلسات شنوایی- کلامی هیچگاه برای دو خانواده یکسان نیستند.

روش شنوایی- کلامی، خانواده محور بوده و مستلزم مشارکت فعال والدین یا پرستار کودک میباشد. درمانگر بر اساس نیازهای خاص هر کودک به والدین یاد می دهد تا بتوانند مهارت های شنوایی را در قالب یک فعالیت معنادار به کودکشان آموزش دهند. مهمتر این که والدین اصول درمانی مورد نظر درمانگر را فرا می گیرند. والدین در یادگیری کودک از طریق انتقال مهارت های شنوایی فراگرفته شده به زندگی روزمره کودک ، نقش مهمی بازی میکنند. به این ترتیب ، آنها اطلاعات جدیدی را از تواناییهای خاص فرزندشان و مشکلات ارتباطی او به دست می آورند. وقتی والدین می آموزند که چگونه اطلاعات شنیداری را تجزیه و تحلیل کرده و تغییر دهند، وابستگی آنها به درمانگر کاهش مییابد. به همین دلیل والدین ، آگاهی خوبی پیدا کرده و حامیان موثری برای کودک خود میشوند. در مقابل، در تربیت شنوایی به صورت کودک- محور عمل می شود. جلسات تنها بین کودک یا کودکان کم شنوا و درمانگر تشکیل میشود و معمولا حضور والدین در جلسه الزامی نیست.

نتیجه گیری :
اگرچه ظاهرا روش شنوایی- کلامی و تربیت شنوایی یک کار را انجام میدهند ، اما نباید آن ها را یکدیگر اشتباه گرفت. روش تربیت شنوایی به منظور تقویت آموزش افراد کم شنوا از طریق تمرینات گوش دادن طراحی شده است. این تنها بخشی از برنامه کلی درمان است که یک فرد کم شنوا دریافت میکند. در مقابل ، روش شنوایی - کلامی یک روش جامع توانبخشی است که به کودک در رشد تواناییهایش برای یادگیری از طریق شنیدن کمک میکند. بنابراین، روش شنوایی- کلامی یکی از راه های زندگی برای خانواده کودکان کم شنوایی است که قادر به گوش دادن هستند.
تهیه و تدوین : موسسه دانش بنیان نیوشا